Romano: Malsamoj inter versioj

 

'''Romano''' estas literatura eposa proza verko, konsistanta el longa [[rakonto]] pri image elpensitaj aŭ aranĝitaj faktoj. Romano estas moderna formo de [[eposo]], sed distinge de popola eposo, kie persono kaj popolanimo estas neapartigeblaj, la romano priskribas la vivon de persono kaj socian vivon kiel sendependajn realaĵojn. Plej ofte la romano utiligas du ingrediencojn: [[rolulo]] kaj [[medio]], ekzemple Don [[Kiĥoto]] de la [[Manĉo]], Robinsono kaj lia insulo ktp.

 

== Tiparo ==

La romano estas la regno de la libereco laŭ enhavo kaj formo. Estas protea ĝenro kiu prezentas laŭlonge de la historio multajn [[formo]]jn kaj [[vidpunkto]]jn.

 

Por klasigi tioun ĝenron oni rimarku ke estas diversaj kriterioj, uzitaj de la diferencaj tiparoj proponitaj:

* Laŭ la tono (ankaŭ celo) kiu tenas la verko, oni parolas pri la jeno:

** [[Satiro|Satira romano]], ''[[La vojaĝoj de Gulivero]]'' de [[Jonathan Swift]]

** [[Didaktiko|Didaktika romano]], ''Emilio'' de [[Rousseau]]

** [[Liriko|Lirika romano]], ''[[Platero kaj mi]]'' de [[Juan Ramón Jiménez]]

* Laŭ la publiko al kiu oni celas aŭ laŭ la maniero distribui, oni parolas pri la jeno:

** [[Banala romano]]

* Laŭ ties enhavo, la romanoj povas esti:

** [[Aventuro|Aventura]]

** [[Nigra romano]]

** [[Paŝtista novelo]]

** [[Pikareska romano]]

** [[Krimfikcio|Krimromano]]

Aŭ, se oni konsideras la tipon de la intrigo (respektive historio), oni parolas pri la jeno:

* [[Psikologio|Psikologia romano]]

* [[Atestoromano]], ekzemple ''Unu tago el la vivo de Ivan Denisoviĉ'' (Один день Ивана Денисовича, 1962) de [[Aleksandr Solĵenicin]]

 

 

== Historio ==

Ĝi fariĝis populara en [[Francio]] de [[1200]] kaj disvastiĝis tra [[Eŭropo]]. Ekzistis kavaliraj romanoj pri legenda reĝo Arturo, pri aventuroj de Karlomano kaj romanoj pri klasikaj temoj. Dum Renesanco kaj Baroko la ĝenro havis fortan popularan elanon en la diversaj landoj. En la [[18-a jarcento]] disvolviĝis du ĉefaj specoj: '''socia-ĉiutageca''' (G. Fielding, T. Smollett) kaj '''psikologia''' (S. Richardson, J.J. Rousseau, [[Johann Wolfgang von Goethe|J.W. Goethe]]). Romantikistoj kreas historiajn romanojn ([[Walter Scott|W. Scott]]). De la 1830-aj jaroj komenciĝis la klasika epoko de romanoj de kritika [[realismo]]: [[Stendhal]], [[Honoré de Balzac]], [[Charles Dickens|Ch. Dickens]], W. Thackerrey, [[Gustave Flaubert|G. Flaubert]], [[Lev Tolstoj|L. Tolstoj]], [[Fjodor Dostojevskij]], B.P. [[Galdós]]...

 

 

== Proprecoj de romano ==

La plej multajn romanojn karakterizas jenaj ecoj, tamen eblas esceptoj:

 

 

== Famkonataj romanoj ==

{{Div col|cols = 3}}

* [[1984]]

Dosiero:1923 Idoj de Orfeo.jpg|Kovrilpaĝo de [[Idoj de Orfeo]], 1923

</gallery>

 

== Vidu ankaŭ ==

{{Referencoj}}

 

 

 

[[Kategorio:Romanoj| ]]