Charles Darwin: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Linio 64:
Post prokrastoj, la vojaĝo startis la 27an de decembro 1831; ĝi daŭris preskaŭ kvin jarojn. Kiel FitzRoy estis intencinta, Darvino pasigis plej el sia tempo por surtera esplorado de geologio kaj farante kolekton de [[natura historio]], dum la ŝipo ''Beagle'' esploris kaj mapigis marbordojn.<ref> van Wyhe 2008 </ref><ref> Keynes 2000, pp. ix–xi </ref> Li faris zorgemajn notojn el siaj observoj kaj teoriajn spekulativojn, kaj je intertempo dum la vojaĝo liaj specimenoj estis senditaj al Kembriĝo kun leteroj inklude kopion de lia taglibro por sia familio.<ref> van Wyhe 2008b, pp. 18–21 </ref> Li havis iome da esperto en geologio, skarabokolekto kaj pri dissekcio de [[maraj senvertebruloj]], sed en ĉiuj aliaj areoj li estis lernanto kaj nur kapabla kolekti specimenojn por fakula konsidero.<ref> Gordon Chancellor; Randal Keynes (Oktobro 2006). [http://darwin-online.org.uk/EditorialIntroductions/Chancellor_Keynes_Galapagos.html "Darwin's field notes on the Galapagos: 'A little world within itself'".] Darwin Online. Arkivita el la originalo la 22an de aŭgusto 2011. Alirita la 25an de majo 2019. </ref> Spite la fakton, ke li ege suferis pro [[marmalsano]], Darvino verkis abundajn notojn surŝipe. Plej el liaj prizoologiaj notoj estis pri maraj senvertebruloj, starte per [[planktono]] kolektita el trankvila akvo.<ref> Keynes 2000, pp. ix–xi </ref><ref> Keynes 2001, pp. 21–22 </ref>
 
[[Dosiero:PSM V01 D242 and V20 D610 Charles Lyell.jpg|eta|||Jam dumvojaĝe la verko de [[Charles Lyell]] pri geologio ege influis super Darvino kaj kondiĉigis sian rigardon al la medio.]]
Dum la vojaĝo Darvino legis la novan libron de [[Charles Lyell]] pri la tero, kiu profunde influis lin, kaj studis la plantojn kaj bestojn de Sudameriko. Li miris kaj pensis pri la granda varieco de vivo, kiun li renkontis—precipe en la insuloj de [[Galapagoj]], kie ĉiu insulo havas sian propran specon de [[testudo]], [[emberizedoj|fringo]] kaj [[marigvano]]. Darvino pensis pri la varieco laŭ la ideoj de Lyell. Lyell diris ke la nuna Tero estas la sama kiel la antikva Tero: la kaŭzoj kiuj formis la teron, ankoraŭ agas nun, iom post iom, daŭre kaj malrapide tra la epokoj. Kiel [[rivero]] formas sian vojon. Ĉi tiu estas la skolo de [[unuformismo]]. La kontraŭa, tradicia skolo, [[katastrofismo]], diris ke ŝanĝo estas grandega kaj subita: la kreo de la mondo de Dio, la inundo de Noa, ekzemple. Bona religio, eble, sed malbona scienco, certe: scienco nur povas atesti pri tio, kion oni povas observi laŭ regulo. Tial laŭ Lyell, se vivo evoluis antaŭe, ĝi ankoraŭ evoluas nun, kvankam tre malrapide kaj per malgrandaj paŝoj.
 
Linio 69 ⟶ 70:
 
La esplorveturo pluis suden en [[Patagonio]]n. Ili haltis ĉe [[Bahía Blanca]], kaj en klifoj ĉe [[Punta Alta]] Darvino faris gravan trovaĵon de fosiliaj ostoj de grandaj formortintaj [[mamuloj]] apud nuntempaj konkoj, kio indikas ĵusan [[formorto]]n sen signoj de klimata ŝanĝo aŭ katastrofo. Li identigis tie la tiam malmulte konatan ''[[Megatherium]]'' pere de dento kaj ties asocion kun osteca kiraso, kiu dekomence aspektis al li kiel giganta versio de kiraso de loka [[dazipo]]. La trovaĵoj okazigis grandan intereson kiam ili atingis Anglion.<ref>{{Harvnb|Browne|1995|pp= 223–235}}<br />{{Harvnb|Darwin|1835|p=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F1&viewtype=text&pageseq=7 7]}}<br />{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|p= 210}}</ref><ref name=k206>{{harvnb|Keynes|2001|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1925&pageseq=138 206–209]}}</ref>
{{redaktata}}
On rides with [[gaucho]]s into the interior to explore geology and collect more fossils, Darvino gained social, political and [[anthropology|anthropological]] insights into both native and colonial people at a time of revolution, and learnt that two types of [[rhea (bird)|rhea]] had separate but overlapping territories.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp= 189–192, 198}}</ref><ref>{{Harvnb|Eldredge|2006}}</ref> Further south, he saw stepped plains of shingle and seashells as [[raised beach]]es showing a series of elevations. He read Lyell's second volume and accepted its view of "centres of creation" of species, but his discoveries and theorising challenged Lyell's ideas of smooth continuity and of extinction of species.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp= 131, 159}}<br />{{harvnb|Herbert|1991|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=A342&pageseq=16 174–179]}}</ref><ref name=HurrahChiloe>{{cite web|url=http://darwin-online.org.uk/EditorialIntroductions/Chancellor_fieldNotebooks1.8.html|title=Darwin Online: 'Hurrah Chiloe': an introduction to the Port Desire Notebook|accessdate=24 October 2008|deadurl=no|archiveurl=https://www.webcitation.org/617qzBb03?url=http://darwin-online.org.uk/EditorialIntroductions/Chancellor_fieldNotebooks1.8.html|archivedate=22 August 2011|df=dmy-all}}</ref>
 
OnPere ridesde withĉevalrajdado kun [[gauchogaŭĉo]]sj intointerne thepor interior toesplori exploregeologion geologykaj andkolekti collectpli moreda fossilsfosilioj, Darvino gainedakiris socialsociajn, politicalpolitikajn andkaj [[anthropologyantropologio|anthropologicalantropologiajn]] insightssciarojn intopri bothkaj nativeindiĝenaj andkaj colonialkoloniaj peoplepopoloj aten ala timeepoko ofde revolutionrevolucio, andkaj learntlernis, thatke twodu typestipoj ofde [[rhea (bird)Reaedoj|rheareaoj]] hadhavis apartajn separatesed butankaŭ overlappingkoincidajn territoriesteritoriojn.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp= 189–192, 198}}</ref><ref>{{Harvnb|Eldredge|2006}}</ref> FurtherPli southsuden, heli sawvidis steppedstepajn plainsebenaĵojn ofel shinglegruzo andkaj seashellskonkoj assame kiel elstarigitajn [[raised beachstrando]]esjn showingmontrantajn aseriojn seriesde of elevationsaltaĵoj. HeLi readlegis Lyell'sla secondduan volumevolumon andde acceptedLyell itskaj viewakceptis ofsian vidon de "centrescentroj ofde creationkreado" ofde speciesspecioj, butsed hisliaj discoveriesmalkovroj andkaj theorisingnovaj challengedteorioj Lyell'sdefiis ideasla ofideojn de Lyell smoothpri continuitymilda andkontinueco ofkaj extinctionformorto ofde speciesspecioj.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp= 131, 159}}<br />{{harvnb|Herbert|1991|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=A342&pageseq=16 174–179]}}</ref><ref name=HurrahChiloe>{{cite web|url=http://darwin-online.org.uk/EditorialIntroductions/Chancellor_fieldNotebooks1.8.html|title=Darwin Online: 'Hurrah Chiloe': an introduction to the Port Desire Notebook|accessdate=24 October 2008|deadurl=no|archiveurl=https://www.webcitation.org/617qzBb03?url=http://darwin-online.org.uk/EditorialIntroductions/Chancellor_fieldNotebooks1.8.html|archivedate=2222a de Augustaŭgusto 2011|df=dmy-all}}</ref>
{{redaktata}}
[[File:HMS Beagle by Conrad Martens.jpg|thumb|left|alt=On a sea inlet surrounded by steep hills, with high snow-covered mountains in the distance, someone standing in an open canoe waves at a square-rigged sailing ship, seen from the front|As [[HMS Beagle|HMS ''Beagle'']] surveyed the coasts of South America, Darwin theorised about geology and extinction of giant mammals.]]
Three Fuegians on board had been seized during the [[HMS Beagle#First voyage|first ''Beagle'' voyage]], then during a year in England were educated as missionaries. Darwin found them friendly and civilised, yet at [[Tierra del Fuego]] he met "miserable, degraded savages", as different as wild from domesticated animals.<ref>{{Harvnb|Darwin|1845|pp= [http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F14&viewtype=text&pageseq=218 205–208]}}</ref> He remained convinced that, despite this diversity, all humans were interrelated with [[Monogenism|a shared origin]] and potential for improvement towards civilisation. Unlike his scientist friends, he now thought there was no unbridgeable gap between humans and animals.<ref>{{Harvnb|Browne|1995|pp= 243–244, 248–250, 382–383}}</ref> A year on, the mission had been abandoned. The Fuegian they had named [[Jemmy Button]] lived like the other natives, had a wife, and had no wish to return to England.<ref>{{harvnb|Keynes|2001|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1925&pageseq=258 226–227]}}</ref>