Charles Dickens: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Etikedo: Iksokodo |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 34:
'''Charles DICKENS''' (prononco {{IFA|ˈtʃɑrlz ˈdɪkɪnz}}; esperantigite '''Karlo DIKENZO''') (naskiĝis la [[7-a de februaro|7-an de februaro]], [[1812]], mortis la [[9-a de junio|9-an de junio]], [[1870]]) estis [[Anglio|angla]] [[verkisto]], unu el la plej influaj de la [[19-a jarcento]], kaj socia kritikisto. Li kreis kelkajn el plej memorindaj fikciuloj de la mondo kaj estas ĝenerale rigardita kiel la plej granda romanverkisto de la viktoria periodo.<ref>{{harvnb|Black|2007|p=735}}.</ref> Dum lia vivo, liaj verkoj ĝuis senprecedencan famon, kaj ekde la [[20a jarcento]] lia literatura genio estis larĝe agnoskita fare de kritikistoj kaj akademiuloj. Liaj romanoj kaj noveloj daŭre estas vaste popularaj.<ref>{{harvnb|Mazzeno|2008|p=76}}.</ref><ref>{{harvnb|Chesterton|2007|pp=100–126}}.</ref>
Dickens naskiĝis en [[Landport]] apud [[Portsmouth]]. Pro financaj malfacilaĵoj de sia patro (
Liaj unuaj romanoj – ofte li skribis plurajn samtempe – publikiĝis ĉefe en seria formo. Temoj estis la ĉiutaga vivo de la malriĉaj homoj en la 19-a jarcento, la [[infanlaboro]], kaj la malbonaj kondiĉoj en la
Dickens estis rigardita kiel la literatura koloso de sia epoko.<ref>{{harvnb|Cain|2008|p=1}}.</ref> Lia novelo de 1843, nome ''Kristnaska
Dickens ĉiam estis ravita ankaŭ de la [[teatro]]. Dum ioma tempo li gvidis teatran amatoran grupon kaj ekde [[1858]] li regule prelegis en humure teatreca formo. Dickens mortis en 1870 ĉe Gads Hill Place apud [[Rochester]].
== Vivo ==
=== Eko ===
[[Dosiero:CharlesDickens house Portsmouth.JPG|thumbnail|Naskoloko de Charles Dickens.]]
[[Dosiero:ChathamOrdnanceTerrCrop.jpg|eta|altdekstre|alt=photograph|2 Ordnance Terrace, ĉe Chatham, Medway, nome hejmo de Dickens 1817–1822.]]
Charles John Huffam Dickens estis naskita la 7an de februaro 1812, ĉe Landport en Insulo Portsea, la dua el ok infanoj al [[John Dickens]] (1785-1851) kaj [[Elizabeth Dickens]] (naskita Barrow; 1789-1863). Lia patro estis [[komizo]] en la Mararmea Salajr-oficejo kaj provizore estis deĵoranto en la distrikto. Tre baldaŭ post lia naskiĝo la familio translokiĝis al Norfolk Street, [[Bloomsbury]], kaj poste, kiam li estis kvarjara, al Chatham, [[Kent]], kie li pasigis siajn edukajn jarojn ĝis la aĝo de 11-a. Liaj fruaj jaroj ŝajne estis idilia, kvankam li pensis sin "tre malgranda kaj ne tre zorgita knabo".<ref>{{harvnb|Forster|2006|p=13}}.</ref>
Karlo pasigis tempon ekstere, sed ankaŭ legis voreme, aparte la [[pikareska romano|pikareskajn romanojn]] de Tobias Smollett kaj [[Henry Fielding]]. Li retenis distingivajn memorojn de infanaĝo, helpita per preskaŭ-fotografia memoro pri homoj kaj okazaĵoj, kiujn li uzis en sia verkado.<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=22–24:29–30}}.</ref> La mallonga periodo de lia patro kiel komizo en la Mararmea Salajr-oficejo donis al li kelkajn jarojn da privata eduko, unue en hejmlernejo, kaj poste en lernejo prizorgita fare de William Giles, [[Anglaj disidentoj|malkonsentulo]], en [[Chatham]].<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|p=41}}.</ref>
[[Dosiero:Dickens-at-the-Blacking-Warehouse.jpg|eta|maldekstre|altdekstre|alt=drawing|
Tiu periodo venis al subita fino kiam monmalfacilaĵoj devigis la familion moviĝi al Camden Town en Londono en [[1822]]. Vivante preter liaj rimedoj,<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|p=76}}:'recklessly improvident'.</ref> John Dickens estis metita fare de siaj kreditoroj en la Marshalsea ŝuldoprizonon en Southwark, Londono, en [[1824]]. Lia edzino kaj plej junaj filoj aliĝis al li, kiel ekzistis la praktiko tiutempe. Karlo, tiam 12 jaraĝa, suriris kun Elizabeth Roylance, familia amikino, ĉe 112 College Place, Camden Town.<ref>{{harvnb|Pope-Hennessy|1945|p=11}}.</ref> Roylance estis "reduktita [malriĉigita] maljuna sinjorino, delonge konata al nia familio", kiun Dickens poste eternigis, "kun kelkaj ŝanĝoj kaj plibeligoj", kiel "Mrs. Pipchin", en ''Dombey kaj Filo''. Poste, li vivis en malantaŭa subtegmentejo en la domo
Dimanĉojn, kun sia fratino Frances, libera de ŝiaj studoj ĉe la ''Royal Academy of Music'' (Reĝa Akademio de Muziko) - li pasigis la tagon ĉe la Marshalsea.<ref>{{harvnb|Wilson|1972|p=53}}.</ref> Dickens poste
[[File:Courtyard of the former Marshalsea prison, 1897 (2).png|upright|thumb|Prizono Marshalsea ĉirkaŭ 1897, post ties fermo.]]
Kelkajn monatojn post lia malliberigo, la patroflanka avino de John Dickens, Elizabeth Dickens, mortis kaj testamentis al li la sumon de 450 pundoj. En la atendo de tiu heredaĵo, al Dickens estis koncedita liberigo for de malliberejo. Laŭ la Leĝo de Nesolventaj Debitoroj, Dickens aranĝis pagon al siaj kreditoroj, kaj li kaj lia familio forlasis Marshalsea,<ref>{{harvnb|Schlicke|1999|p=157}}.</ref> por iri al la hejmo de Mrs. Roylance.
La patrino de Charles, nome Elizabeth Dickens, ne tuje subtenis lian forigon el la ŝunigrigejo. Tio influis la konsideron de Dickens ke patro devas regadi la familion, kaj la patrino devas trovi sian propran sferon ene de la hejmo: "Mi neniam poste forgesos, mi neniam poste povos forgesi, ke mia patrino
Komprenebla indignado eliranta el lia propra situacio kaj la kondiĉoj sub kiuj anoj de la [[Laborista klaso|laborista klaso]] vivis iĝis ĉefaj temoj de liaj verkoj, kaj estis tiu malfeliĉa epoko en lia junaĝo al kiu li aludis en sia preferata, kaj plej [[Aŭtobiografio|membiografia romano]], ''[[David Copperfield (romano)|David Copperfield]]'':<ref>{{harvnb|Cain|2008|p=91}}.</ref> "Mi havis nek sugeston, nek konsilon, nek kuraĝigon, nek konsolon, nek helpon, nek apogon, ajnatipe, el iu ajn, kion mi povus memori, kiel mi esperas iri al la ĉielo!"<ref name = "Wilson61"/>
Linio 65:
Dickens estis finfine sendita al la Wellington House Academy en [[Camden Town]], kie li restis ĝis marto 1827, pasigante ĉirkaŭ du jarojn tie. Li ne konsideris ĝin bona lernejo: "Multo de la hazarda, neregula instruado, malmulta disciplino fare de la sadisma brutaleco de la lernejestro, la fuŝaj pedeloj kaj ĝenerale dekadenca etoso, estas enmetita en la institucio de Mr Creakle en ''David Copperfield''."<ref name = "Wilson61">{{harvnb|Wilson|1972|p=61}}.</ref>
Dickens laboris en la juroficejo de Ellis kaj Blackmore, advokatoj, de Holborn Court, [[Gray's Inn]], kiel juna jurhelpanto el majo 1827 al novembro 1828. Li posedis lertan mimikon kaj kapablis imiti ĉiujn ĉirkaŭ li: klientoj, advokatoj kaj oficistoj. Li ĉeestis al teatroj obsede — li postulis, ke dum almenaŭ tri jaroj li iris al teatro ĉiun tagon. Lia preferita aktoro estis [[Charles Mathews]], kaj Dickens lernis liajn ''monopolilogojn'', (farsojn en kiuj Mathews ludis ĉiun rolulon), parkere.<ref name=Callow2009p34>{{harvnb|Callow|2009|pp=34, 36}}</ref> Poste, lerninte la sistemon de rapida skribmaniero de Thomas Gurney dum sia libera tempo, li maldungiĝis por iĝi libera ĵurnalisto. Malproksima parenco, Thomas Charlton, estis libera ĵurnalisto por la asocio de advokatoj nome ''Doctors' Commons'', kaj Dickens povis kunlabori tie por informi pri juraj procesoj dum preskaŭ kvar jaroj.<ref>{{harvnb|Pope-Hennessy|1945|p=18}}.</ref><ref>{{harvnb|Wilson|1972|p=64}}.</ref> Tiu materialo aperos en verkoj kiaj ''[[Nicholas Nickleby]]'', ''[[Dombey and Son]]'', kaj speciale ''[[Bleak House]]'' — kies vivega portreto de la maŝinaro kaj la burokrataro de la jura sistemo faris multon por informi al la ĝenerala publiko kaj utilis kiel ilo por la dissemado de la propra idearo de Dickens pri, partikulare, la
En 1830, Dickens renkontis sian unuan amon, nome Maria Beadnell, supozita kiel modelo por la rolulo de Dora en ''David Copperfield''. La gepatroj de Maria malaprobis tiun amaferon kaj finigis la rilaton sendante ŝin al lernejo en Parizo.<ref>{{harvnb|Davis|1998|p=23}}.</ref>
===Ĵurnalismo kaj komencaj romanoj===
En 1832, estante 20-jaraĝa, Dickens estis energia kaj pli kaj pli memfida.<ref name=Callow2009p48>{{harvnb|Callow|2009|p=48}}</ref> Li ĝuis imitadon kaj popularan distradon, ne havis klaran, specifan ideon pri
[[File:Catherine Dickens.jpg|thumb|upright|left|Catherine Hogarth Dickens de [[Samuel Laurence|Samuel Lawrence]] (1838).]]
Dickens faris rapidan progreson kaj profesie kaj socie. Li startigis amikecon kun [[William Harrison Ainsworth]], nome aŭtoro de romano pri vojbandito ''Rookwood'' (1834), kies salono por intelektuloj en Harrow Road estis kunvenejo por grupo en kiu estis [[Daniel Maclise]], [[Benjamin Disraeli]], [[Edward Bulwer-Lytton]], kaj [[George Cruikshank]]. Ĉiuj tiuj iĝis liaj amikoj kaj kunlaborantoj, kun la escepto de Disraeli, kaj tie li renkontis sian unuan publikiganton, nome John Macrone.<ref name=Callow2012p56>{{harvnb|Callow|2012|p=56}}</ref> La sukceso de ''Sketches by Boz'' kondukis al propono de publikigistoj Chapman kaj Hall por ke Dickens liveru tekston kiu kongruu kun la
En novembro 1836, Dickens akceptis la postenon de redaktoro de ''Bentley's Miscellany'', posteno kiun li plenumis dum tri jaroj, ĝis li estis maldungita
[[File:Charles Dickens by Daniel Maclise.jpg|thumb|upright|Juna Charles Dickens de [[Daniel Maclise]], 1839.]]
La 2an de aprilo 1836, post unu-jara engaĝigo, kaj inter epizodoj dua kaj tria de ''The Pickwick Papers'', Dickens edziĝis al [[Catherine Dickens|Catherine Thomson Hogarth]] (1816–1879), nome filino de George Hogarth, eldonisto de ''[[Evening Chronicle]]''.<ref name="Schlicke1999">{{harvnb|Schlicke|1999|p=160}}</ref> Ili geedziĝis en la preĝejo de Sankta Luko,<ref>{{cite web |url=http://www.chelseaparish.org/stlukes.htm |work=St Luke’s and Christ Church |title=Notable people connected with St Luke’s |location=Chelsea |accessdate=25a de februaro 2019}}</ref> [[Chelsea (Londono)|Chelsea]], Londono. Post mallonga "mielveturo" en Chalk, Kent, la paro revenis al sia loĝejo en Furnival's Inn.<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=162, 181–182}}.</ref> La unua el iliaj dek gefiloj, nome [[Charles Dickens, la filo|Charley]], naskiĝis en januaro 1837, kaj kelkajn monatojn poste la familio formis hejmon en Bloomsbury en 48 Doughty Street, Londono, (por kiu Charles havis tri-jaran
[[File:Dolly Varden by William Powell Frith.jpg|thumb|left|upright| ''Barnaby Rudge'' estis la unua populara malsukceso de Dickens — sed la rolulo de Dolly Varden, "bela, ingenia, seksalloga, iĝis centra por nombraj teatraj adaptaĵoj."<ref name=Callow2012p97>{{harvnb|Callow|2012|p=97}}</ref>]]
Linio 84:
Lia sukceso kiel romanisto pluis. La juna reĝino [[Viktoria (Britio)|Viktoria]] legis kaj ''Oliver Twist'' kaj ''Pickwick'', kaj restis ĝis noktomezo por studi ilin.<ref>{{cite web |url=http://www.queenvictoriasjournals.org/search/displayItem.do?FormatType=fulltextimgsrc&QueryType=articles&ResultsID=2738809599926&filterSequence=1&PageNumber=1&ItemNumber=3&ItemID=qvj02315&volumeType=ESHER |title=Queen Victoria's Journals |date=26a de decembro 1838 |publisher=RA VIC/MAIN/QVJ (W) |accessdate=24a de majo 2013}}</ref> ''[[Nicholas Nickleby]]'' (1838–39), ''[[The Old Curiosity Shop]]'' (1840-41) kaj, fine, lia unua [[historia romano]], ''[[Barnaby Rudge|Barnaby Rudge: A Tale of the Riots of 'Eighty]]'', kiel parto de la serio ''[[Master Humphrey's Clock]]'' (1840–41), estis ĉiuj publikigitaj en monataj epizodoj antaŭ esti enlibrigitaj.<ref>{{harvnb|Schlicke|1999|p=514}}.</ref>
Meze de lia aktiveco dum tiu periodo, estis malkontento kun liaj publikigistoj kaj John Macrone estis dungita, kvankam Richard Bentley subskribis ĉiujn liajn rajtojn en ''Oliver Twist''. Aliaj signoj de ia senripozeco kaj malkontento aperis — en [[Broadstairs]] li flirtis kun Eleanor Picken, nome juna fianĉino de la plej bona amiko de sia advokato, kaj unu nokton li kaptis kaj trenis ŝin al la maro. Li deklaris, ke ili estis ambaŭ dronontaj tie en la "tristaj marondoj". Ŝi finfine liberiĝis kaj poste gardis distancon. Junie 1841 li subite entreprenis dumonatan turneon en Skotlandon kaj poste, en septembro 1841, telegrafiis al Forster
Dickens malkontentis pro la reveno al la povo de Tori-oj, kiujn Dickens priskribis kiel "homoj kiujn politike mi disdegnas kaj abomenas."<ref name=Slater2009p167>{{harvnb|Slater|2009|pp=167–168}}</ref> Li sentis tenton kandidatiĝi por la [[Liberala Partio (Britio)|Liberaloj]] en Reading, sed rezignis pro financaj malfacilaĵoj.<ref name=Slater2009p167 /> Li verkis tri kontraŭ-Toriaj versosatirojn ("The Fine Old English Gentleman", "The Quack Doctor's Proclamation", kaj "Subjects for Painters") kiuj estis publikigitaj en ''The Examiner''.<ref>{{cite book |last1=Schlicke |first1=Paul |title=The Oxford Companion to Charles Dickens: |edition=Anniversary |date=2011 |publisher=Oxford University Press |isbn= 978-0199640188 |pages=462–463}}</ref>
===Unua vizito al Ameriko===
La 22an de januaro 1842, Dickens kaj lia edzino alvenis al [[Bostono]], [[Masaĉuseco]], surŝipe de la ''Britannia'' dum sia unua veturado al Usono kaj al Kanado.<ref>{{cite news |last=Miller |first=Sandra A. |url=https://www.bostonglobe.com/magazine/2012/03/17/when-charles-dickens-came-boston/LwCtpA83DGQWqFfVEoyfZL/story.html |title=When Charles Dickens came to Boston |work= The Boston Globe |date=2012-03-18 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140214082528/http://www.bostonglobe.com/magazine/2012/03/17/when-charles-dickens-came-boston/LwCtpA83DGQWqFfVEoyfZL/story.html |archivedate=
[[File:Charles Dickens sketch 1842.jpg|thumb|upright|left|Skizo de Dickens en 1842 dum sia unua turneo en Ameriko. Skizeto de la fratino de Dickens nome Fanny, malsupre dekstre.]]
Li priskribis siajn impresojn en [[Veturliteraturo|veturverko]], nome ''American Notes for General Circulation''. En ''Notes,'' Dickens inkludas fortan kondamnon de [[sklaveco]] kion li jam estis aperiginta tiom frue kiom en ''The Pickwick Papers'', rilatigante al la emancipiĝo de malriĉuloj en Anglio la abolicion de sklaveco eksterlande<ref>{{harvnb|Moore|2004|pp=44–45}}</ref> citante gazetarajn rakontojn pri fuĝintaj sklavoj kiuj estis kripligitaj de siaj mastroj. Spite la
Dum sia usona vizito, Dickens pasigis unu monaton en [[Novjorko]], prelegante, starigante [[Historio de kopirajto|la aferon de internaciaj kopirajtaj leĝoj]] kaj de la piratado de sia verkaro en Usono.<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=345–346}}.</ref><ref>{{harvnb|Tomalin|2011|p=127}}.</ref> Li konvinkis grupon de 25 verkistoj, estrita de [[Washington Irving]], por subskribi peticion por ke li portu ĝin al la Usona Kongreso, sed la gazetaro estis ĝenerale malamika al tio, asertante, ke li estu dankema pro sia populareco kaj ke estus avareca plendi pri la fakto ke lia verkaro estas piratita.<ref>{{harvnb|Tomalin|2011|pp=128–132}}.</ref>
Linio 98:
La populareco kiun li akiris okazigis ŝanĝojn en sia mem-percepto laŭ la kritikisto Kate Flint, kiu skribis, ke li "trovis sin kultura gravaĵo, kaj lia cirkulado eskapis el lia kontrolo", kio okazigis, ke li interesiĝu kaj esploru en temoj de publikaj kaj personaj rolularoj en la venontaj romanoj.<ref name="flint35">{{harvnb|Flint|2001|p=35}}.</ref> Ŝi verkis, ke li surprenis rolon de "influa komentisto", publike kaj en sia fikcio, evidente en siaj venontaj malmultaj libroj.<ref name="flint35" /> Lia veturo al Usono finis per veturo al [[Kanado]]: Niagara Falls, [[Toronto]], [[Kingston]] kaj [[Montrealo]] kie li aperis sur scenejo en malpezaj komedioj.<ref>{{cite news|title=Charles Dickens in Toronto|url=https://fisher.library.utoronto.ca/sites/fisher.library.utoronto.ca/files/halcyon_nov_1992.pdf|accessdate=13a de oktobro 2017|work=Halcyon: The Newsletter of the Friends of the Thomas Fisher Rare Book Library |publisher=University of Toronto|date=Novembro 1992}}</ref>
[[File:Portrait of Charles John Huffman Dickens.png|thumb|upright|Portreto de Dickens fare de [[Margaret Gillies]], 1843. Pentrita dum la periodo kiam li estis verkante ''A Christmas Carol''; ĝi estis en la somera ekspozicio de la [[Royal Academy of Arts]] de 1844. Vidinte ĝin tie, [[Elizabeth Barrett Browning]] diris, ke ĝi montris Dickens kun "la polvo kaj la koto
Tuj post sia reveno al Anglio, Dickens eklaboris por la unua el liaj kristnaskaj historioj, ''[[A Christmas Carol]]'', verkita en 1843, kiu estis sekvita de ''[[The Chimes]]'' (Sonorilvokoj) en 1844 kaj ''[[The Cricket on the Hearth]]'' (La grilo en la hejmo) en 1845. El tiuj, ''A Christmas Carol'' estis plej populara kaj, en malnova tradicio, faris multon por helpi plinovigitan entuziasmon por la [[ludilo]]j de [[Kristnasko]] en Britio kaj Usono.<ref>{{harvnb|Callow|2009|pp=146–148}}</ref> La semoj por tiu historio estis plantitaj en la menso de Dickens dum veturo al [[Manĉestero]] por atesti la laborkondiĉojn de la fabriklaboristoj tie. Tio, kun scenoj kiujn li estis ĵus atestinta en la Field Lane Ragged School (lernejo por malriĉuloj), okazigis, ke Dickens decidu fari fortan frapon profite al malriĉuloj. Dum la ideo por la historio formiĝis kaj startis la verkado, Dickens koncentriĝis en la libron.
Post vivi por mallonge en Italio (1844), Dickens veturis al [[Svisio]] (1846), kie li eklaboris por ''[[Dombey and Son]]'' (1846–48). Tiu kaj ''[[David Copperfield]]'' (1849–50) markis gravan artan trarompon en la kariero de Dickens ĉar liaj romanoj iĝis pli seriozaj laŭ temo kaj pli zorge planita ol liaj fruaj verkoj.
En tiu epoko, li ekkonis grandan malversacion en la firmao kie laboris lia frato, [[Augustus Dickens|Augustus]] (John Chapman & Co.). Ĝi estis farita de Thomas Powell, oficisto kiu estis amiko de Dickens kaj kiu estis estinta mentoro de Augustus kiam li eklaboris. Powell estis ankaŭ aŭtoro kaj poeto kaj konis multajn el la famaj tiamaj verkistoj. Post pluaj fraŭdaj aktivecoj, Powell fuĝis al Novjorko kaj publikigis libron nome ''The Living Authors of England'' kun ĉapitro pri Charles Dickens, kiu ne estis kontenta pri tio kion Powell estis verkinta pri li. Unu afero kiu ŝajne ĝenis lin estis la aserto, ke li estis bazinta la rolulon de Paul Dombey (''[[Dombey and Son]]'') sur la persono de Thomas Chapman, nome unu el ĉefaj partneroj en John Chapman & Co. Dickens tuj sendis leteron al Lewis Gaylord Clark, eldonisto de la novjorka literatura gazeto ''The Knickerbocker'', dirante, ke Powell estis trompulo kaj ŝtelisto. Clark publikigis la leteron en la ''New-York Tribune'', kaj en kelkaj aliaj gazetoj. Powell komencis procesojn por plendi kontraŭ tiuj publikaĵoj, kaj Clark estis arestita. Dickens, konstatante, ke li estis agante tro urĝe, kontaktis kun John Chapman & Co. por serĉi verkitan konfirmon pri la kulpo de Powell. Dickens ricevis respondan konfirmon pri la malversacio farita de Powell, sed kiam la direktoroj konstatis, ke tiu informo povas veni al [[tribunalo]], ili malakceptis fari pliajn demarŝojn. Konscia pri la malfacilo havigi pruvaron en Usono por subteni liajn akuzojn, Dickens finfine faris privatan interkonsenton kun Powell ekstertribunale.<ref>{{cite book|last1=Moss|first1=Sidney P.|last2=Moss|first2=Carolyn J.|title=The Charles Dickens-Thomas Powell Vendetta|date=1996|publisher=The Whitston Publishing Company|location=Troy New York|pages=42–125}}</ref>
===Mezaj jaroj===
[[File:David reaches Canterbury, from David Copperfield art by Frank Reynolds.jpg|thumb|left|upright|[[David Copperfield (rolulo)|David]] atingas Canterbury, el ''David Copperfield''. Tiu rolulo enhavas multajn elementojn de la propra vivo de Dickens. Artaĵo de [[Frank Reynolds (artisto)|Frank Reynolds]].]]
Decembre 1845, Dickens entreprenis la redaktorecon de la londona ''Daily News'', nome gazeto [[liberalismo|liberala]] pere de kiu Dickens esperis defendi, laŭ siaj propraj vortoj, "la Principojn de Progreso kaj Plibonigo, kaj la leĝaron de Edukado kaj de Civila kaj Religia Liberecoj."<ref name="Roberts">{{cite journal |last1=Roberts |first1=David |title=Charles Dickens and the "Daily News": Editorials and Editorial Writers |journal=Victorian Periodicals Review |date=1989 |volume=22 |issue=2 |pages=51–63 |jstor=20082378 }}</ref> Inter aliaj kontribuantoj Dickens elektis por la gazeto kelkajn kiel la radikala ekonomikisto [[Thomas Hodgskin]] kaj la sociala reformisto [[Douglas William Jerrold]], kiu ofte atakis la [[Grenleĝo]]n.<ref name="Roberts" /><ref>{{cite book |last1=Slater |first1=Michael |title=Douglas Jerrold |date=2015 |publisher=Gerald Duckworth & Co |pages=197–204 |isbn=978-0715646588}}</ref> Dickens restis nur dek semajnojn en la laborposteno antaŭ rezigni pro kombino de elĉerpiĝo kaj frustrado rilate al unu el la
La francemulo Dickens ofte feriis en [[Francio]], kaj en diskurso farita en [[Parizo]] en 1846 en [[franca lingvo]] li nomis la
Fine de novembro 1851, Dickens translokiĝis al Tavistock House kie li verkis ''[[Bleak House]]'' (1852–53), ''[[Hard Times (romano)|Hard Times]]'' (1854), kaj ''[[Little Dorrit]]'' (1856).<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=628; 634–638}}.</ref> Estis tie kie li dediĉis sin al amatoraj teatraĵoj priskribitaj en la ''Life'' de Forster.<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=648; 686–687; 772–773}}</ref> Dum tiu periodo li laboris kun la romanisto kaj dramaturgo [[Wilkie Collins]]. En 1856, liaj enspezoj el verkado permesis al li aĉeti Gad's Hill Place en [[Higham (Kent)]]. Estante infano, Dickens mem ofte preteriris tiun domon kaj revis loĝi en ĝi. Tiu areo estis ankaŭ la scenejo de kelkaj el la okazaĵoj de la verko de [[William Shakespeare|Shakespeare]] nome ''[[Henriko la 4-a (Unua Parto)]]'', kaj tiu literatura konekto plaĉis al li.<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=32:723:750}}.</ref>
[[File:Ellen Ternan.jpeg|thumb|right|upright|[[Ellen Ternan]], 1858.]]
En 1857, Dickens dungis profesiajn aktorinojn por la teatraĵo ''The Frozen Deep'',
En tiu periodo, dum li konsideris projekton realigi publikajn legeventojn por sia propra profito, Dickens alproksimiĝis al la alvoko de bonfara organizo profite al la [[malsanulejo]] de la strato Great Ormond, por helpi ĝin survivi el sia grava financa krizo. Lia eseo 'Drooping Buds' aperinta en la gazeto ''Household Words'' jam en la 3a de aprilo 1852 estis konsiderita de la fondintoj de la hospitalo kiel katalizilo por la sukceso de la hospitalo.<ref>{{harvnb|Furneaux|2011|pp=190–191}}.</ref> Dickens, kies [[filantropio]] estis bone konata, ricevis peton el sia amiko, nome hospitala fondinto Charles West, por prezidi la alvokon, kaj li tuj
[[File:Dickens by Watkins 1858.png|thumb|left|upright|Dickens ĉe skribotablo, 1858.]]
Post separiĝi el Catherine,<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=809–814}}.</ref> Dickens entreprenis serion de tre popularaj kaj monproduktaj legoturneojn kiuj, kune lun lia [[ĵurnalismo]], absorbis plej el liaj kreivaj energioj por la venonta jardeko, dum kiu li verkos nur du pliajn romanojn.<ref>{{harvnb|Sutherland|1990|p=185}}.</ref> Lia unua legoturneo, kiu daŭris el aprilo 1858 ĝis februaro 1859, konsistis el 129 aperoj en 49 diversaj urboj tra Anglio, [[Skotlando]] kaj [[Irlando]].<ref>{{harvnb|Hobsbaum|1998|p=270}}.</ref> La plua fasciniĝo de Dickens por la teatra mondo verkiĝis en la teatraj scenoj de ''Nicholas Nickleby'', sed pli grave ekonomie li trovis enspezofonton en la publikaj legeventoj. En 1866, li entreprenis serion de publikaj legokazoj en Anglio kaj Skotlando, kaj pliaj por la venonta jaro en Anglio kaj Irlando.<ref>{{cite book |last1=Schlicke |first1=Paul |title=The Oxford Companion to Charles Dickens: Anniversary Edition |date=2011 |publisher=Oxford University Press |page=302}}</ref>
[[File:A Tale of Two Cities. The restaurant where Darnay is taken to "restore himself" after his liberation.jpeg|thumb|right|Dickens estis regula kliento en la [[trinkejo]] ''Ye Olde Cheshire Cheese'' en Londono. Li inkludis tiun
Baldaŭ sekvis aliaj verkoj, kiel ''[[A Tale of Two Cities]]'' (1859) kaj ''[[Great Expectations]]'' (1861), kiuj rezultis grandaj sukcesoj. Kun agado okazanta en Londono kaj [[Parizo]], ''A Tale of Two Cities'' estas lia plej bone konata verko de historia fikcio, kaj kun ĉirkaŭ 200 milionoj da ekzempleroj venditaj ĝi estas regule citata kiel la plej vendita romano de ĉiuj tempoj.<ref>{{cite news |title=Charles Dickens novel inscribed to George Eliot up for sale |url=https://www.theguardian.com/books/2014/aug/21/charles-dickens-george-eliot-a-tale-of-two-cities |accessdate=7a de septembro 2019 |newspaper=The Guardian}}</ref><ref>{{cite news |title=A Tale of Two Cities, King's Head, review |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/theatre/theatre-reviews/10340407/A-Tale-of-Two-Cities-Kings-Head-review.html |accessdate=7a de septembro 2019 |newspaper=The Telegraph}}</ref> Temoj en ''Great Expectations'' estas riĉo kaj malriĉo, [[amo]] kaj malamo, kaj la finfina venko de bono super malbono.<ref>Charles Dickens (1993), ''Great Expectations'', p. 1, introduction. Ware, Hertfordshire: Wordsworth Classics</ref> Dum tiu epoko Dickens estis ankaŭ la publikigisto, redaktoro kaj ĉefa kontribuanto de la gazetoj ''Household Words'' (1850–1859) kaj ''All the Year Round'' (1858–1870).<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=589–95; 848–852}}.</ref>
Komence de septembro 1860, sur kampo malantaŭ Gad's Hill, Dickens bruligis la tuton de sia korespondado — nur tiuj [[letero]]j pri negocaj aferoj ne estis bruligitaj. Ĉar ankaŭ Ellen Ternan detruis la tuton de liaj leteroj adresitaj al ŝi,<ref>{{harvnb|Tomalin|2011|pp=332}}.</ref> la etendo de la afero inter ambaŭ restas spekulativa.<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=881–883}}.</ref> En la [[1930-aj jaroj]], Thomas Wright rerakontis, ke Ternan estis konfesinta al iu Canon Benham, kaj tio disvastigis kredigon el onidiroj ke ili estis estante geamantoj.<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=914–917}}.</ref> Ke ambaŭ havis filon kiu mortis en infanaĝo estis plendo fare de la filino de Dickens, nome [[Kate Perugini]], kiun Gladys Storey estis intervjuanta antaŭ ŝia morto en 1929. Storey publikigis tiun rakonton en ''Dickens and Daughter'' (Dickens kaj filino),<ref>{{harvnb|Nisbet|1952|p=37}}.</ref><ref>{{harvnb|Tomalin|1992|pp=142–143}}.</ref> sed ne ekzistas pruvaro tiutempa. Je sia morto, Dickens establis vivopagon por Ternan kio faris ŝin finance sendependa virino. La verko de Claire Tomalin, nome ''The Invisible Woman'' (La nevidebla virino), argumentas, ke Ternan vivis kun Dickens sekrete dum la lastaj 13 jaroj de lia vivo. La libro estis poste adaptita al teatraĵo, kiel ''Little Nell'', fare de Simon Gray, kaj en 2013 al [[filmo]] samnoma kiel ''The Invisible Woman''. En la sama periodo, Dickens pluigis sian intereson en [[paranormaleco]], kaj iĝis unu el la dekomencaj membroj de ''The Ghost Club'' (nome klubo pri esplorado pri [[fantomo]]j.<ref>{{harvnb|Henson|2004|p=113}}.</ref>
Junie 1862, oni proponis al li 10,000 [[pundo]]jn por legoturneo al Aŭstralio.<ref>[https://books.google.com/books?id=wYNxyc-yhuwC&pg=PA66 Ashley Alexander Mallett, ''The Black Lords of Summer: The Story of the 1868 Aboriginal Tour of England''], pp.65–66.</ref> Li estis entuziasma, kaj eĉ planis veturlibron, nome ''The Uncommercial Traveller Upside Down'', sed finfine li decidis kontraŭ la veturado.<ref>[http://adb.anu.edu.au/biography/dickens-charles-3409 Australian Dictionary of Biography]. Alirita la 29an de oktobro 2013</ref> Du el liaj filoj, nome [[Alfred D'Orsay Tennyson Dickens]] kaj [[Edward Dickens|Edward Bulwer Lytton Dickens]], migris al Aŭstralio, kaj Edward iĝis membro de la [[Parlamento]] de [[Novsudkimrio]] kiel membro por Wilcannia inter 1889 kaj 1894.<ref>[http://blogs.usyd.edu.au/sydneypublishing/2011/05/charles_dickens_and_australia_1.html University of Sydney]. Alirita la 29an de oktobro 2013</ref><ref>[http://www.smh.com.au/articles/2002/12/23/1040511009543.html ''Sydney Morning Herald'', "Dickens of a time", 24a de decembro 2002]. Alirita la 29an de oktobro 2013</ref>
Linio 131:
===Lastaj jaroj===
[[File:Staplehurst rail crash.jpg|thumb|Post la trajnakcidento de Staplehurst.]]
La 9an de junio 1865,
Dickens poste uzis la
===Dua vizito al Usono===
[[File:Buying tickets for a Charles Dickens reading at Steinway Hall, New York, New York, 1867.jpg|thumb|left|Amaso da publiko aĉetanta enirbiletojn por legevento de Dickens en Steinway Hall, Novjorko, en 1867.]]
Kiam li planis duan viziton al Usono, la eksplodo de la [[Usona Enlanda Milito|Enlanda Milito]] en Usono en 1861 prokrastigis
[[File:Dickensposter nottingham1869.jpg|thumb|right|upright|Afiŝo por legevento de Dickens en [[Nottingham]] datita la 4an de februaro 1869, du monatojn antaŭ li suferis mildan atakon.]]
Dum siaj veturoj, li vidis ŝanĝon en la homoj kaj la cirkonstancoj de Usono. Lia fina apero okazis dum bankedo por American Press siahonore en Delmonico's la 18an de aprilo, kiam li promesis neniam denunci Usonon denove. Fine da la turneo Dickens apenaŭ povis manĝi solidan manĝon, vivtenante sin el [[ĉampano]] kaj ovoj kirlitaj en [[ŝereo]]. La 23an de aprilo li enŝipiĝis sur la [[Cunard Line|Cunard]] ŝipo "Russia" por reveni en Brition,<ref>{{cite book|last1=Wills|first1=Elspeth|title=The Fleet 1840 - 2010|date=2010|publisher=The Open Agency|location=London|isbn=9 780954 245184|page=23}}</ref> apenaŭ fuĝante el
===Karierfino===
Inter 1868 kaj 1869, Dickens faris serion de "adiaŭaj legaĵoj" en Anglio, Skotlando kaj Irlando, eke la 6an de oktobro. Li sukcesis, el kontraktitaj 100 legeventoj, plenumi 75 en provincoj, kaj pliajn 12 en Londono.<ref name="Hobsbaum1998" /> Dum tiu premo li eksuferis pro kapturniĝo kaj atakoj de [[paralizo]]. Li suferis atakon la 18an de aprilo 1869 en Chester.<ref name=Tomalin2011p377>{{harvnb|Tomalin|2011|p=377}}</ref> Li falis la 22an de aprilo 1869, en [[Preston]] en Lancashire, kaj pro doktora konsilo, la turneo estis nuligita.<ref>{{harvnb|Ackroyd|1990|pp=1043–1044}}.</ref> Post pliaj provincaj legaĵoj estis nuligitaj, li eklaboris por sia fina romano, nome ''[[The Mystery of Edwin Drood]]''. Estis moda en la 1860-aj jaroj 'diboĉadi' kaj akompanita, Dickens vizitis [[opiejo]]jn en [[Shadwell]], kie li atestis malnovan dependanton konatan kiel "Laskar Sal", kiu iĝis la modelo por "Opium Sal" kiu poste aperis en sia primistera romano, ''Edwin Drood''.<ref>{{harvnb|Foxcroft|2007|p=53}}.</ref>
Post Dickens reakiris sufiĉan forton, li aranĝis, post doktora aprobo, por fina serio de legaĵoj parte por reakiri la
== Verkoj ==
|