Bestoj: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
RG72 (diskuto | kontribuoj)
e laŭ NPIV http://vortaro.net/#arke kaj Arkeoj
Linio 118:
 
[[File:Expl0072 - Flickr - NOAA Photo Library.jpg|thumb|Fontaj [[mitulo]]j kaj [[salikoko]]j.]]
Plej animaloj fidas en la energio produktita de plantoj pere [[fotosintezo]]. Herbovoruloj manĝas plantan materialon rekte, dum karnovoruloj, kaj aliaj animaloj pli alte en la [[manĝoĉeno]], tipe akiras energion (en la formo de [[Redoksa reakcio|redoksigita]] karbono) manĝante aliajn animalojn. La [[karbohidratoj]], [[lipido]]j, [[proteino]]j, kaj aliaj biomolekuloj dissolviĝas por ebligi la animalon kreskiĝi kaj subteni biologiajn procesojn kiaj [[movkapablo]].<ref>{{cite book |title=Understanding Science: Upper Primary |last=Clutterbuck |first=Peter |year=2000 |publisher=Blake Education |isbn=978-1-86509-170-9 |page=9}}</ref><ref>{{cite book |last=Gupta |first=P. K. |title=Genetics Classical To Modern |publisher=Rastogi Publications |isbn=978-81-7133-896-2 |page=26}}</ref><ref>{{cite book |last1=Garrett |first1=Reginald |last2=Grisham |first2=Charles M. |title=Biochemistry |year=2010 |publisher=Cengage Learning |isbn=978-0-495-10935-8 |page=535}}</ref> Animaloj vivantaj proksimaj al [[varmofonto]]j kaj malvarmaj areoj en la malhelaj [[marfundo]]j ne dependas el la energio de sunlumo.<ref>{{cite journal |title=none |year=1996 |journal=New Scientist |publisher=IPC Magazines |volume=152 |issue=2050–2055 |page=105}}</ref> Male, [[arĥiojarkeoj]] kaj bakterioj en tiuj lokoj produktaj organikan materialon pere de [[kemisintezo]] (per oksidado de neorganikaj komponaĵoj, kiaj [[metano]]) kaj formas la bazon de loka manĝoĉeno.<ref>{{cite book |last1=Castro |first1=Peter |last2=Huber |first2=Michael E. |title=Marine Biology |publisher=McGraw-Hill |year=2007 |edition=7th |page=376 |isbn=978-0-07-722124-9}}</ref>
 
Animaloj origine evoluis en maroj. Stirpoj de artropodoj koloniigis teron ĉirkaŭ la sama tempo kiel [[Embriofito|terplantoj]], probable antaŭ 510–471 milionoj da jaroj dum la fino de la [[Kambrio]] aŭ komenceo de la [[Ordovicio]].<ref name="Rota-Stabelli2013">{{cite journal |doi=10.1016/j.cub.2013.01.026 |pmid=23375891|title=Molecular Timetrees Reveal a Cambrian Colonization of Land and a New Scenario for Ecdysozoan Evolution |journal=Current Biology |volume=23 |issue=5 |pages=392 |year=2013 |last1=Rota-Stabelli |first1=Omar |last2=Daley |first2=Allison&nbsp;C. |last3=Pisani |first3=Davide |url=https://ac.els-cdn.com/S0960982213000298/1-s2.0-S0960982213000298-main.pdf?_tid=spdf-12ada42b-5734-42d3-a41d-53fb216a2e22&acdnat=1519922052_eb0f92cfa2dd11e76e33cfe22ef4a312 |access-date=1a de Marto 2018}}</ref> [[Vertebruloj]] kiel la [[Sarkopterigoj|lob-naĝila fiŝo]] [[Tiktaliko]] startis moviĝi surtere en la fino de [[Devonio]], antaŭ ĉirkaŭ 375 milionoj da jaroj.<ref>{{cite journal |journal= Nature |volume=440 |pages=757–763 |date=6a de Aprilo 2006 |doi=10.1038/nature04639 |title=A Devonian tetrapod-like fish and the evolution of the tetrapod body plan |url=http://www.nature.com/nature/journal/v440/n7085/abs/nature04639.html |last1=Daeschler |first1=Edward B. |last2=Shubin |first2=Neil H. |last3=Jenkins |first3=Farish A., Jr. |pmid=16598249 |issue=7085}}</ref><ref>{{cite journal |authorlink= |author=Clack, Jennifer A. |journal=Scientific American |url=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=getting-a-leg-up-on-land |title=Getting a Leg Up on Land |date=21a de Novembro 2005}}</ref> Animaloj okupas virtuale ĉiujn [[habitato]]jn el la Tero kaj mikrohabitatojn, inklude salan akvon, varmajn fontojn, nesalan akvon, marĉojn, arbarojn, paŝtejojn, dezertojn, aeron, kaj la internon de animaloj, plantoj, fungoj kaj rokoj.<ref name="Margulis">{{cite book |author1=Margulis, Lynn |author1link=Lynn Margulis |author2=Schwartz, Karlene V. |author3=Dolan, Michael |title=Diversity of Life: The Illustrated Guide to the Five Kingdoms |url=https://books.google.com/books?id=8wJXWBMsEOkC&pg=PA115 |year=1999 |publisher=Jones & Bartlett Learning |isbn=978-0-7637-0862-7 |pages=115–116}}</ref> Animaloj estas tamen ne partikulare varmotolerantaj; malmultaj el ili povas survivi je konstantaj temperaturoj super 50 °C.<ref name="Clarke2014">{{cite journal|doi=10.1017/S1473550413000438|title=The thermal limits to life on Earth |journal=International Journal of Astrobiology |volume=13 |issue=2 |pages=141 |year=2014|last1=Clarke|first1=Andrew|bibcode=2014IJAsB..13..141C}}</ref> Nur tre malmultaj specioj de animaloj (ĉefe [[nematodoj]]) loĝas en la plej ekstreme malvarmaj dezertoj de kontinenta [[Antarkto]].<ref name="bas-land">{{cite web|title=Land animals|url=https://www.bas.ac.uk/about/antarctica/wildlife/land-animals/|publisher=British Antarctic Survey|accessdate=7a de Marto 2018}}</ref>