Konektikuto: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
esperantigita ŝablono (Dosiero), esperantigita parametro, formatigo de titoloj, +Bibliotekoj, multaj kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 23:
|Denso = 285
|DensoRango = 4
|AliĝoDato = {{datoDato|9|januaro|1788}}
|AliĝoOrdo = 5
|Horzono = [[EST|Eastern]]: UTC-5/[[somera tempo|-4]]
Linio 37:
|Retejo = [http://ct.gov ct.gov]
}}
[[ImageDosiero:Barndoor Hills original.JPG|thumbeta|rightdekstra|250px]]
'''Konektikuto''' ([[angla lingvo|angle]] ''Connecticut'' [koNETikat]) estas [[usona]] [[Subŝtatoj de Usono|ŝtato]]. Ĝi estas en la nord-orienta regiono [[Nov-Anglio]]. Ĝi estis unu el la 13 pra-usonaj kolonioj, kiuj ribelis kontraŭ la [[Britio|brita]] rego dum la [[Usona Revolucio]].
 
Konektikuto limas okcidente al [[Nov-Jorkio]], norde al [[Masaĉuseco]], oriente al [[Rod-Insulo]] kaj sude al la [[fjordo Long Island]]. Sud-okcidenta Konektikuto proksimas al la urbego [[Nov-Jorko]]. Konektikuto estas la 29-a plej multhoma usona ŝtato, kun 3,5 milionoj da loĝantoj (en 2005), kaj ĝi estas la tria plej malgranda ŝtato. La rivero Konektikuto fluas suden tra la mezo de la ŝtato.
 
Konektikuto konsistas el 169 urboj. [[Hartford]] estas la ĉefurbo kaj la dua plej multhoma urbo. La plej multhoma urbo estas [[Bridgeport (Konektikuto)|Bridgeport]]. Aliaj grandaj urboj estas [[New Haven (Konektikuto)|New Haven]], [[Stamford (Konektikuto)|Stamford]], [[Waterbury (Konektikuto)|Waterbury]] kaj Norwalk.
 
Konektikuto estas konata pro sia riĉeco. El la usonaj ŝtatoj, ĝi havas la plej altan averaĝan enspezon (po $54.117 por ĉiu homo en 2007).
 
== Historio ==
Antaŭ eŭropa koloniado, la regionon enloĝis ĉirkaŭ 6.000 [[indianoj]]. La plej granda tribo estis la [[moheganoj]].
 
La unua eŭropa esploristo en Konektikuto estis la [[Nederlando|nederlandano]] Adriaen Block. Post kiam li esploris la regionon en 1614, nederlandaj pelt-negocistoj velis norden sur la rivero Konektikuto kaj konstruis fuorton en nuntempa Hartford, kiun ili nomis "Domo de Espero".
Antaŭ eŭropa koloniado, la regionon enloĝis ĉirkaŭ 6.000 [[indianoj]]. La plej granda tribo estis la [[moheganoj]].
 
La unuaj anglaj setlantoj alvenis en la najbareco de Hartford en 1633. Granda grupo da setlantoj alvenis en 1636 kaj fondis ĉe Hartford la [[Kolonio Konektikuto|Kolonion Konektikuto]]. Tiuj setlantoj estis [[puritanismo|puritanoj]] el Masaĉuseco, gviditaj de Thomas Hooker, kiu apartiĝis de la politika gvidantaro en Masaĉuseco.
La unua eŭropa esploristo en Konektikuto estis la [[Nederlando|nederlandano]] Adriaen Block. Post kiam li esploris la regionon en 1614, nederlandaj pelt-negocistoj velis norden sur la rivero Konektikuto kaj konstruis fuorton en nuntempa Hartford, kiun ili nomis "Domo de Espero".
 
La unuaj anglaj setlantoj alvenis en la najbareco de Hartford en 1633. Granda grupo da setlantoj alvenis en 1636 kaj fondis ĉe Hartford la [[Kolonio Konektikuto|Kolonion Konektikuto]]. Tiuj setlantoj estis [[puritanismo|puritanoj]] el Masaĉuseco, gviditaj de Thomas Hooker, kiu apartiĝis de la politika gvidantaro en Masaĉuseco.
 
En 1635 John Winthrop, ankaŭ de Masaĉuseco, ricevis permeson krei novan kolonion ĉe la buŝo de la rivero Konektikuto. Tiu kolonio, nomita Kolonio Saybrook, estis rekta provoko al nederlandaj pretendoj. Ĝi unuiĝis kun Konlonio Konektikuto en 1644.
 
Kolonio New Haven fondiĝis en 1638. Ĝi havis sian propran konstitucion "la fundamenta konsento de Kolonio New Haven", kiu subskribiĝis en 1639. Ĝi estis la unua [[konstitucio]] en Ameriko, kaj eble en la mondo. Tial la ŝtato nomas sin "La Konstitucia Ŝtato".
 
Supernombritaj de la angloj, la nederlandanoj forlasis sian fuorton en 1654.
 
Nek Kolonio Konektikuto nek Kolonio New Haven fariĝis kun la aprobo de la angla registaro. En 1662 John Winthrop akiris en Anglio ĉarton, kiu unuigis la du koloniojn. Winthrop estis politike lerta kaj akiris la ĉarton de la nove reinstalita reĝo Karlo la 2-a, kiu donis liberalan politikan kondiĉaron.
 
En 1965 la tria kaj nuna konstitucio de Konektikuto efikiĝis.
Linio 67 ⟶ 66:
 
== Loĝantaro ==
 
En 2005, 86,1 % de Konektikutanoj estis de blanka raso, kaj 10,9 % de nigra raso.
 
En 2000, 81,69 % de ŝtatanoj kvinjaraj aŭ pli aĝaj parolis angle hejme, kaj 8,42 % parolis [[hispana lingvo|hispane]]. Alia hejmlingvoj estas la [[itala lingvo|itala]] (1,59 %), la [[franca lingvo|franca]] (1,31 %) kaj la [[pola lingvo|pola]] (1,20 %).
 
La loĝantaro kreskadas de 251.000 homoj laŭ la popolnombrado de 1800, al 908.000 laŭ la popolnombrado de 1900 kaj al 3,4 milionoj en 2000.
 
== Registaro ==
 
Ĉiun kvaran jaron elektiĝis ses konstituciaj funkciuloj: Ŝtatestro, Vic-ŝtatestro, Sekretario de la Regno, Ĉefadvokato (ministro pri justico), Trezoristo kaj Kontrolisto.
 
La ŝtata parlamento konsistas el 36-membra Senato kaj 151-membra Domo de Reprezentantoj. Ĉiu membro elektiĝas ĉiun duan jaron.
 
La Supera Juĝa Kortumo enhavas Ĉefan Juĝiston kaj ses Adjunktajn Juĝistojn. La juĝistojn elektas la ŝtatestro.
 
== Servoj ==
* [[Universitato de Konektikuto]]
 
== Famaj Konektikutanoj ==
* [[George W. Bush]]: la 43-a [[Prezidento de Usono]], naskiĝis en New Haven. Lia avo Prescott Bush estis usona [[Usona Senato|Senatano]] de Konektikuto de 1953 ĝis 1963.
* [[Mark Twain]]: loĝis de 1871 ĝis 1891 en Hartford, kie lia domo nun estas muzeo. Li revenis al Konektikuto en 1908, kaj mortis en Redding.
* Noah Webster: Usona verkisto de vortaro de la usona angla lingvo, naskiĝis en West Hartford.
* [[Harry Harrison]]: Usona esperantisto, naskiĝis en Stamford.
Linio 96 ⟶ 93:
{{Subŝtatoj de Usono}}
 
{{projektojProjektoj}}
 
{{Bibliotekoj}}
[[Kategorio:Subŝtatoj de Usono]]
[[Kategorio:Nov-Anglio]]