Germanio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e Roboto: Automata tekst-anstataŭigo: (- naziistoj + nazioj )
esperantigita parametro, uzo de ŝablono Lang-xx, formatigo de titoloj, +Bibliotekoj, kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 1:
{{Informkesto lando
| nomoenlokalingvo = Bundesrepublik Deutschland
| eonomo = Federacia Respubliko Germanio<ref>laŭ la [[Gazetara kaj informa centro de la federacia registaro de Germanio]]</ref><br />'''aŭ''' Federacia Respubliko Germanujo<ref name="FederaciaRespublikoGermanujo"></ref>
| flago = [[Dosiero:Flago-de-Germanio.svg|150px|Flago de Germanio]]
| priskribo de flago = [[Flago de Germanio|Flago]]
Linio 27:
'''Germanio''' aŭ '''Germanujo''' estas [[demokratio|demokrata]] [[federacio|federacia ŝtato]] en [[Mezeŭropo]]. Najbaraj ŝtatoj estas [[Danio]], [[Pollando]], [[Ĉeĥio]], [[Aŭstrio]], [[Svislando]], [[Francio]], [[Luksemburgo (lando)|Luksemburgo]], [[Belgio]] kaj [[Nederlando]]; la [[Norda Maro]] kaj la [[Balta Maro]] estas la naturaj ŝtataj limoj en la nordo.
 
La oficiala titolo estas [[germana lingvo{{Lang-de|germane]] ''Bundesrepublik Deutschland''}} {{Prononco|BUNdesrepubli:k DOJĈlant}} ({{Aŭdio|De-Bundesrepublik_Deutschland.ogg|aŭskultu}}), kiu estas vortkreaĵo de la unua ŝtata prezidanto post la [[Dua Mondmilito]], [[Theodor Heuss]] - en Esperanto [[Federacia Respubliko Germanio]] laŭ la [[gazetara kaj informa centro de la federacia registaro de Germanio]] aŭ [[Federacia Respubliko Germanujo]] laŭ listo de la ŝtata ministerio pri eksteraj rilatoj.<ref name="FederaciaRespublikoGermanujo">[http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/373556/publicationFile/131097/BundesrepublikDeutschland.pdf Laŭ la pdf-dosiero ''Amtliche Übersetzungen für "Bundesrepublik Deutschland"'']</ref> La federacia ĉefurbo kaj registara centro estas [[Berlino]] laŭ artikolo 22/1 de la [[konstitucio]]; sed multaj ministraj laborlokoj kaj kelkaj federaciaj institucioj ankoraŭ restas en la eksa ĉefurbo (nun: federacia urbo) [[Bonno]].
 
La politika sistemo estas federacia kaj organizita kiel parlamenta demokratio: laŭ artikolo 20 de la konstitucio Germanio komprenas sin kiel demokrata kaj sociala federacia ŝtato kaj kiel jura ŝtato. Ĝi konsistas el 16 parte suverenaj [[federacia lando (Germanio)|landoj]].
Linio 101:
 
=== Politika subdivido ===
 
{{Federaciaj landoj sur mapo de Germanio|larĝo=1}}
 
Linio 184 ⟶ 183:
 
{{Ĉefartikolo|Forpelo de Germanoj (1944–1950)}}
Dum la lastaj etapoj de la [[Dua Mondmilito]] kaj dum la post-milita periodo, Germanaj civitanoj kaj personoj de Germana praularo estis elpelitaj el variaj Orienteŭropaj landoj kaj senditaj al la restanta teritorio de Germanio kaj Aŭstrio. Post 1950, kelkaj el ili elmigris al Usono, Aŭstralio, kaj al aliaj landoj el tie post konstato de malfacila integriĝo al siaj novaj germanaj loĝlokoj. La koncernaj areoj estis ĉefa la [[iamaj orientaj teritorioj de Germanio]], kiuj estis aneksitaj ĉefe de [[Pola Popola Respubliko|Pollando]] kaj de [[Sovetunio]] post la milito, same kiel la Germanoj kiuj estis loĝantaj trans la antaŭmilitaj limoj de [[Dua Pola Respubliko|Pollando]], Ĉeĥoslovakio, Hungario, Rumanio, Jugoslavio, kaj la [[Baltaj ŝtatoj]]. La [[Nazioj]] [[Generalplan Ost|estis farintaj planojn]] — nur parte kompletigitaj antaŭ la malvenko de Nazioj — por forigi multajn Slavajn kaj Judajn popolojn el Orienta Eŭropo kaj setligi la areon el Germanoj.<ref name="Schmuhl">Hans-Walter Schmuhl. The Kaiser Wilhelm Institute for Anthropology, Human Heredity, and Eugenics, 1927–1945: crossing boundaries. Volume 259 of Boston studies in the philosophy of science. Coutts MyiLibrary. SpringerLink Humanities, Social Science & LawAuthor. Springer, 2008. {{ISBN|1-4020-6599-X}}, 9781402065996, p. 348–349</ref><ref>[http://www.yadvashem.org/odot_pdf/Microsoft%20Word%20-%206247.pdf Yad Vashem, Generalplan Ost]</ref> La postmilita elpelo de Germanoj formis gravan parton de la geopolitika kaj etna rekunfigurado de Orienta Eŭropo en la konsekvencoj de la [[Dua Mondmilito]], kiuj klopodis krei etne homogenajn landojn ene de redifinitaj landlimoj.<ref name="a">{{citeCite book|url=https://books.google.com/books?id=wOsSG0K8hCYC&q=%22mass+expulsions+from+Eastern+Europe%22#v=snippet&q=%22mass%20expulsions%20from%20Eastern%20Europe%22&f=false|title=Nationhood in German legislation|publisher=Cambridge University Press|work=Memory and Power in Post-War Europe: Studies in the Presence of the Past|date=2002|accessdate=30a de Januaro 2015|author=Jan-Werner Müller|pages=254–256|ISBN=052100070X}}</ref> Inter 1944 kaj 1948 ĉirkaŭ 31 milionoj da personoj, kiel etnaj Germanoj ('Volksdeutsche') same kiel la Germanaj civitanoj ('Reichsdeutsche'), estis porĉiame aŭ provizore translokigitaj el Centra kaj Orienta Eŭropo.<ref>Paul Robert Magocsi, ''[https://books.google.com/books?id=8iPa2Q1HtP8C&pg=PA281#v=onepage&q=Magocsi%2031%20million%201945&f=false Historical Atlas of East Central Europe]'', University of Washington Press (1993), pp. 164-68; {{ISBN|0295972483}}. Porter, ''The Ghosts of Europe''.</ref>
 
=== 1945 ĝis 1990, du germanaj ŝtatoj ===
Linio 203 ⟶ 202:
 
=== Ekde la reunuiĝo ===
 
Post kiam la tiel-nomata [[Demando pri Germanujo|demando pri unueca germana ŝtato]] estis solvata, la politikistoj faris kelkajn decidojn por pliunuigi ambaŭ germanajn partojn. Oni decidis, ke la riĉaj federaciaj landoj pagu monon al la plimalriĉaj, inter kiuj estis precipe la orientgermanaj federaciaj landoj, al kiuj mankis ekonomia forteco, post kiam la socialisma ekonomio ne estis bone funkcianta dum ĉirkaŭ 40 jaroj. Krome, la ĉefurbo de la Federacia Respubliko moviĝis de Bonn al [[Berlino]] en la jaro 1999.
 
Linio 212 ⟶ 210:
 
=== Lingvoj ===
{{ĉefartikoloĈefartikolo|germana lingvo}}
La oficiala lingvo estas la germana. Krome ekzistas minoritataj lingvoj tradicie parolataj sur la germana teritorio, kiel la [[Platgermana lingvo|platgermana]], [[Dana lingvo|dana]], [[frisa lingvo|frisa]] kaj [[Soraba lingvo|soraba]]; ĉi tiuj kvar lingvoj estas oficiale agnoskitaj minoritataj lingvoj. Krome ekzistas minoritataj lingvoj de enmigrintoj, kiuj tamen ne estas oficiale agnoskitaj: la [[Turka lingvo|turka]], la [[rusa lingvo|rusa]], la [[pola lingvo|pola]] kaj aliaj.
 
Linio 272 ⟶ 270:
 
=== Muziko ===
 
{| class="wikitable" style="text-align:right; float:right; margin-left:1em"
|-
Linio 284 ⟶ 281:
 
=== Arto kaj arkitekturo ===
<!--- cuando se extiende la sección de texto, que debe mostrar de nuevo: [[Archivo:Caspar David Friedrich - Wanderer above the sea of fog.jpg|thumbeta|upright|''[[El caminante sobre el mar de nubes]]'', de [[Caspar David Friedrich]] (1818).]] --->
 
[[Dosiero:Schwerin Palace Park Garden Mecklenburg Germany Schweriner Schloss Garten BUGA 2009.jpg|thumbeta|[[Palaco de Schwerin]], [[Meklenburgo]] (1358—1857)]]
<!--- cuando se extiende la sección de texto, que debe mostrar de nuevo: [[Archivo:Caspar David Friedrich - Wanderer above the sea of fog.jpg|thumb|upright|''[[El caminante sobre el mar de nubes]]'', de [[Caspar David Friedrich]] (1818).]] --->
[[Dosiero:Schwerin Palace Park Garden Mecklenburg Germany Schweriner Schloss Garten BUGA 2009.jpg|thumb|[[Palaco de Schwerin]], [[Meklenburgo]] (1358—1857)]]
Nombraj germanaj [[Pentrarto|pentristoj]] ĝuis el internacia prestiĝo tra siaj verkoj en diversaj artaj tendencoj. [[Lucas Cranach la Maljuna]], [[Hans Holbein la malpliaĝa]], [[Matthias Grünewald]], kaj [[Alberto Durero]] estis gravaj artistoj de la [[Renesanco]], [[Caspar David Friedrich]] de la [[Romantismo]], kaj [[Max Ernst]] de la [[superrealismo]].
 
Linio 337 ⟶ 333:
 
== Referencoj ==
{{referencojReferencoj|2}}
 
== Vidu ankaŭ ==
{{Projektoj
{{projektoj
|commons=Deutschland
|commonscat=Germany
Linio 373 ⟶ 369:
{{NATO-armeoj}}
 
{{elstaraElstara}}
{{ADLS|2016|39}}
 
{{havendaHavenda artikolo|Germanio}}
{{Bibliotekoj}}
 
[[Kategorio:Germanio| ]]