Rio-de-Ĵanejro: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
uzo de ŝablono (alilingve), formatigo de titoloj, +Bibliotekoj, kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 25:
| metropola_regiono = Rio-de-Ĵanejro
| najbaroj = Duque de Caxias, Itaguaí, Seropédica, Mesquita, Nilópolis, Niterói, Nova Iguaçu kaj São João de Meriti
| al_ĉefurbo = 0
<!-- Geografiaj aspektoj -->
| areo = 1 182,3
| loĝantaro = 6.453.682
| loĝantaro_jaro = 2015
| loĝdenso = 5.458,58
Linio 34:
| klimato =
| klimato_mallong = Aw
| horzono = -3
| somera tempo = jes
<!-- Indikiloj -->
| ihd = 0,842
| ihd_laŭgrado = 2-a
| dato_ihd = 2000
| mep = 118.979.752 mil
| mep_laŭgrado = 2-a
| dato_mep = 2005
| mep_per_capita = 19.525,77
| dato_mep_per_capita = 2005
}}
Linio 69:
[[Dosiero:Rugendas - Vue prise devant l'eglise de San-Bento.jpg|eta|dekstra|Vido de Rio-de-Ĵanejro el la preĝejo de la monaĥejo de la Lernejo São Bento, ĉ. 1825]]
[[Dosiero:Rio de Janeiro ca1910s photo from USA Library of Congress 19301u.jpg|eta|Rio-de-Ĵanejro, ĉ. 1910-aj jaroj.]]
Eŭropanoj unuafoje venis al [[Guanabara Golfo]] la 1-an de januaro de 1502 (ekde tiam ''Rio de Janeiro'', "Januara Rivero"), fare de [[Portugaloj|portugala]] ekspedicio sub regado de esploristo [[Gaspar de Lemos]] kapitano de ŝipo de la floto de [[Pedro Álvares Cabral]], aŭ sub [[Gonçalo Coelho]].<ref>Jorge Couto, 1995, ''A Construção do Brasil'', Lisbon: Cosmos.</ref> Ŝajne la florenca esploristo [[Amerigo Vespucci]] partoprenis kiel observanto laŭ invito de la reĝo [[Emanuelo la 1-a (Portugalio)|Manuelo la 1-a]] en tiu sama ekspedicio. La regiono de Rio estis loĝata de [[Tupioj]], Purioj, [[Botokudoj]] kaj [[Maŝakalia lingvo|Maŝakalioj]].<ref>{{citeCite web|url=http://www.bairrodocatete.com.br/tamoios.html |title=índios Rio |publisher=Bairrodocatete.com.br |accessdate=17-a de aprilo 2010}}</ref>
 
En 1555, unu el la insuloj de [[Guanabara Golfo]], nune nomita [[Villegagnon]], estis okupita de 500 francaj koloniistoj sub regado de franca [[admiralo]] [[Nicolas Durand de Villegaignon]]. Sekve, Villegaignon konstruis la Fortikaĵon Coligny sur la insulo kiel klopodo por establi la kolonion nome [[Franca Antarkto]].
 
LA urbo Rio de Janeiro mem estis fondita de portugaloj la 1-an de marto de 1565 kaj nomita ''São Sebastião do Rio de Janeiro'', en honoro de Sankta Sebastiano, nome samnomulo kaj [[patrono]] de la tiama portugala monarko [[Sebastiano la 1-a (Portugalio)|D. Sebastião]]. ''Rio de Janeiro'' estia nur la nomo de la [[Guanabara Golfo]]. Ĝis komenco de la 18-a jarcento, la urbo estis minacata aŭ invadita de kelkaj, ĉefe francaj, piratoj kaj kaperistoj, kiaj [[Jean-François Duclerc]] kaj [[René Duguay-Trouin]].<ref>{{citeCite web|url=http://www.paralumun.com/citrio.htm |title=History of Rio |publisher=Paralumun.com |accessdate=17-a de aprilo 2010}}</ref>
 
Fine de la 17-a jarcento, ankoraŭ dum la Sukera Epoko, la ''[[Bandeirantes]]'' trovis oron kaj diamantojn en la najbara [[kapitanejo]] de [[Minas-Ĝerajso]], kaj tiele Rio de Janeiro iĝis multe pli praktika [[havenurbo]] por eksportado de riĉaj varoj (oro, valoraj ŝtonoj aŭ juveloj, krom sukero) ol [[Salvador de Bahio]], kiu estas multe pli fore nordoriente. Kaj tiele en 1763, la kolonia administreja urbo en Portugala Ameriko estis translokigita el Salvadoro al Rio de Janeiro. La urbo restis ĉefe kolonia ĉefurbo ĝis 1808, kiam la portugala reĝa familio kaj plej el la asociaj nobeloj de [[Lisbono]], fuĝe el la invado fare de [[Napoleono]] en Portugalio, moviĝis al Rio de Janeiro. La regna ĉefurbo estis transpasita al la urbo, kiu, tiele, iĝis la nura eŭropa ĉefurbo for de Eŭropo. Ĉar ne estis fizika spaco aŭ urba strukturo por enhejmigi centojn de nobeloj kiuj alvenis subite, multaj loĝantoj estis simple elhejmigitaj el siaj hejmoj.<ref>{{citeCite web|url=http://www1.folha.uol.com.br/folha/brasil/ult96u372084.shtml |title=Real Portuguese Family in Rio |publisher=.folha.uol.com.br |date=1-a de januaro 1970 |accessdate=17-a de aprilo 2010}}</ref> Estis ankaŭ granda alfluo de [[Sklaveco en Afriko|afrikaj sklavoj]] al Rio de Janeiro: en 1819, estis 145 000 sklavoj en la kapitanejo. En 1840, la nombro de sklavoj atingis 220 000 personojn.<ref>{{citeCite web|url=http://www.multirio.rj.gov.br/historia/modulo02/africa_civiliza.html |title=A África civiliza |publisher=Multirio.rj.gov.br |accessdate=17-a de aprilo 2010}}</ref>
[[Dosiero:Situationskaertchen von Rio de Janeiro.jpg|eta|dekstra|Rio-de-Ĵanejro en 1888]]
 
Linio 108:
== Transporto ==
[[Dosiero:Pier Mauá by Diego Baravelli.jpg|eta]]
 
== Gravuloj ==
* [[Medeiros e Albuquerque]], verkisto kaj politikisto
Linio 145 ⟶ 146:
* http://www.rio-de-janeiro.diplo.de/de/Startseite.html <!-- de:Deutsches Generalkonsulat -->
* http://www.goethe.de/br/rio/deindex.htm <!-- de:Goethe-Institut -->
* [http://www.brazilpostcard.com.br Malnovaj Poŝtkartoj de Brazilo] (angle){{en}}
* [http://www.riodejaneirophotoguide.com virtual photo tour through Rio de Janeiro and neighbourhood with '''www.riodejaneirophotoguide.com''']
 
Linio 151 ⟶ 152:
{{Metropoloj}}
 
{{havendaHavenda artikolo|Rio-de-Ĵanejro}}
{{Bibliotekoj}}
 
[[Kategorio:Rio-de-Ĵanejro| ]]