Kiel registrite je 13:35, 22 jun. 2019 redakti Kani (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj, Administrantoj 273 063 redaktoj Neniu resumo de redakto ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 13:56, 22 jun. 2019 redakti malfari Kani (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj, Administrantoj 273 063 redaktoj Neniu resumo de redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 59: === Nova feliĉo en la privata vivo === [[Dosiero:Památník Antonína Dvořáka (2).JPG\|eta\|220px\|Kasteleto en Vysoká.]] En [[1878]]-[[1888]] bonŝance al la sortofrapitaj geedzoj Dvořák naskiĝis sinsekve ses sanaj infanoj, kiuj ĉiuj sukcesis atingi plenkreskan aĝon. Baldaŭ post naskiĝo de sia filino Anna, la familo estis invitita al la kasteleto en [[Vysoká]] ĉe [[Příbram]] (sude de Prago), kiun la bofratino de Dvořák grafino Josefina Kounicová ricevis nuptodonace de sia edzo. Al la komponisto la loko plaĉis tiom, ke li aĉetis ĝin de ili kaj sekve rekonstruigis la malnovan domon en la vilaĝo kaj nomis ĝin "vilao Najado". Sekvajn dudek jarojn tie la familio pasigis regule la someron kaj Dvořák tie komponis multajn siajn verkojn. La kasteleto en Vysoká estas nuntempe adaptita kiel muzeo omaĝe al lia vivo kaj verkaro. [[Dosiero:Dvorak Antonin Cambridge.jpg\|eta\|maldekstra\|Dvořák kiel honora doktoro en Cambridge en 1891.]] === Restado eksterlande === Post [[Germanio]] lia muziko komencis esti ludata ankaŭ en [[Anglio]]; en marto [[1884]] li forveturis tien por sia unua artturneo. Post granda sukceso de ''Stabat Mater'' li vizitis la landon plurfoje, kutime prezentante iun novan verkon laŭmende de iuj el tieaj muzikinstitucioj: temas ekz. pri la ''7-a simfonio'', verkita por la urbo [[Londono]], oratorio ''Sankta Ludmila'' por muzikfestivalo en [[Leeds]] kaj kantato ''Nuptoĉemizo''. Lia grandioza ''Rekviemo'', prezentita la unuan fojon sub lia gvido dum la festivalo en [[Birmingham]] en [[1891]], sekvigis atribuon de honora doktoriĝo en la universitatoj en [[Cambridge]] kaj [[Prago]]. Post tiuj aprezoj li ankaŭ fariĝis profesoro en la praga konservatorio. Inter vojaĝoj al Anglio Dvořák koncertis i.a. ankaŭ en [[Rusio]] - en marto [[1889]] li vojaĝis al [[Moskvo]] kaj [[Sankt Peterburgo]] surbaze de invito de [[Pjotr Iljiĉ Ĉajkovskij]], kun kiu li konatiĝis la antaŭan jaron en Prago. En [[1892]] Dvořák ricevis leteron el [[Usono]]. La fondintino de la usona nacia konservatorio en [[Novjorko]], nome [[Jeanette Thurber]], proponis al li postenon de direktoro de tiu institucio. Post komenca hezitado Dvořák fine akceptis la oferton. Lia restado en Usono en [[1892]]-[[1895]] portis al li pluajn honorigojn kaj definitive ankaŭ tutmondan famecon. [[Dosiero:Dvorak Antonin rodina USA.jpg\|eta\|Dvořák kun siaj familianoj en Usono.]] Siajn impresojn pri la nova lando Dvořák en [[1893]] enkorpigis al sia ''9-a simfonio e minora'' kun subtitolo ''"El la Nova ~~mondo~~Mondo"'', kiu sekve fariĝis unu el la enmonde plej ofte ludataj klasikaj komponaĵoj. Someron [[1893]] la tuta familio pasigis en la vilaĝo [[Spillville]] en la usona ŝtato [[Iovao]], kie ĝis nun vivas posteuloj de ĉeĥaj enmigrintoj. La komponisto sentis sin tie kvazaŭ hejme; en tiu ĝojiga etoso li dum pluraj tagoj verkis ''[[arĉkvarteto]]n n-ro 12 F maĵoran'', nomatan ''"Usona"'' kaj sekve ankaŭ ''[[Arĉkvinteto]]n n-ron 3 E bemolan maĵoran''. [[Dosiero:Dv CA extrait.jpg\|eta\|center\|350px\|Ĉefa motivo de ''Largo'' el la ''"Novmonda simfonio"''.]] Samjare la 16-an de decembro okazis tutmonda premiero de la ''Novmonda simfonio'' en la fama novjorka muzika salonego [[Carnegie Hall]] kiu renkontiĝis kun entuzisma akcepto ĉe la publiko. ~~Dum la sekvaj somerferioj Dvořák cedis al sia hejmsopiro kaj pasigis ilin en sia domo en Vysoká.~~ Dum la sekvaj somerferioj Dvořák cedis al sia hejmsopiro kaj pasigis ilin en sia domo en Vysoká. En tiu periodo naskiĝis i.a. ciklo de ok ''Humoreskoj'' por piano, el kiuj la ''7-a G bemola maĵora'' kun granda sukceso baldaŭ ĉirkaŭflugis la mondon kaj ĝis nun estas unu el la plej popularaj etaj klasikaj verkoj. En la instrujaro [[1893]]/[[1894]] Dvořák i.a. verkis sian plej intiman komponaĵon - nome ''Bibliajn kantojn'' kun tekstoj el la [[Psalmaro]] de [[David]]. En la lasta studjaro la komponisto komencis labori pri sia sekve fama ''Konĉerto por violonĉelo kaj orkestro h minora''. ~~En la lasta studjaro la komponisto komencis labori pri sia sekve fama ''Koncerto por violonĉelo kaj orkestro h minora''.~~ === Denove en la hejmlando === Post la reveno el Usono Dvořák denove revenis al sia instrulaboro en la konservatorio kaj al siaj studentoj, i.a. estontaj elstaraj komponistoj [[Vítězslav Novák]], [[Oskar Nedbal]] akaj [[Josef Suk pli aĝa]]. Tiu edziĝis en [[1898]] kun Otilie, la filino de Dvořák kaj fariĝis tiel lia bofilo. En [[1896]] estis fondita muzikensemblo [[Ĉeĥa filharmonio]], kiu sekve fariĝis prestiĝa enlanda orkestro. Dvořák kiel la plej fama ĉeĥa vivanta komponisto estis tiam petita iĝi [[dirigento]] de ĝia inaŭgura koncerto kaj pretigi programon el siaj verkoj. === Fino de la vivo === [[Dosiero:Vysehrad Antonin Dvorak.jpg\|eta\|maldekstra\|150px\|~~tomboŝtono~~Tomboŝtono de Dvořák en la praga Vyšehrad.]] En la finaj jaroj de sia vivo Dvořák en sia komponado rimarkeble inspiriĝis de fabeloj kaj legendoj. En tiu periodo estiĝis ekz. 4 simfoniaj poemoj je tekstoj de ĉeĥaj popolaj baladoj el la ''Bukedo'' de [[Karel Jaromír Erben]] - ''Akvofeo'', ''Tagmeza fantomino'', ''Ora ŝpinilo'' kaj ''Kolombeto''. Sekvis tri liaj operoj - fabela komedio ''Diablo kaj Kaĉa'', lirika ''Najado'' (ĝis nun la plej ofte ludata lia opero) kaj la lasta verko de Dvořák - ''Armida'' kun ~~ekzotika~~ekzota [[motivo]] el Oriento. Dum la premiero de tiu verko, laŭ Dvořák ne tro bone preparita, la komponisto devis pro renatako forlasi la teatron. Al tiu sekve aldoniĝis malvarmumo kaj gripo, pro kio la komponisto devis longdaŭre kuŝi. Dimanĉe la {{daton\|1\|majo\|1904}} lia sanstato neatendite pliboniĝis, tial li esprimis la deziron tagmanĝi kune kun sia familio. Sed dum la tagmanĝo li subite ekmalbonfartis kaj perdis la konscion kaj la alvokita kuracisto sekve povis nur konstati morton oficiale pro [[apopleksio]]. Laŭ la scioj de la nuntempa medicino tamen la plej probabla kaŭzo de la morto estis [[pulma embolio]], kiu okazis pro longa kuŝado enlite. la komponisto devis pro renatako forlasi la teatron. Al tiu sekve aldoniĝis malvarmumo kaj gripo, pro kio la komponisto devis longdaŭre kuŝi. Dimanĉe la {{daton\|1\|majo\|1904}} lia sanstato neatendite pliboniĝis, tial li esprimis la deziron tagmanĝi kune kun sia familio. Sed dum la tagmanĝo li subite ekmalbonfartis kaj perdis la konscion kaj la alvokita kuracisto sekve povis nur konstati morton oficiale pro [[apopleksio]]. Laŭ la scioj de la nuntempa medicino tamen la pli probabla kaŭzo de la morto estis [[pulma embolio]], kiu okazis pro longa kuŝado enlite. La komponisto estas entombigita en Prago en la prestiĝa tombejo "Slavín" en Vyšehrad, dediĉita plejparte al la elstaruloj de la ĉeĥa kulturo kaj publika vivo. Linio 112 ⟶ 114: Verkaro de Antonín Dvořák riĉas kaj pro sia kvanto, kaj pro amplekseco de formoj - ĝi inkluzivas entute 120 titolojn, el kiuj plejparto estas grandaj orkestraj, voĉ-instrumentaj aŭ muzik-dramaj verkoj. Dum [[Bedřich Smetana]] konscie kreadis tipan ĉeĥan muzikon, Dvořák progresis plu: baldaŭ li fariĝis komponisto verdire [[slava]], ĉar sian muzikan inspiron li larĝigis je [[Moravio]] kaj [[Slovakio]], ĝis [[Pollando]] kaj [[Rusio]], li kreis ankaŭ specifan muzikan formon "dumka" laŭ la modelo de la etrusia popola tradicio, li estis ankaŭ aŭtoro de la granda opero kun motivo el la rusa historio ''"Dimitrij".'' El la slava muziko li sukcesis "elmini" antikvajn harmoniantajn modusojn, novan riĉecon de ritmoj kaj melodiaj linioj, kio estis noveca kaj atentokapta. ~~El la slava muziko li sukcesis "elmini" antikvajn harmoniantajn modusojn, novan riĉecon de ritmoj kaj melodiaj linioj, kio estis noveca kaj atentokapta.~~ Krom hejmaj kaj ĝenerale slavaj radikoj Dvořák en [[Usono]] inspiriĝis ankaŭ de la nigrula muziko. Koncerne la ĝeneralan muzikstilon, Dvořák estis nek konservativa, nek radikala. Plejparto de liaj komponaĵoj, ĉu temperamentaj, ĉu lirikaj, ĉiukaze elstaras pro riĉeco de melodiaj ideoj kaj sona buntkoloreco. Lia muziko elradias profundan homecon, ĝi impresas tute nature kaj memkompreneble, sen ia ajn pompeco. Verŝajne ankaŭ tial ĝi akiris koron ne nur de la ĉeĥa, sed ankaŭ de la tutmonda publiko, jam dum lia vivo, sed ankaŭ nuntempe.▼ ~~Koncerne la ĝeneralan muzikstilon, Dvořák estis nek konservativa, nek radikala.~~ ▲Plejparto de liaj komponaĵoj, ĉu temperamentaj, ĉu lirikaj, ĉiukaze elstaras pro riĉeco de melodiaj ideoj kaj sona buntkoloreco. Lia muziko elradias profundan homecon, ĝi impresas tute nature kaj memkompreneble, sen ia ajn pompeco. Verŝajne ankaŭ tial ĝi akiris koron ne nur de la ĉeĥa, sed ankaŭ de la tutmonda publiko, jam dum lia vivo, sed ankaŭ nuntempe. === Listo de ĉefaj verkoj === Linio 123 ⟶ 124: La sekva listo ne estas kompleta, ĝi enhavas nur konatajn, ludatajn kaj popularajn komponaĵojn. [[Dosiero:Dvořák VI symphony 254.jpg\|eta\|250px\|Manuskripto de la 6-a simfonio el 1880.]] === Simfonioj === * [[1-a simfonio (Dvořák)\|Simfonio n-ro 1]], ''c minora „Zlonické zvony“'' („La sonoriloj de Zlonice“), 1865 Linio 143 ⟶ 144: * ''Rekviemo b bemola minora'', op. 89, 1890 * ''Te Deum'', op. 103, 1892 [[Dosiero:Poster for the premiere of Rusalka in Prague, 31 March, 1901..jpg\|eta\|Afiŝo por premiero de "Najado" en 1901.]] ==== Operoj ==== Linio 180 ⟶ 181: * ''Zlatý kolovrat'', ("Ora ŝpinilo"), op. 109, 1896 * ''Holoubek'' ("Kolombeto"), op. 110, 1896 [[Dosiero:Dvořák string060.jpg\|eta\|250px\|Manuskripto de la "Amerika" arĉkvarteto el 1893.]] ==== Ĉambromuziko ==== Linio 194 ⟶ 195: * ''Mazurky'', op. 56, 1880 * ''Dumka a furiant'', op. 12, 1884 [[Dosiero:Dvorak's Biblicke Pisne i-1.jpg\|eta\|180px\|Eldono de "Bibliaj kantoj" el 1894.]] * ''Poetické nálady'' („Poeziaj humoroj“), op. 85, 1889 * ''Humoresky'', op. 101 (la plej fama n-ro 7 G bemola maĵora) Linio 214 ⟶ 215: [[Image:Sedlak, Sedlak from Kantareto.jpg\|thumb\|230px\|dekstre\|''Sedlák, sedlák'' en kantaro de ĉeĥaj popolkantoj tradukita en [[Esperanto]].]] Lia opero ''Najado'' estis esperantigita de [[Tomáš Pumpr]] kaj elsendita de [[Verda Stacio]] en [[1948]]. La registraĵo konserviĝis kaj estis en [[1996]] reeldonita de la Ĉeĥa ~~radio~~Radio sur du kasedoj kaj du kompaktdiskoj. Ĉefrolojn plenumis prestiĝaj ĉeĥaj operkantistoj Maria Tauberová (Najado), Beno Blachut (Princo) kaj Karel Kalaš (Nikso). La rolon de la radia rakontanto ludis fama ĉeĥa aktoro [[Karel Höger]] aktive konanta Esperanton. La operon ''Jakobeno'' esperantigis [[Jiří Kořínek]]. Linio 226 ⟶ 227: * ''"Malhelpata pieco"'' [[Dosiero:Dvorak museum, Prague.JPG\|eta\|Muzeo en Prago.]] == Muzeoj, monumentoj kaj festivaloj omaĝe al Dvořák == Al vivo kaj verkaro de Antonín Dvořák estas dediĉitaj pluraj muzeoj en Ĉeĥio: en [[Prago]] (en la eksa Belvedero de Michna), en lia naskiĝdomo en [[Nelahozeves]], en la iama kasteleto de la grafo Kounic en [[Vysoká u Příbrami]], en [[Zlonice]], kie li studis, kaj la kastelo [[Sychrov (kastelo)\|Sychrov]] en Norda Bohemio, kie li plurfoje gastis. Fine de aŭgusto kaj komence de septembro en Prago estas organizata internacia muzikfestivalo ''"Dvořákova Praha"'' ("Prago de Dvořák"), okazanta en la prestiĝa salonego de Dvořák en Rudolfinum. ~~de Dvořák en Rudolfinum.~~ == Referencoj == Linio 238: == Literaturo == === enEn la ĉeĥa === * BERKOVEC, Jiří: ''Život plný hudby: vyprávění o Antonínu Dvořákovi''. Praha: Středočeské nakladatelství a knihkupectví, 1986. 180 p. * BURGHAUSER, Jarmil; CLAPHAM, John. ''Antonín Dvořák: thematický katalog; bibliografie; přehled života a díla''. 2-a rev. kaj kompl. eld. Praha: Bärenreiter Editio Supraphon, 1996. 843 p. ISBN 80-7058-410-6. Paralele en la germana kaj en la angla Linio 254: ** - 4-a parto (1897-1904). Praha: SNKLHU, 1957. 332 p. === enEn la angla === * BECKERMANN, Michael Brim. ''New Worlds of Dvořák: Searching in America for the Composer’s Inner Life''. New York: Norton, 2003. 272 p. + KD. ISBN 0-393-04706-7 * BURGHAUSER, Jarmil. ''Antonín Dvořák: Life and Work''. el la ĉeĥa orig. trad. D.R.Beveridge. Praha: KLP, 2007. 174 p. ISBN 978-80-86791-49-4 Linio 261: * ŠKVORECKÝ, Josef. ''Dvorak in Love : A Light-Hearted Dream.'' El la ĉeĥa orig. trad. P. Wilson. New York: AA Knopf, 1987. 322 p. ISBN 0-394-54681-4 === enEn la franca === * CHOTIL-FANI, Alain; BAUDE, Eric. ''Antonín Dvořák, un musicien par-delà les frontières : l’histoire redécouverte''. Paris: Buchet/Chastel, 2007. 442 p. ISBN 978-2-283-02010-4 * ERISMANN, Guy. ''Antonín Dvořák, le génie d‘ un peuple''. Paris: Fayard, 2004. 491 p. ISBN 2-213-61823-2 === enEn la nederlanda === * ŠKVORECKÝ, Josef. ''Scherzo capriccioso : Een vrolijke droom van Dvořák''. El la ĉeĥa orig. trad. Edgar de Bruin. Baarn: Ambo, 1990. 471 p. ISBN 90-263-0938-4 == Aliaj projektoj ==

Antonín Dvořák: Malsamoj inter versioj