Veganismo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 55:
En la 1960-aj kaj 1970-aj jaroj, vegetara manĝaĵa movado aperis kiel parto de la [[Kontraŭkulturo de la 1960-aj jaroj|kontraŭkulturo en Usono]], kiu temis pri zorgoj pri dieto, la [[Mediprotekto|medio]] kaj malkonfido pri manĝaĵproduktantoj, kio kondukis al kreskanta intereso pri organika ĝardenado.<ref name=VA>Iacobbo, Karen and Michael Iacobbo. "Chapter 9: Peace, Love, and Vegetarianism: The Counterculture of the 1960s and 1970s", In ''Vegetarian America: A History''. Westport: Praeger, 2004.</ref><ref>Andrew F. Smith, ''Eating History'', Novjorko: Columbia University Press, 2013, [https://books.google.com/books?id=IH6KFJ4Om0oC&pg=PA197 197]; Wright 2015, 34.</ref> Unu el la plej influaj vegetaraj libroj de tiu tempo estis ''[[Dieto por Malgranda Planedo|Diet for a Small Planet]]''<ref name="npr16">{{Citaĵo el la reto|url=https://www.npr.org/sections/thesalt/2016/09/22/494984095/70s-food-movement-promoted-benefits-of-plant-based-diet|titolo=If You Think Eating Is A Political Act, Say Thanks To Frances Moore Lappe|familia nomo=Aubrey|persona nomo=Allison|dato=22-a de septembro 2016|department=The Salt|eldoninto=[[NPR]]|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180312221600/https://www.npr.org/sections/thesalt/2016/09/22/494984095/70s-food-movement-promoted-benefits-of-plant-based-diet|arkivdato=12-a de marto 2018|alirdato=12-a de marto 2018}}</ref><ref>[[Frances Moore Lappé]], ''Diet for a Small Planet: How to Enjoy a Rich Protein Harvest by Getting Off the Top of the Food Chain'', Friends of the Earth/Ballantine, 1971; Smith 2013, [https://books.google.com/books?id=IH6KFJ4Om0oC&pg=PA197 197].</ref> de la jaro 1971, verkita de [[Frances Moore Lappé]]. Ĝi vendis pli ol tri milionojn da kopioj kaj sugestis "foriri de la pinto de la [[Manĝoĉeno]]".
 
Dum la sekvaj jardekoj oni vidis esploradon de grupo de sciencistoj kaj kuracistoj en Usono, inkluzive de kuracistoj [[Dean Ornish]], [[Caldwell Esselstyn]], [[Neal D. Barnard]], [[John A. McDougall]], [[Michael Greger]], kaj [[Biokemio|biokemiisto]] [[T. Colin Campbell]], kiu argumentis ke dietoj kiuj baziĝas sur bestaj grasaĵoj kaj bestaj proteinoj, kiel la okcidenta patrono, malutilis sanon.<ref>'''ForPri healthintereso professionals'de interestsanprofesiuloj inen vegetarianvegetaraj dietsdietoj inen thela lastlasta quarterkvarono ofde thela 20th20-a centuryjarcento:''' Donna Maurer, ''Vegetarianism: Movement or Moment?'', Temple University Press, 2002, 23; forpri Ornish and Barnard, 99–101.
'''ForPri McDougall:''' Karen Iacobbo, Michael Iacobbo, ''Vegetarians and Vegans in America Today'', Greenwood Publishing Group, 2006, 75.
'''ForPri Ornish, Campbell, Esselstyn, Barnard, andkaj Greger:''' Kathy Freston, ''Veganist'', Weinstein Publishing, 2011. Ornish, fromel [https://books.google.com/books?id=E8XpM5fFBrYC&pg=PA21 21]; Campbell, [https://books.google.com/books?id=E8XpM5fFBrYC&pg=PA41 41]; Esselstyn, [https://books.google.com/books?id=E8XpM5fFBrYC&pg=PA57 57]; Barnard, [https://books.google.com/books?id=E8XpM5fFBrYC&pg=PA73 73]; Greger, [https://books.google.com/books?id=E8XpM5fFBrYC&pg=PA109 109].</ref> Ili produktis serion de libroj, kiuj rekomendas veganajn aŭ vegetarajn dietojn, inkluzive de McDougall, ''The McDougall Plan'' (1983), [[John Robbins]] ''Diet por New America'' (1987)<ref>ForPri McDougall Plan: Iacobbo and Iacobbo 2006, 75; forpri Robbins: Wright 2015, 35, andkaj
Preece 2008, [https://books.google.com/books?id=uMnubkF5HjAC&pg=PA327 327]; forpri Ornish: Maurer 2002, 99–101.</ref>, kiu asociis viandon per media damaĝo, kaj Dro. Dean Ornish ''Program for Reversing Heart'' (1990). En 2003 du gravaj usonaj dietaj asocioj indikis, ke bone planitaj veganaj dietoj taŭgas por ĉiuj vivaj stadioj.<ref>Joan Sabaté, [http://ajcn.nutrition.org/content/78/3/502S.long "The contribution of vegetarian diets to health and disease: a paradigm shift?"], ''The American Journal of Clinical Nutrition'', 78(3), septembro 2003, 502S–507S.
[http://www.andjrnl.org/article/S0002-8223%2803%2900294-3/fulltext "Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets"], ''Journal of the American Dietetic Association'', 103(6), junio 2003, paĝoj 748–765. </ref> Ĉi tio sekvis la filmon ''[[Teranoj|Earthlings]]'' (2005), ''[[The China Study]]'' (2005) de Campbell, Skinny Bitch de 2005, Rory Freedman kaj Kim Barnouin, [[Eating Animals]] (2009) de [[Jonathan Safran Foer]], kaj la filmo [[Forks over Knives]] (2011).<ref>''Pri Freedman kaj Barnouin:'' Wright 2015, 104; for ''Earthlings'': Wright 2015, 149.
''Pri Campbell kaj Esselstyn:'' {{Citaĵo el la reto|url=http://thechart.blogs.cnn.com/2011/08/25/becoming-heart-attack-proof/|titolo=Gupta: Becoming heart attack proof|familia nomo=Gupta|persona nomo=Sanjay|dato=25-a de aŭgusto2011|eldoninto=[[CNN]]|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180312220402/http://thechart.blogs.cnn.com/2011/08/25/becoming-heart-attack-proof/|arkivdato=12-a de marto 2018|alirdato=12-a de marto 2018}}
Linio 82:
=== Evito ===
[[Dosiero:Veganz, Schivelbeiner Straße 34, Berlin, June 2012.jpg|eta|250px|Viand-imitaĵoj en Veganz, vegana superbazaro en Berlino.]]
Veganoj ne manĝas [[bovaĵo]]<nowiki/>n, [[porkaĵo]]<nowiki/>n, [[kokaĵo]]<nowiki/>n, [[Kortobirdo|birdaĵo]]<nowiki/>jn, [[Ĉasbestoj|ĉasbestojn]], marproduktojn, [[ovo]]<nowiki/>jn, [[Laktoprodukto|laktaĵoj]]<nowiki/>n aŭ aliajn bestajn produktojn. Dietaj veganoj eventuale uzas bestajn produktojn en [[Vesto|vestaĵo]]<nowiki/>j (kiel [[ledo]], [[lano]] kaj [[silko]]), en higienaj purigaĵoj kaj simile. EtikaEika veganismo etendiĝas ne nur al manĝaĵoj, sed ankaŭ al portado aŭ uzo de bestodevenaj produktoj, kaj malakceptas la varojn en kiuj troviĝas rekte bestaj devenoj aŭ nerekte ĝia ekspluatado. La [[Vegana Societo|Brita Vegana Societo]] certigas produkton nur se ĝi estas libera je besta implikiĝo kaj praktiko kiel eble, kaj, inkluzive de bestprovizoj, sed "agnoskas, ke ne ĉiam eblas fari elekton, kiu evitas la uzon de bestoj", afero emfazita en 2016 kiam iĝis konate, ke la novaj cirkulantaj [[Brita pundo|britaj pundoj]] je £ 5 enhavis [[sebo]]n.<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://vegansociety.com/Lifestyle-And-Nutrition/Food/Criteria-for-Vegan-Food.aspx|titolo=Criteria for Vegan Food|eldoninto=Vegana Societo |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100207022227/http://vegansociety.com/Lifestyle-And-Nutrition/Food/Criteria-for-Vegan-Food.aspx |arkivdato=7-a de februaro 2010|dead-url=yes |alirdato=13-a de marto 2018}}</ref>
 
Grava koncerno estas la kazo de [[Kuracilo|medikamento]]<nowiki/>j, kiuj estas kutime testataj sur bestoj por certigi, ke ili estas efikaj kaj sekuraj, kaj povas ankaŭ enhavi bestajn ingrediencojn, kiel [[laktozo]], [[gelateno]] aŭ [[Stearata acido|stearato]]j. Povas esti neniu alternativo al preskribita medikamento aŭ tiuj alternativoj eble ne taŭgas, malpli efikas, aŭ havas pli malfavorajn kromefikojn.<ref name=VTS>{{Citaĵo el la reto|url=https://vegansociety.com/your-business/vegan-trademark-standards|titolo=Vegan Trademark standards|eldoninto=Vegana Societo|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180314010829/https://vegansociety.com/your-business/vegan-trademark-standards|arkivdato=14-a de marto 2018|alirdato=13-a de marto 2018}}</ref><ref name=AmVeg>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.americanvegan.org/vegan.htm|titolo=What is Vegan?|eldoninto=[[Usona Vegana Societo]]|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180317065205/http://www.americanvegan.org/vegan.htm|arkivdato=17-a de marto 2018|alirdato=17-a de marto 2018}}</ref> Eksperimentado per laboratoriaj bestoj ankaŭ estas uzata por pritaksi la sekurecon de [[vakcino]]j, [[Manĝa aldonaĵo|manĝaĵaj aldonaĵoj]], [[Kosmetiko|kosmetikaĵoj]], [[Lavpasto|hejmaj higienaj produktoj]], laborejaj kemiaĵoj, kaj multaj aliaj substancoj.<ref name=VSmedications>{{Citaĵo el la reto|url=https://www.vegansociety.com/resources/nutrition-and-health/medications|titolo=Medications|eldoninto=Vegana Societo|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180314011249/https://www.vegansociety.com/resources/nutrition-and-health/medications|arkivdato=14-a de marto 2018|alirdato=13-a de marto 2018}}</ref><ref name="Guardian 29-a de novembro 2016">{{citaĵo el novaĵo |familia nomo= Kollewe |persona nomo= Julia | titolo= Bank of England urged to make new £5 note vegan-friendly |url= https://www.theguardian.com/business/2016/nov/29/bank-of-england-urged-to-make-new-5-note-vegan-friendly | dato= 29-a de novembro 2016|newspaper= [[The Guardian]] |loko=Londono| alirdato= 7-a de januaro 2019 }}</ref><ref name="BBC News 8-a de decembro 2016">{{citaĵo el la reto | titolo= How difficult is it to avoid animal products in everyday life? |url= https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-38205600 | familia nomo= Halford | persona nomo= Jodie| dato= 8-a de decembro 2016| website= [[BBC News Online]] | alirdato= 7-a de januaro 2019 }}</ref>