Birmo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 61:
<LI>'''Eksporto:''' rizo, kaŭĉuko.
<LI>'''Organizoj:''' [[UNO]] ([[1948]])
</UL>
== Historio ==▼
Birmo estis parto de la ampleksega [[Imperio]] de [[Britio]] kiel [[Brita Birmo]] post la lasta reĝo [[Thibaw Min]] ĝis la [[Dua Mondmilito]]. ▼
La [[Birma Kampanjo]] estis serio de bataloj luktita en la Brita Birmo, en la [[Pacifika Fronto]] de la Dua Mondmilito, ĉefe inter fortoj de la Brita Imperio kaj Ĉinio, kun subteno de Usono, unuflanke, kontraŭ la invadantaj fortoj de la Japana Imperio, Tajlando, kaj la Hindia Nacia Armeo. Britaj fortoj estis ĉirkaŭ 1 000 000 kaj venis ĉefe el Brita Hindio, kun aliaj koloniaj trupoj, kaj pli malgrandaj nombroj de teraj kaj aeraj fortoj el aliaj kolonioj. La Birma Sendependiga Armeo (konata al Aliancanoj kiel "Birma Perfida Armeo") estis trejnita de la japanoj kaj faris la dekomencajn atakojn kontraŭ fortoj de la Brita Imperio. Ĉiuflanke perdis po pli ol 200 000 homojn. ▼
La [[Birma Vojo]] estis vojo kiu ligis Birmon kun la sudokcidento de Ĉinio. Ĝi estis konstruita dum Birmo estis Brita kolonio por sendi liverojn al Ĉinio dum la [[Dua Ĉin-Japana Milito]].▼
En [[1947]] estis mortigita la generalo [[Aŭng San]], patro de [[Aŭng San Suu Kyi]], kiu ĝis tiam klopodis reteni la diferencojn inter birmanoj; post la sendependiĝo en [[1948]] tuj eksplodis kaj ekis malfacila epoko ĝis la [[puĉo]] de [[1962]] de kiam la militistoj kontraŭstaris arde la minoritatojn, el kiuj multaj refuĝis en [[Tajlando]] kaj aliaj najbaraj landoj. La landon regas [[militista reĝimo]] ekde [[1962]] kaj ne okazis parlamentaj balotadoj ekde [[1990]], kiam la nuna militista junto malvenkegis en ili. La registaro ne obeis la rezulton de la balotado, daŭrigis sian agadon kaj malliberigis la alipartianojn kiel la [[Nobel-premio|Nobelpremiito]] pri [[Paco]] [[Aung San Suu Kyi]].▼
La [[Safrana Revolucio]] estis sinsekvo de ekonomiaj kaj politikaj protestadoj kaj surstratiĝoj kiuj okazis dum aŭgusto, septembro kaj oktobro 2007 en Birmo. La protestadoj estis kaŭzitaj de la decido de la nacia militista registaro forigi la subvenciojn de la vendoprezoj de [[benzino]].▼
== Geografio ==
Birmo, kio ampleksiĝas ekde malalta [[Himalajo]] norde ĝis la [[doninsulo de Malako]] sude, havas okcidente la marbordon de [[golfo de Bengalo]], kaj proksime la montaron Arakan. Montarĉenoj estas plej altaj norde kun plej alta altaĵo en monto [[Hkakabo Razi]] (5.967 m), en montaro [[Gaoligong]]. Estas en la lando multaj neaktivaj [[vulkano]]j. Montarĉenoj, situaj en direkto de norde suden, izoligas la terkulturajn ebenaĵojn de la [[rivero]]j [[Ĉindvino]], [[Iravadio]], Sittango kaj Salŭeno. Alia grava rivero kiu trapasas la landon estas la [[Mekongo]].
Linio 228 ⟶ 239:
La ĝenerala situacio de grandega malriĉeco favoras la pliampleksigon de koruptado kaj de la [[kontrabando]] kaj de la [[nigra merkato]].
== Loĝantaro ==
Birmo estas arego de 135 etnaj grupoj kiuj parolas ĉirkaŭ 60 lingvojn. Tia konsisto endanĝerigas la politikan stabilon de la lando, ĉefe ĉar la [[birmanoj]] estas majoritato kun nur '''68 %''' ĝis maksimume 70 % (de preskaŭ 53 milionoj da loĝantoj) kaj okupas la centrajn fruktodonajn ebenaĵojn de la valo de la rivero [[Iravadio]] kaj la ĉefajn postenojn en politiko kaj ekonomio.
Linio 236 ⟶ 248:
La [[rohinĝoj]] - sialingve ''ruáingga'', prononco laŭ sistemo IFA ɹuájŋɡa, ရိုဟင်ဂျာ rui hang gya, prononco ɹòhɪ̀ɴɡjà, bengale রোহিঙ্গা, prononco ɹohiŋɡa, angle nomataj rohingya, prononco laŭ sistemo IFA roʊˈɪndʒə, do [roŭinĝe], roʊˈhɪndʒə, do [roŭhinĝe] aŭ roʊˈɪŋjə, do [roŭhinje] - estas alia etno. Ties membroj parolas variaĵon de la lingvo parolata ĉirkaŭ la urbego [[Ĉitagongo]] de [[Bangladeŝo]], parto de la [[bengala lingvo]]. Preskaŭ ĉiuj rohinĝoj estas sunaismaj islamanoj. La etnanoj tradicie vivas en la norda parto de la subŝtato [[Raĥine]], kiu limas al Bangladeŝo.
▲== Historio ==
▲Birmo estis parto de la ampleksega [[Imperio]] de [[Britio]] kiel [[Brita Birmo]] post la lasta reĝo [[Thibaw Min]] ĝis la [[Dua Mondmilito]].
▲La [[Birma Kampanjo]] estis serio de bataloj luktita en la Brita Birmo, en la [[Pacifika Fronto]] de la Dua Mondmilito, ĉefe inter fortoj de la Brita Imperio kaj Ĉinio, kun subteno de Usono, unuflanke, kontraŭ la invadantaj fortoj de la Japana Imperio, Tajlando, kaj la Hindia Nacia Armeo. Britaj fortoj estis ĉirkaŭ 1 000 000 kaj venis ĉefe el Brita Hindio, kun aliaj koloniaj trupoj, kaj pli malgrandaj nombroj de teraj kaj aeraj fortoj el aliaj kolonioj. La Birma Sendependiga Armeo (konata al Aliancanoj kiel "Birma Perfida Armeo") estis trejnita de la japanoj kaj faris la dekomencajn atakojn kontraŭ fortoj de la Brita Imperio. Ĉiuflanke perdis po pli ol 200 000 homojn.
▲La [[Birma Vojo]] estis vojo kiu ligis Birmon kun la sudokcidento de Ĉinio. Ĝi estis konstruita dum Birmo estis Brita kolonio por sendi liverojn al Ĉinio dum la [[Dua Ĉin-Japana Milito]].
▲En [[1947]] estis mortigita la generalo [[Aŭng San]], patro de [[Aŭng San Suu Kyi]], kiu ĝis tiam klopodis reteni la diferencojn inter birmanoj; post la sendependiĝo en [[1948]] tuj eksplodis kaj ekis malfacila epoko ĝis la [[puĉo]] de [[1962]] de kiam la militistoj kontraŭstaris arde la minoritatojn, el kiuj multaj refuĝis en [[Tajlando]] kaj aliaj najbaraj landoj. La landon regas [[militista reĝimo]] ekde [[1962]] kaj ne okazis parlamentaj balotadoj ekde [[1990]], kiam la nuna militista junto malvenkegis en ili. La registaro ne obeis la rezulton de la balotado, daŭrigis sian agadon kaj malliberigis la alipartianojn kiel la [[Nobel-premio|Nobelpremiito]] pri [[Paco]] [[Aung San Suu Kyi]].
▲La [[Safrana Revolucio]] estis sinsekvo de ekonomiaj kaj politikaj protestadoj kaj surstratiĝoj kiuj okazis dum aŭgusto, septembro kaj oktobro 2007 en Birmo. La protestadoj estis kaŭzitaj de la decido de la nacia militista registaro forigi la subvenciojn de la vendoprezoj de [[benzino]].
==Politiko==
* [[Birma parlamenta balotado (2015)]]
==
[[Marjorie Boulton]], en sia mikspota libro [[Faktoj kaj fantazioj]], dediĉas ties 31an ĉapitron "Fabelo el Birmo" al komentoj pri la lando; poste ŝi rakontas fabelon pri "La Kato, kiu Kondutis kiel Universitata Profesoro".<ref>[[Marjorie Boulton]], [[Faktoj kaj fantazioj, progresiga libro]], [[Universala Esperanto-Asocio]], [[Roterdamo]], 1984, dua eldono 1993. Paĝoj 253-257.</ref>
== Notoj ==
{{referencoj}}
| |||