Vapormaŝino: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
LiMrBot (diskuto | kontribuoj) anstataŭigo de specialaj signoj, esperantigita ŝablono (Dosiero), esperantigita ŝablono (Referencoj), esperantigita parametro, uzo de ŝablono, formatigo de buloj, formatigo de titoloj, +Bibliotekoj, kosmetikaj ŝanĝoj |
||
Linio 1:
[[Dosiero:Grazebrook Beam Engine.jpg|
▲[[Dosiero:Grazebrook Beam Engine.jpg|thumb|Jam neutilaj vapormaŝinoj estas uzataj kiel monumentoj, kiaj tiu de 1817 de [[Boulton and Watt]], uzita en Netherton, West Midlands, ĉe ferlaborejo de M W Grazebrook, Restarigita ĉe la A38(M) en [[Birmingham]], [[Britio]]]]
[[Dosiero:Steam engine in action.gif|eta|350px|Animea skemo de laboro de maŝino.]]
'''Vapormaŝino''' estas varmomotormaŝino, kiu la varmoenergion transformas parte al mekanika [[laboro]]. La hodiaŭ industrie disvastiĝinta konstruformo estas la '''[[vaporturbino]]'''. Oni ĝenerale komprenas sub la nocio vapormaŝino '''piŝtan vapormaŝinon''', vapormovitan [[piŝta maŝino|piŝtan maŝinon]].
== Funkciado ==
En atmosfera vapormaŝino, la [[cilindro]]spaco sub la [[piŝto]] estas plena je [[vaporo]], kiu estas malvarmigita ĝis [[kondensilo|kondensado]]. La piŝton premis la ekstera atmosfera premo en la cilindron. La elira movo de la piŝto okazis ekstere, ekz. per svinga maso. La plej konata reprezentanto de tiu ĉi konstrumetodo estas la atmosfera vapormaŝino de [[Thomas Newcomen]] ekde [[1712]] (legu sube).
Linio 12 ⟶ 10:
Ĉe altpremaj vapormaŝinoj, oni varmigas la akvon super 100 °C, tiel estiĝas pli granda premo. Oni rezignas pri la malvarmigo de la elira akvovaporo el la cilindro, tiel la kondensilo iĝas superflua, kio igas la maŝinon pli malpeza ol la supre skizitaj. Tiu ĉi vapormaŝino estas uzebla jam – pro la relativa malpezeco – en vaporlokomotivoj kaj [[vaporaŭtomobilo]]j. Reprezentantoj de tiu ĉi konstrumetodo estas preskaŭ ĉiuj piŝtaj vapormaŝinoj en veturiloj ekde [[Richard Trevithick]] ekde ĉirkaŭ [[1802]].
== Komponantoj ==
== Historio de la vapormaŝino ==
[[Dosiero:Aeolipile illustration.png|dekstra|150px|aeolipile]]
Linio 44 ⟶ 41:
== Nuntempe ==
Kiel movilo de veturiloj, la vapormaŝino malvenkis kontraŭ [[eksplodmotoro]]j, kiuj sen varmiĝa tempo kapablas starti kaj havas pli grandan efikecon, povumon je pli malgranda maso. Oni uzas vapormaŝinojn ankoraŭ dum la ŝtonkarba minado en liverinstalaĵoj.
Kvankam reciproka vapormaŝino jam ne plu estas en disvastigata komerca uzado, variaj kompanioj estas esplorantaj aŭ ekspluatantaj la energipovon de la vapormaŝino kiel alternativo al internaj bruligmaŝinoj. La entrepreno Energiprojekt AB en [[Svedio]] faras progresojn en la uzado de modernaj materialoj por harnisi la energion de vaporo. La efikeco de la vapormaŝino de Energiprojekt atingas ĉirkaŭ 27-30% en alt-premaj motoroj. Temas pri unusolmova, 5-cilindra motoro (sen kompono) kun supervarma vaporo kaj konsumas proksimume 4 kg da vaporo por kWh.<ref>{{
== Tipoj de motoroj ==
=== Vaporŝipoj ===
{{Ĉefartikolo|Vaporŝipo}}
[[
'''Vaporŝipo''' estas [[ŝipo]], movita per [[vapormaŝino]] aŭ [[vaporturbino]]. La unuan funkciantan vaporŝipon konstruis la franca [[Claude de Jouffroy d'Abbans]] en [[1783]]. La unuan vaporŝipon patentigis la 1-an de februaro 1788 [[Isaac Briggs]] kaj [[William Longstreet]]. La usona [[Robert Fulton]] patentigis en 1809 modifitan vaporŝipon, kiu estis ekonomie sukcesa. Lia rada vaporŝipo ''North River Steam Boat'' (konstruita en 1807, kaj nomata post generacioj kiel ''Clermont'') estis ekipita ankoraŭ kun veloj. Ĝi atingis la rapidon de 4,5 knotoj (8,3 km/h) kaj estis uzata inter [[Novjorko]] kaj [[Albany]] kiel linia veturŝipo sur la rivero Hudson. Ĝi faris la vojon dum kvarona tempo ol la velŝipoj.
La teknika trairo de velŝipo al vaporŝipo daŭris dum jarcento. La vaporŝipoj vere konkuris kun la velŝipoj ekde la 1850-aj jaroj kaj traveturis regule la oceanon. La unua senvela vaporŝipo ekis en 1889 - konstruita de [[Alexander Carlisle]] - kaj rapida de 20 knotoj ''Teutonic'' de la entrepreno [[White Star Line]].
=== Vaporlokomotivoj ===
{{Ĉefartikolo|Vaporlokomotivo}}
[[Dosiero:78 468 Dieringhausen.jpg|
La '''vaporlokomotivo''' estis la unuafoje uzita tirveturilo kun maŝina forto. Ĝia fortomaŝino estas [[vapormaŝino]], por kies funkciado la necesan vaporon oni produktas en kaldrono de la lokomotivo. La [[brulaĵo]] en la kaldrono estas plej ofte [[ŝtonkarbo]], malofte [[ligno]] aŭ pakuro.
La malkovrintoj de la vaporlokomotivo estis [[Richard Trevithick]] (1804), [[Timothy Hackworth]] (1808), [[John Blenkinsop]] (1812), [[William Hedley]] (1813) kaj [[George Stephenson]] ([[1814]]). La industrio decidis fine por la lokomotivoj konstruitaj de Stephenson.
=== Fiksaj vapormotoroj ===
{{Ĉefartikolo|Fiksa vapormotoro}}
[[
'''Fiksaj vapormotoroj''' estas fiksitaj vapormotoroj uzitaj por pumpi aŭ konduki muelilojn kaj fabrikojn, kaj por generi energion. Ili estas distingaj el [[Vaporlokomotivo|lokomotivaj motoroj]] uzitaj ĉe [[fervojo]]j, [[lokomobilo]]j por peza vaportirado ĉe ŝoseoj, vapor-[[aŭto]]j (kaj aliaj motorvehikloj), agrikulturaj motoroj uzataj por plugi aŭ draŝi, marmotoroj kaj vapor-[[turbino]]j uzataj por mekanismoj por generi energion ĉe plej [[Nuklea reakciujo|nukleaj centraloj]].
Linio 86 ⟶ 82:
* [[Industria revolucio]]
== Notoj ==
{{Referencoj}}
== Literaturo ==
=== Angle ===
* {{Cite book|last=Crump|first=Thomas|title=A Brief History of the Age of Steam: From the First Engine to the Boats and Railways|year=2007|ref=harv}}
* {{
* {{cite book |title=A History of Industrial Power in the United States, 1730–1930, Vol. 2: Steam
▲* {{cite book |title=A History of Industrial Power in the United States, 1730–1930, Vol. 2: Steam Power
|last1=Hunter |first1= Louis C.|year=1985 |ref=harv| publisher =University Press of Virginia|location= Charolttesville}}<!--Possibly the most comprehensive work on steam power-->
* {{
* Robinson, Eric H. [http://www.jstor.org/stable/2116960 "The Early Diffusion of Steam Power"] ''Journal of Economic History'' Vol. 34, No. 1, (March 1974), pp. 91–107
* Rose, Joshua. ''Modern Steam Engines'' (1887, reprint 2003)
* Stuart, Robert, [http://books.google.com/books?id=J_sJAAAAIAAJ&printsec=frontcover ''A Descriptive History of the Steam Engine''] (London: J. Knight and H. Lacey, 1824.)
* Van Riemsdijk, J. T. ''Pictorial History of Steam Power'' (1980)
=== Germane ===
* Heinrich Dubbel, ''Entwerfen und Berechnen der Dampfmaschinen'', 2. verbesserte Auflage, Berlin, Springer 1907
* F. Fröhlich, ''Kolbendampfmaschinen'', in: Dubbels Taschenbuch für den Maschinenbau, 11. völlig neu bearbeitete Auflage 1953, Zweiter Band, S.93ff
* Conrad Matschoss, ''Geschichte der Dampfmaschine: ihre kulturelle Bedeutung, techn. Entwicklung u. ihre grossen Männer'', 3. Aufl. Berlin 1901, Reprint bei: Gerstenberg, Hildesheim, ISBN 3-8067-0720-0
* ''Technik leicht verständlich'' Fachredaktion Technik des Bibliographischen Instituts unter Leitung von Johannes Kunsemüller, Fackel-Buchklub
* Lucian Haas, Tim Schröder, Monika Wimmer, Bewegungssignale Maschinen und Welten (Broschüre zum Jahr der Technik), Bonn : Bundesministerium für Bildung und Forschung, 2004,
* Sigvard Strandh, ''Die Maschine, Geschichte - Elemente - Funktion'', Freiburg im Breisgau [u.a.] : Herder, 1980, ISBN 3-451-18873-2
* Otfried Wagenbreth, Helmut Düntzsch, Albert Gieseler, ''Die Geschichte der Dampfmaschine'', Aschendorff Verlag, Münster 2001, ISBN 3-402-05264-4
== Eksteraj ligiloj ==
* [http://www.avero.de/?links/dampfmaschine/index.html interaktive Grafik der Dampfmaschine] germane
* [http://www.ifg.tu-clausthal.de/java/damp/damp-d.html interaktive Funktion der Dampfmaschine] germane
* [http://www.animatedengines.com/ Animated engines – Illustrates a variety of engines] angle
* [http://science.howstuffworks.com/steam.htm Howstuffworks - "How Steam Engines Work"] angle
* [http://ships.galutschek.at/video/unterwalden_2011/engine_room/ Video of the 1900 steam engine aboard paddle steamer Unterwalden] angle
{{-}}
{{
{{
{{Bibliotekoj}}
[[Kategorio:Maŝinoj]]
| |||