Kristalo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
esperantigita parametro, formatigo de titoloj, +Projektoj, +Bibliotekoj, kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 1:
[[dosieroDosiero:Xylitol crystals.jpg|thumbeta|rightdekstra|Kristaloj de ksilitolo]]
[[Dosiero:Bi-crystal.jpg|eta|250px|La kemia elemento bismuto kiel sintezfarita kristalo. La surfaco estas iriza tre maldika tavolo de oksidiĝo.]]
'''Kristalo''' ĝenerale signifas eron de korpo, kiu en solida stato aperas sub la formo de regula aŭ simetria poliedro: kuba, prisma kristalo; kristaloj de mar[[salo]], [[bismuto]], glicerino; lavkristalo (potasa karbonato).
Linio 9:
Laŭ [[Francisko Azorín]] '''kristalo''' estas ''Mineralo, kiu adoptas poliedran formon. Speco de vitro enhavanta plumbon.''<ref>[[Francisko Azorín]], arkitekto, [[Universala Terminologio de la Arkitekturo]] (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 120.</ref> Li indikas [[etimologio]]n el la greka ''kristallos'' (kistalo) kaj de tie la latina ''crystallus''. Kaj li aldonas la terminjon ''rokokristalo'' kaj ''kristalografio''.<ref>Azorín, samloke.</ref>
 
== Priskribo ==
Ĝenerale, [[fluido |fluidaj]] substancoj formas kristalojn, kiam ili solidiĝas. Sub idealaj kondiĉoj, la rezulto eble estas unuopa kristalo, kie ĉiuj atomoj en la solidaĵo bone sidas en la saman latiso aŭ kristala strukturo, sed ĝenerale multaj kristaloj formiĝas samtempe dum solidiĝo, kondukante al '''polikristalo'''. Ekzemple, plej multaj metaloj renkontitaj en ĉiutaga vivo estas polikristaloj.
 
Linio 16:
Dum la procezo de malvarmiĝo kutime rezultas en la generado de kristala materialo, sub certaj kondiĉoj la fluido glaciiĝas en ne-kristala stato. Plej multkaze, tio ĉi implicas malvarmiĝon de la fluido tiel rapidan, ke la atomoj ne povas atingi al siaj latisaj lokoj antaŭ perdo de sia movebleco. Ne-kristala materialo, kiu ne havas daŭran ordon, nomiĝas '''amorfa''', aŭ '''vitra'''. Ofte oni ĝin nomas [[amorfa solido|amorfa solidaĵo]], kvankam estas multaj malsamecoj inter solidaĵoj kaj vitroj: plej notinde, la procezo de formado de vitroj ne liberigas [[latenta varmo|varmon]] de [[fandado]]. Pro tiu ĉi kialo multaj sciencistoj konsideras vitrajn materialojn likvaĵoj prefere ol solidaĵoj, kvankam tiu ĉi estas debatinda temo; vidu la enskribaĵon pri [[vitro]] por pli da detaloj.
 
Kristalaj strukturoj okazas en ĉiuj klasoj de materialoj, kun ĉiuj specoj de [[Kemia ligo|kemiaj ligoj]]. Preskaŭ ĉiuj [[metaloj]] ekzistas en polikristalaj statoj; amorfaj kaj unuop-kristalaj metaloj devas esti produktitaj sinteze, ofte kun multa malfacileco. [[Jone ligitaj]] kristaloj povas formiĝi ĉe solidiĝo de saloj, aŭ de fandaj fluidoj aŭ kiam ĝi precipitiĝas de solvaĵo. [[Kovalenteco|Kovalente]] ligaj kristaloj estas ankaŭ tre oftaj, notindaj ekzemploj estas [[diamanto]], [[siliko]] kaj [[grafito]]. [[Polimeraj]] materialoj ĝenerale formas kristalajn regionojn, sed la longeco de la molekuloj kutime malebligas tutan kristaliĝon. Malfortikaj [[Forto de Van-der-Waals|fortoj de Van der Waals]] povas ludi rolon je kristala strukturo; ekzemple tiu ĉi speco de ligado malfirme kuntenas la sesangul-skemajn tavolojn de [[grafito]].
 
Plej multaj kristalaj materialoj havas varion de [[kristalografia difekto|kristalografaj difektoj]]. La specoj kaj strukturoj de tiuj ĉi difektoj povas havi profundan efikon sur la ecojn de la materialoj.
Linio 27:
 
== Vidu ankaŭ ==
 
* [[Kvazaŭkristalo]]
* [[Kristalsistemo]]
Linio 40 ⟶ 39:
 
== Notoj ==
{{referencojReferencoj}}
{{Projektoj}}
{{Bibliotekoj}}
 
[[Kategorio:Fiziko]]