Pasifloro: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Alidirektigis al Pasifrukto |
Voboda (diskuto | kontribuoj) Removed redirect to Pasifrukto Etikedo: Forigis alidirektilon |
||
Linio 1:
{{Taksonomio
|nomo = Passiflora
|dosiero = Blaue Passionsblume 2018.jpg
|priskribo de dosiero =
|regno = [[Plantoj]] ''Plantae''
|regno2=planto
|divizio = [[Angiospermoj]] ''Magnoliophyta''
|klaso = [[Dukotiledonaj]] ''Magnoliopsida''
|ordo = [[Mapagialoj]] '' Malpighiales ''
|familio = [(Pasifloracoj]] '' Passifloraceae ''
|genro = [[Pasifloro]] Passiflora
|specioj = ĉ. 530
|dunomo aŭtoritato = [[Carolus Linnaeus|L.]] 1753
|mapo de vivoteritorioj = [[Carl von Linné|L.]]
}}
La [[specio (biologio)|speci]]riĉa [[genro (biologio)|plantgenro]] de la '''Pasifloroj''' (''Passiflora'') apartenas al [[familio (biologio)|familio]] de la [[Pasifloracoj]] (Passifloraceae). La plej multaj de pli ol 530 specioj hejmiĝas en la [[neotropiso]], sed ĉ. 20 specioj venis el la [[Paleotropiso]].
== Priskribo ==
''Passiflora''-specioj estas plej ofte multjaraj [[herba planto|herbaj]] aŭ lignigitaj plantoj. Nur unu specio estas [[unujara planto]]. Plej ofte ili kreskas kiel [[grimpplanto]], Tre malofte kiel vertikalaj [[arbusto]]j aŭ [[arbo]]j. La foliakseloj havas [[ĉiroj]]jn. La alterne starantaj folioj havas malsamajn formojn. E la folitigoj troviĝas eksterflorajn [[nektario]]jn.
La plej okulfrapaj karakterizaĵo estas la belaj, [[radisemetrio|radisemetriaj]] [[floro]]j, kiuj havas diametron de ĝis 18 cm. La [[perianto]], ofte havas brilantajn kolorojn. Ili estas ĉirkaŭitaj de 15 ĝis 50 fadenformaj [[staminodio]] kiuj havas brilantajn kolorojn 15 bis 50 [[Staminodien]]. Meze de floroj estras la gemeraj organoj (kvin [[fekundeco|fekundaj]] [[stameno]j]e kaj tri [[stigmo]]j) kiuj estas kunigitaj al tiel nomataj [[androginoforo]]j.
La plantoj formas [[bero]]j.
== Deveno kaj Etimologio ==
La plej multajel la pli ol 530 ''Passiflora''-specioj venis el [[Sudameriko]] kaj [Mezameriko|Meza-]], ĝis suda [[Nordameriko]], sed ĉirkaŭ 25 specioj venis el [[Aŭstralio]] (''[[Passiflora aurantia]]'', ''[[Passiflora herbertiana]]'' kaj ''[[Passiflora cinnabarina]]''), [[Azio]], [[Madagaskaro]] kaj la [[Galapagoj]]. La praloĝantoj de Ameriko uzis ilian kuracajn kaj ebriigan efikojn. La vorto „Marakujo “ venis el la sudanerika [[tupia lingvo]] tra la [portugala lingvo|portugala]] al la multaja liaj eŭropaj lingvoj. Ĝi signifas „Mara = nutraĵo, Cuja= ujo“.
== Kelkaj Specioj ==
[[dosiero:Passiflora Strauch.jpg|eta|[[Blua pasifloro]] (''Passiflora caerulea'')]]
Ekzistas pli ol 530 ''Passiflora''-[[specio (Bbiologio)|specioj]]. Ili malsamas rilate la flora koloro (verda, blanka, rozea, purpura, ruĝa, lila, violkolora, ĉielblua gis malhelblua kaj nigra), koloro de la folioj kaj grandeco de la folioj (multaj verdeca tonoj, ankaŭ makulita kaj plukolora, formoj de la folioj kaj grandeco de la fruktoj (pluraj kilogramoj ĝis kelkaj gramoj).
Per [[bredado]] aldoniĝas en la [[20a jarcento]] pluraj cent [[hibrido]]j.
Konata kiel [[potplanto]] ([[ĉambroplasnto]]) estas [[blua pasifloro]] (''Passiflora caerulea'') kaj ''Passiflora'' ×''violacea'', hibrido el ''Passiflora caerulea'' kun ''Passiflora racemosa''
''[[Passiflora incarnata]]'' estas [[grimpplanto]] kun maldikaj verdaj lignigitajtigoj, tri ĝis kvin lobaj [[folio (planto)|folioj]] kaj unuope starantaj [[floro]]j kun okulfrapa viol-blanka flanka korono. Ĝi kreskas ĝis 10 m kaj estas uzata en medicino, ĝi estas parenca al ''Passiflora edulis''.
La plej konataj ruĝeflorantaj pasifloroj estas ''Passiflora racemosa'', ''Passiflora murucuja'', ''Passiflora alata'', ''Passiflora coccinea'', ''[[Passiflora vitifolia]]'' kaj ''Passiflora piresii''.
La plej multaj specioj de pasifloroj hejmiĝis en la [[tropiko|tropika]] kaj [[subtropiko|subtropika]] [[Sudameriko]]. Tri hejmiĝis en [[Nordameriko]] (''Passiflora affinis'', ''Passiflora incarnata'' kaj ''Passiflora lutea'') plutraj en Azio, Aŭstralio kaj Oceanio. La nordamerikaj specioj kaj ''Passiflora tucumanensis'' kaj ''Passiflora caerulea'' estas iomete frostrezistaj.
''Passiflora caerulea'', ''Passiflora incarnata'' kaj ''Passiflora lutea'' estas la plej frostrezoistaj kaj povas elteni ĝis −15 °C.
Ĉiuj pasifloroj de la subgenro ''Astrophea'' (ekyemple ''Passiflora lindeniana'' kaj ''Passiflora macrophylla'') ne estas grimpplantoj, sed malgrandaj arboj.
[[Utilplanto]]j estas ''Passiflora edulis'', ''Passiflora quadrangularis'' kaj ''Passiflora ligularis'', kiuj produktas la konatajn [[frukto (botaniko)|fruktojn]] [[Marakuja]] kaj Grenadilo ([[Granadilla]]).
== Sistematiko ==
La genro ''Passiflora'' estas dividita nuntempe en 22 aŭ 24 subgenroj (klasifikato laŭ [[Ellsworth Paine Killip|Killip]] 1938).kun kvar subgenroj. La kvar [[monofita]]j subgenroj laŭ Feuillet & MacDougal 2004 estas:
* Subgenro ''Passiflora'' L.: kun ĉ. 240 specioj i.a. ''Passiflora caerulea'', ''Passiflora incarnata'', ''Passiflora edulis'' f. ''edulis'', ''Passiflora edulis'' f. ''flavicarpa'' kaj ''Passiflora ligularis''.
Ili havas „tipajn“ “ pasifloroj-florojnkaj produktas plej ofte manĝeblaj ĝis bongustaj fruktoj (vidu ''[[Passiflora edulis]]'').
* Subgenro ''Decaloba'' (DC.) RCHB.: la ĉ. 220 specioj de la subgenro ''Decaloba'' estas plej ofte relative malgrandaj kaj nerim,arkinde. Al tiu subgenro apartenas ''Passiflora morifolia'', ''Passiflora coriacea'', ''Passiflora citrina''kaj ''Passiflora sanguinolenta''. Iliaj floroj povas havi la kolorojn flavaj; ruĝaj, blankaj kaj helverdaj. Ofte la folioj havas marmoraj (blankaj kaj verdaj folioj)Ekzemple ''Passiflora trifasciata''.
* Subgenro ''Astrophea'' (DC.) MAST.: ĉ. 52 specioj.
* Untergattung ''Deidamioides''(HARMS) KILLIP: 13 specioj.
<gallery>
dosiero:Passiflora × belottii 2.jpg|''Passiflora'' ×''belottii'', hibrido de ''Passiflora alata'' kaj ''Passiflora caerulea''
dosiero:Androgynophor.jpg|[[blua pasiflora]] (''Passiflora caerulea''), floro kun [[androginoforo]]
dosiero:Passiflora citrina BotGardBln1105FlowerD.jpg|[[citronverrda passifloro]] (''Passiflora citrina'')
dosiero:Flor de maracujá.JPG|''[[Passiflora alata]]''
dosiero:Photos-photos 1088121309 BeelyBee.jpg|''[[Passiflora incarnata]]''
dosiero:Passiflora kermesina3.jpg|''[[Passiflora kermesina]]''
dosiero:Passiflora morifolia flower.jpg|''[[Passiflora morifolia]]''
dosiero:Passiflora picturata4.jpg|''[[Passiflora picturata]]''
dosiero:Passiflora rote Blüte.jpg|''Passiflora'' cultivar
dosiero:Passiflora racemosa4.jpg|[[grapola pasifloro]] (''Passiflora racemosa'').
dosiero:Passiflora sanguinolenta4.jpg|''[[Passiflora sanguinolenta]]''
dosiero:Passiflora serratifolia1.jpg|''[[Passiflora serratifolia]]''
dosiero:Passiflora vitifolia flower.jpg|''[[Passiflora vitifolia]]''
dosiero:Red Passion Flower (Passiflora coccinea) (39972254842).jpg|''[[Passiflora coccinea]]''
File:Passiflora holosericea 01.JPG|''[[Passiflora holosericea]]''
File:Passiflora Loefgrenii.JPG|''[[Passiflora loefgrenii]]''
</gallery>
== Fruktoj ==
La fruktoj estas [[bero]]j. La manĝeblaj fruktoj de la genro nomiĝas Marakujo aŭ Grenadilo. La fruktoj havas firman haŭton. La interno de la frukto gustas amara ĝis dolĉa. Ankaŭ ekstreme acidaj fruktoj ekzistas. Ili havas multe da [[vitamino C]].
Aber auch Arten der Untergattung ''Tacsonia'' wie die [[Curuba]] oder Bananenpassionsfrucht (''Passiflora tripartita var. mollissima'') werden wegen ihrer Früchte kultiviert. Diese sind länglich und können selten in spezialisierten Fruchthandlungen erworben werden.
Oni distingas jenajn pasifruktojn:<ref>Gunther Franke (Hg.): ''Nutzpflanzen der Tropen und Subtropen. Band 2: Spezieller Pflanzenbau''. Ulmer, Stuttgart 1994, S. 290f. ISBN 3-8252-1768-X</ref>
* [[purpura granadilo]] (''Passiflora edulis'' f. ''edulis'')
* [[flava granadilo]] (''Passiflora edulis'' f. ''flavicarpa'')
* [[dolĉa granadiloa]] (''Passiflora ligularis'')
* banana pasifloro aŭ Kurubo (''[[Passiflora tarminiana]]'', antaŭe: ''Passiflora tripartita var. mollissima'')
* reĝa aŭ giganta granadilo (''Passiflora quadrangularis'')
<gallery>
dosiero:Peru Maracuya1.jpg|kompleta marakujo
dosiero:Peru Maracuya2.jpg|tranĉita marakujo
dosiero:Passionsfrucht-Gelbe Marakuja-Braune Marakuja (offen).jpg|pasifrukto, flava marakujo, bruna marakujo (tranĉita)
dosiero:Passiflora edulis dsc07273.jpg|fruktoj de ''Passiflora edulis''
dosiero:Granadilla.jpg|dolĉa granadilo (''Passiflora ligularis'')
dosiero:Passi Frucht aufgeschnitten 800.jpg|sekigitaj, sterilaj fruktoj de ''Passiflora caerulea'': tranĉita
dosiero:Passi Frucht 800.jpg|sekigita, sterila frukto de ''Passiflora caerulea'',grandeco 24 mm
</gallery>
== Enhavosubstancoj ==
Specioj de la renro ''Passiflora'' enhavas indol-[[alkaloido]]j
== Naturkuracado ==
La specio ''[[Passiflora incarnata]]'' estas uzata en naturkuracado
[[dosiero:Heliconius Melpomene Rosina.jpg|eta|''Heliconius melpomene rosina'' el la familio de la [[Helikoniinoj]]]]
== Literaturo ==
* A. Katie Hansena, Lawrence E. Gilberta, Beryl B. Simpsona, Stephen R. Downieb, Armando C. Cervic, Robert K. Jansen: ''Phylogenetic Relationships and Chromosome Number Evolution in Passiflora'', In: ''Systematic Botany'', Volume 31 (1), 2006, S. 138–150. {{DOI|10.1600/036364406775971769}} (Abschnitte Beschreibung und Systematik)
* Bettina und Torsten Ulmer: ''Passionsblumen'', Formosaverlag, Witten 1999
== Referencoj ==
<references>
<ref name="killip"> Ellsworth Paine Killip: ''The American species of Passifloraceae'', 1938,
== Retligoj ==
* [http://pages.unibas.ch/botgarten/passiflora/index.shtml Steckbrief der Gattung.] (deutsch)
* [http://www.biologie.uni-hamburg.de/bzf/museum/nutzpfl_a_z/passionsblume.htm A–Z der Nutzpflanzen.]
* {{Erowid|plants/passionflower|Passionsblume}}
* [http://www.passiflora.org/ ''Passiflora Society''.]
* [http://www.giftpflanzen.com/ Website mit weiterführenden Informationen zu verschiedenen ''Passiflora''-Arten]
* [http://www.golatofski.de/Pflanzenreich/gattung/p/passiflora.htm Einzelne Arten werden steckbriefartig vorgestellt.]
* [http://www.MSTN-Passiflora.de/ viele Bilder verschiedener Passifloren – MSTN.]
* [http://www.spohns.de/DrRolandSpohn/passionsblumen.html Webseite mit Illustrationen/Gemälden und Erläuterungen zur Signaturenlehre der Passionsblumen.]
* [http://www.passiflorawelt.de Fotos und Pflegehinweise zu den einzelnen Arten und Hybriden]
[[Kategorio: pasifloracoj]]
[[Kategorio:planto kun psiĥotropa substanco]]
[[Kategorio:pasio]]
| |||