Fungoj: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e Roboto: Automata tekst-anstataŭigo: (-http://www.esperanto.be/fel/2004/ +https://www.monato.be/2004/)
formatigo de titoloj, +Bibliotekoj, kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 34:
== Precipaj karakteroj kaj evoluo ==
* Ili estas [[Heterotrofo|heterotrofaj]]; male al plantoj, ili ne havas [[klorofilo]]n.
* Ili havas [[talo]]n; male al plantoj estas nenia distingo inter membroj kiel [[tigo]], [[folio]]j kaj [[radiko]]j.
* Ili produktas kitinon kaj iliaj hifoj havas kitinan [[Ĉela muro|ĉelmuron]]. La karakterizaj mur-konsistaĵoj estas [[kitino]] (beta-1,4-interligaj homopolimeroj de N-acetilglukozamino je la mikrokristal-stato) kaj [[glukano]]j ĉefe alfa-glukanoj (alfa-1,3- kaj alfa-1,6- interligoj).
* Ili estas [[Osmotrofa|ensorbotrofaj]] (ne [[fagocitado|fagotrofaj]]). Por nutriĝi, ili produktas [[enzimo]]jn, kiujn ili sekrecias eksteren de la ĉelo. Tiel ili povas aliigi [[polimero]]jn al monomeroj, kiujn ili ensorbas danke al [[Transporto (biologio)|transportantoj]].
* Krestoj de iliaj [[mitokondrio]]j estas plataj.
 
Fakte en la [[klado]] oni vidas, ke malnovaj formoj vivis en akvo, estis unucelaj kaj moviĝis per flagelo.
La kapablo formi [[hifo]]jn estis grava eco, kiu permesis al fungoj sed ankaŭ [[oomikotoj]] trovi manĝaĵon en tera medio. Havi [[Ĉela muro|ĉelmuron]], trudis perdi fagocitadon kaj aperigi gravajn [[enzimo]]jn por malkonstrui kompleksajn [[molekulo]]jn. [[Adaptado]] al la vivo en tera kondiĉo kondukis al perdo de flagelo.
 
Linio 55:
== Reproduktado ==
La viv-ciklo inkluzivas kaj seksan kaj ne-seksan reprodukton, ĝenerale el
komuna talo; haplojdaj/haploidaj taloj rezultas el zigota meiozo/meioso, kaj heterotrofa sinnutrado. La ŝpinilaj polusaj korpoj, ne la [[centriolo]]j, ĝenerale asociiĝas kun la nuklea tegaĵo dum ĉel-dividiĝo.
 
=== Ne-seksa reproduktado ===
Linio 61:
 
=== Seksa reproduktado de la fungoj ===
 
En idealaj kondiĉoj la fungoj kontentiĝas je subtera vivo kaj etendas sian korpon ([[micelio]]) ĉiudirekte. Sed kiam ili estas ŝokataj, eĉ brutale traktataj per subita ŝanĝo de temperaturo aŭ procenta enteno de akvo, ili vekiĝas kaj pariĝas kondiĉe ke ili amasigis sufiĉe da nutraĵo. Kiam ili estas tutsataj, ili ekmontras sian seksorganon ([[Sporokarpo|fruktkorpo]]), kiun ili fabrikis tiucele, supersatigante kelkajn filamentojn. Tial aperas [[Ĉapelo (mikologio)|ĉapelo]] aŭ ombrelo, en kiu ili abundege produktas sian semon. Ekzemple la [[agariko]] produktas 40 milionojn da sporoj hore, te. 10 miliardojn en kelkaj tagoj.
La elĵetitaj sporoj tuj ĝermas en la tero. Iuj naskas virfilamenton, aliaj in-filamenton. Post la sekskuniĝo de du filamentoj de kontraŭaj seksoj, naskiĝas nova filamento. Tiu ĉi generas micelion, t.e. novan fungon, kapablan reproduktiĝi siavice.
Linio 72 ⟶ 71:
 
== Ekologio ==
Klasado laŭ vivmaniero estas ne absoluta, ekzemple simbiozaj fungoj povas iĝi parazitoj, se iliaj gastigintoj malfortas aŭ parazitaj fungoj necesas saprofitan fazon en ilia viv-ciklo.
 
=== [[Saprofitismo]] ===
Linio 88 ⟶ 87:
 
== [[Sistematiko]]<ref>Hibbett kaj 66 aŭtoroj interalie [[Klaŭdo Roux]]: A higher-level phylogenetic classification of the Fungi. In: Mycological research 111 509-547, 2007</ref> ==
{{kladoKlado
|label1='''Fungi'''
|1={{Klado
Linio 119 ⟶ 118:
|3=[[Entomophthoromycetes]]
}}
|3=[[Mucoromycotina]]
}}
}}
Linio 126 ⟶ 125:
|2={{klado
|1=[[Chytridiomycota]]
|2=[[Neocallimastigomycota]]
}}
}}
|2={{klado
|label1=[[Opisthosporidia]]
|1={{klado
|1={{klado
|1={{klado
Linio 144 ⟶ 143:
}}
 
=== Aliaj taksonoj ===
* Ordo ''[[Onygenales]]''
 
Linio 155 ⟶ 154:
 
==== Precipaj kultivataj specioj por kuirarto ====
* ''[[Nobla boleto|Boletus edulis]]''
* ''[[Ĉampinjono|Agaricus bisporus]]''
* ''[[Lentinula edodes]]'' (椎茸)
* ''[[Ostrofungo|Pleurotus ostreatus]]''
* ''[[Pleurotus eryngii]]'' (エリンギー)
* ''[[Grifola frondosa]]'' (舞茸 マイタケ)
* ''[[Hypsizygus tessulatus]]'' (ブナシメジ)
* ''[[Auricularia auricula-judae]]'' (木耳)
* ''[[Flammulina velutipes]]'' (エノキダケ)
* ''[[Volvariella volvacea]]'' (袋竹)
* ''[[Agrocybe aegerita]]'' (柳松茸 ヤナギマツタケ)
Linio 177 ⟶ 176:
{{Referencoj}} <!-- Helpo : http://eo.wikipedia.org/wiki/Helpo:Referencoj kaj piednotoj -->
 
== Bibliografio ==
* Mario Simondetti, [[Kiamaniere Distingi la Fungojn]], [[Torino]], [[1961]]. 39 paĝoj.
 
Linio 199 ⟶ 198:
* [http://www.tintling.com La germana fakrevuo Tintling]
 
{{projektojProjektoj|commonscat=Fungi}}
 
{{havendaHavenda artikolo|Fungoj}}
{{Bibliotekoj}}
 
[[Kategorio:Fungoj| ]]