Respubliko: Malsamoj inter versioj

'''Respubliko''' estas politika organizo de la publikaj aferoj, forte ligita al [[demokratio]], kiu havis en la historio diversajn formojn. La difino de ''respubliko'' do malsamas depende ĉu temas pri antikva tempo ĉu de nuntempo. La vorto ''respubliko'' venas de la [[latina lingvo|latinlingvaj]] vortoj ''res publica'' aŭ "publika afero" kaj origine uzatis pri aferoj, pri kiuj decidis plejmulto de la [[plebo]], anstataŭe al [[reĝo]] aŭ [[cezaro]].

 

 

== Kazoj ==

Oni nepre ne forgesu, ke respubliko ne necese estas demokrata, ĉar demokrateco estas alia koncepto (kaj ekzemple nuntempe povas efektiviĝi en [[konstitucia monarkio|konstituciaj monarkioj]]), dum male respubliko povas esti oligarkieca (t.e. la povo de kelkaj), derajte aŭ defakte ([[plutokratio]]), ekzemple la [[Venecia respubliko]] tute ne estis demokrata, kaj tiu de Romio ne vere. Ankaŭ kelkaj monarkioj oni priskribis kiel ia "nobelara respubliko", ĉar la nobelaro elektis la reĝon, kaj retenis multe da povo kaj liberecoj (por '''si'''), ĉefa ekzemplo estis [[Pollando]].

 

 

=== Klasikaj respublikoj ===

 

La moderna tipo de "respubliko" mem estas diferenca el iu ajn tipo de ŝtato troviĝanta en la klasika mondo.<ref>Nippel, Wilfried. "Ancient and Modern Republicanism." ''The Invention of the Modern Republic'' eld. Biancamaria Fontana. Cambridge University Press, 1994 pg. 6</ref><ref>Reno, Jeffrey. "republic." ''International Encyclopedia of the Social Sciences'' pg. 184</ref> Tamen, estis nombraj ŝtatoj de la [[Grek-romia antikvo]] kiuj estas ankoraŭ nomitaj respublikoj. Tio inkludas antikvajn [[Antikva Ateno|Atenon]], [[Sparto]]n kaj la [[Romia Respubliko|Romian Respublikon]]. Dum la strukturo kaj administracio de tiuj ŝtatoj estis tre diferenca el tiuj de ajn moderna respubliko, oni pridiskutas pri la etendon laŭ kiu klasikaj, mezepokaj, kaj modernaj respublikoj formas historian kontinuon. J. G. A. Pocock asertis, ke distinga respublikisma tradicio etendas el la klasika mondo al la nuno.<ref name="Ideas2099">"Republic"j, ''New Dictionary of the History of Ideas''. Ed. [[Maryanne Cline Horowitz]]. Vol. 5. Detroit: Charles Scribner's Sons, 2005. p. 2099</ref><ref name=Pocock>Pocock, J.G.A. ''The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition'' (1975; new ed. 2003)</ref> Aliaj fakuloj malkonsentas.<ref name="Ideas2099"/> Paul Rahe, ekzemple, asertas ke klasikaj respublikoj havis formon de regado kun malmultaj ligoj al tiuj de moderna lando.<ref name=Rahe>Paul A. Rahe, ''Republics, Ancient and Modern'', three volumes, University of North Carolina Press, Chapel Hill, 1994.</ref>

 

=== Aliaj antikvaj respublikoj ===

== Specifaj historiaj kazoj ==

* [[Angla Respubliko]]

* [[Romia Respubliko]]

 

== Notoj ==

 

=== Bibliografio ===

 

== Eksteraj ligiloj ==

* http://www.onderzoekinformatie.nl/en/oi/nod/onderzoeker/PRS1270113

* http://europa.eu/roadtoconstitution/index_en.htm <!-- a constitution for Europe -->

* [http://www.ieacd.com/revista/Anota%C3%A7%C3%B5es%20para%20um%20sistema%20republicano%20de%20controle.pdf" Anotações para um Sistema de Controle Republicano"]

 

 

[[Kategorio:Reĝimoj]]