Semantikaj roloj: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
kelkaj etaj ŝanĝoj |
kelkaj amendoj kaj formataj ŝanĝoj |
||
Linio 4:
Ne ekzistas ĝenerala interkonsento inter fakuloj pri kiuj semantikaj roloj estas bezonataj. Norma listo ne ekzistas. Du ekstremaj ekzemploj estas la lokista teorio de Anderson (1971), kiu havas nur tri rolojn (ORIGINO, LOKO, CELO), el kiuj ĉiuj nelokaj valoroj estas deriveblaj, kaj la HPSG-vido, kie ĉiu verbo havas la proprajn semantikajn rolojn, diferencaj al tiuj de ĉiuj aliaj verboj.<ref>Pollard and Sag, 1990</ref> Bedaŭrinde, en tiu lasta, perdiĝas la avantaĝoj de la ĝeneralaj principoj de semantikaj roloj.<ref>http://elies.rediris.es/elies11/cap5111.htm</ref> Alia problemo, pri listoj de roloj, estas kiel fajne dividi la diversajn rolojn. Jackendoff (1973) dividis la rolon AGANTO en du: AGANTO kaj AKTORO sed aliaj proponis ĝis 14 subtipojn. Ofte ne ekzistas klara limo inter la roloj. Ekzemple, en "la martelo rompis la fenestron", martelo eble estas la AGANTO, ILO, FORTO, aŭ KAŬZO. Tamen, iuj semantikaj rilatoj estas pli kredeblaj ol aliaj.
La ideo pri semantikaj roloj estas tre malnova. Ĝi ŝajne venas de la skribaĵoj de [[Panini]], en la kvara jarcento a.K.E., pri la sanskrita lingvo. En la moderna epoko Gruber<ref name="gruber">Gruber, Jeffrey. 1965. Studies in lexical relations, MIT: Ph.D.</ref> (1965) kaj Fillmore (1966) instigis evoluigon pri la teorio.
== Tipaj semantikaj roloj ==
Jen iuj semantikaj roloj kiujn oni trovas ĉe pluraj referencoj.<ref name = "payne"/>
Iam oni uzas la nomojn SUFERANTO kaj TEMO same.
La ekzemploj estas adaptitaj por Esperanto. En ĉiu ekzemplo la menciita argumento estas kursiva.
{| class="wikitable sortable" border="1"
Linio 17 ⟶ 19:
!AGANTO
|(tipe viva) ento kiu intence agas
|''Percivalo'' manĝis ĉiom de la kimĉio. La tuta kimĉio estas manĝita de ''Percivalo''. Kial ''Percival'' manĝis la kimĉion?
|-
!KAŬZO
|(neviva) ento kiu kaŭzas la agon
|''La akvo'' detruis mian komputilon. La urbo estas inundita ''de akvo''.
|-
!ILO
|
|Karlo tondis la bendon ''per tondilo''. La bendo estas tondita ''per la tondilo
|-
!SPERTANTO
|la viva ento kiu ricevas sensan aŭ emocian enigon
|''Xiangling'' aŭdis la ploradon. ''Ŝi'' sentis sin iom
|-
!SUFERANTO aŭ PACIENTO
|la ento kiu suferas la agon kaj kies stato ŝanĝiĝas. Ju pli evidente kaj fizike la ento estas tuŝata, des pli ĝi estas bona ekzemplo de
|La novloĝantaro faligis ''la grandegajn arbojn''. ''Buso'' falis de sur frosta ponto. ''Yao'' mortis. ''Julion'' frapis Benjamino.
|-
!TEMO
|ento kies atributoj, loko, aŭ nevola moviĝo estas predikaj.
|''Frick kaj
|-
!RICEVANTO
|speciala speco de celo rilata al verboj kiuj esprimas ŝanĝon de posedo; la tipe viva celo de transigata ento.
|''Percivalo'' ricevis la leteron. Mi sendis leteron ''al Johano''. Li donis la libron ''al ŝi''.)
|-
!PROFITANTO aŭ GAJNANTO
|la (tipe viva) ento kiu gajnas el la ago aŭ situacio
|Mi bakis kukon ''por Reĝinaldo''. Li konstruis aŭton ''por mi''.)
|-
!LOKO
|ento kiu priskribas kie okazas la ago aŭ situacio
|Karlo kaj Liliano ludis senzorge ''en la parko''. Ĝi restis kuŝanta ''sur la tablo''. La plumo falis ''de sur la tablo''.
|-
!POSEDANTO
|la tipe viva ento kiu posedas aŭ dumtempe regas alian enton.
|''Percivalo'' havas tri katojn. La katoj ''de Percival'' ĝenas. Tiuj katoj apartenas ''al Percivalo''.
|-
!STIMULAĴO
|
|Davido malamas ''cepojn''.
|-
!FORTO aŭ NATURA KAŬZO
|ento kiu senintence plenumas agon
|''Lavango'' detruis la antikvan templon.
|-
!DIREKTO aŭ CELO
|al kie la ago estas direktita.
|La karavano pluiris ''al la fora oazo''.
|-
!FONTO aŭ ORIGINO
|kie la ago originis
|La rakedo estas lanĉita ''el la
|-
!TEMPO
|kiam la ago
|Li vendis la aŭton ''hieraŭ''.
|-
!MANIERO
|kiel ago okazas
|''Tre urĝe'' ŝi telefonis al la polico.
|-
!CELO
|
|Ursulo tuj telefonis ''por peti helpon''.
|-
!MOTIVO
|
|
|-
|}
| |||