Kristodorna glediĉio: Malsamoj inter versioj

La '''kristodorna glediĉio''', (''Gleditsia triacanthos''), estas [[decidua]] [[arbo]] hejma en centra [[Nordameriko]]. Ĝi estas plejofte trovebla en la humidaj [[grundo]]j de [[Rivero|river]][[valo]]j etendiĝanta ekde sudorienta [[Suda Dakoto]] ĝis [[Nov-Orleano]] kaj centra [[Teksaso]], kaj tiel fore orienten kiel orienta [[Masaĉuseco]]. La nomo "amerika glediĉio" estas evitenda, ĉar ekzistas ankaŭ (sud)amerik-glediĉia [[Specio (biologio)|specio]]. Pro la dornoj tiu [[planto]] iome similas al [[kristodorno]] (''Paliurus spina-christi'').

La kristodorna glediĉio povas atingi [[alto]]n de 20–30 m . Ĝi rapide kreskas , kaj relative mallongdaŭre vivas; ĝia vivotempo estas tipe proksimume 120 da jaroj, kvankam iuj vivas ĝis 150 jarojn. Ili [[Vento|ventege]] perdemas grandajn [[branĉo]]jn. La [[folio]]j estas pinate kunmetitaj ĉe pli maljunaj arboj sed [[Foliolo|dupinate]] kunmetitaj ĉe fortaj junaj arboj. La [[foliolo]]j estas 1,5–2,5 cm ( pli malgrandaj ĉe dupinataj folietetoj ) kaj brile verdaj. Ili aŭtune montriĝas flavaj. [[Printempo|Printempe]] [[folio]][[Burĝono|burĝonado]] estas relative malfrua, sed ĝenerale iomete pli frua ol la [[ŝajnakacia robinio]]. La forte odoraj krem-koloraj [[floro]]j ekaperas en malfrua printempo, en aretoj elvenantaj el la bazo de la foliaj [[akselo]]j.

Kristodornaj glediĉioj ofte havas dornojn kiuj longas 3–10 cm, elkreskantajn el la branĉoj, iuj atingas longojn de pli ol 20 cm; tiuj povas esti ununuraj, aŭ disbranĉigitaj je pluraj punktoj, kaj ofte formas densajn aretojn. La dornoj estas sufiĉe molaj kaj verdaj kiam junaj. Ili malmoliĝas kaj montriĝas ruĝaj kiam maljuniĝantaj, tiam ili fadas al [[cindro]]grizo kaj montriĝas rompiĝemaj kiam maturaj. Tiuj dornoj supozeble disvolviĝis por protekti la arbojn de folio-paŝtado de la [[Plejstoceno|plejstocena]] megafaŭno kiu ankaŭ eble estis implikita en semodisvastigo <ref>{{en}} {{cite journal | last=Barlow | first=Connie | title=Anachronistic Fruits and the Ghosts Who Haunt Them | journal=Arnoldia | volume=61 | issue=2 | pages= | doi= | month= | year=2001 | accessdate=2008-02-21}}</ref>. Sendornaj formoj (''Gleditsia triacanthos inermis'') estas foje trovataj elkreskantaj sovaĝe kaj estas haveblaj kiel arbokultivejaj plantoj.

Kristodornaj glediĉioj produktas alt-bonkvalitan, daŭreman [[ligno]]n kiu poluras bone, sed la arbo ne kreskas sufiĉe grandnombre por subteni amas[[industrio]]n. Ĝi ankaŭ estas uzita por [[paliso]]j kaj [[ŝpalo]]j ĉar ĝi estas rezistema al [[putrado]]. Tamen, limigita [[merkato]] ekzistas por kristodorn-glediĉia [[meblaro]]. En la pasinteco, la malmolaj dornoj de la pli junaj arboj estis utiligitaj kiel [[najlo]]j.

La kapablo de glediĉio por fiksi nitrogenon estas pridisputata. Multaj [[Scienco|sciencaj]] fontoj <ref>{{en}} {{citeCite journal|last=Burton| first=Joseph C.|coauthors=eds. Zimmerman, James H.|title=Nodulation and symbiotic nitrogen fixation by prairie legumes|journal=Proceedings, 2nd Midwest prairie conference}}</ref><ref> {{en}} {{citeCite book|last=Allen|first=O.N.|coauthors= Allen, E.K.|title=The Leguminosae|year=1981|publisher=The University of Wisconsin Press. 812 p.}}</ref> <ref> {{en}} {{citeCite journal|last= Djumaeva|first= D.|coauthors= D. Djumaeva, J. P. A. Lamers, C. Martius, A. Khamzina, N. Ibragimov and P. L. G. Vlek|title= Quantification of symbiotic nitrogen fixation by Elaeagnus angustifolia L. on salt-affected irrigated croplands using two 15N isotopic methods |journal= Nutrient Cycling in Agroecosystems |volume=| issue=| pages= | doi= | month= | year=}}</ref> klare konstatas ke glediĉio ne fiksas nitrogenon. Iuj apogas tiun deklaron kun la fakto ke glediĉio ne formas radiktuberetojn kun [[Simbiozo|simbiozaj]] [[bakterio]]j, la [[hipotezo]] estante ke sen nodetoj, neniu N-fiksado povus okazi. En kontrasto, multaj popularaj fontoj, permakulturopublikaĵoj aparte, asertas ke glediĉio fiksus nitrogenon sed helpe de ia alia [[mekanismo]].

Ekzistas [[Anatomio|anatomiaj]], [[Ekologio|ekologiaj]] kaj [[Taksonomio|taksonomiaj]] indikoj <ref> {{en}} {{cite journal |

last= | coauthors= James A. Bryan, Graeme P. Berlyn and John C. Gordo |

title= Toward a new concept of the evolution of symbiotic nitrogen fixation in the Leguminosae | journal= Plant and Soil| volume= Volume 186| issue= Number 1| pages=151–159 | doi= 10.1007/BF00035069| month= |year= 2011| accessdate= |

last1= Bryan |

</ref> por refuti la supozon ke nur nodetoformantaj plantoj fiksus nitrogenon. Multaj sennodetaj specioj estas tiel kapablaj kiel nodetaj specioj por bone kreski en nitrogene malriĉaj grundoj kaj en kelkaj kazoj eĉ vegetas pli bone en la sama kreskejo <ref>{{en}} {{citeCite book|

Kiamaniere tio okazas estas ankoraŭ ne bone komprenita, sed nuntempa [[scienca esploro]] registris kromproduktojn de nitrogenaza agado en sennodetaj fabacoj <ref> {{en}} {{cite journal | last= | first=| coauthors= (Eds.)Elkan, G.H.; Upchurch, R.G. | title= | journal= Series: Developments in Plant and Soil Sciences:Current Issues in Symbiotic Nitrogen Fixation| volume=Vol. 72 | issue= Proceedings of the 15th North American Symbiotic Nitrogen Fixation Conference | pages= | doi= |month= August 13-17| year=1995}}</ref> inkluzive de kristodorna glediĉio. Ankaŭ, [[Elektrona mikroskopo|ektronmikroskopado]] indikas la ĉeeston de aretoj ĉirkaŭ la interna kortiko de [[radiko]]j, ĵus ekster la [[ksilemo]], kiuj similas koloniojn de rizobiaj bakterioj. Tiuj povas eble konstitui la [[Evoluismo|evoluismajn]] antaŭulojn ĉe la fabacoj por nitrogena fiksado per nodetoj. Estas ne sciata ĉu la speco de N-fiksado implicita per tiuj eltrovaĵoj avantaĝigas aliajn plantojn en la najbareco, kiel estas sciata esti la kazo por nodetaj fabacoj. Kristodorna glediĉio facile [[Kopsado|kopsiĝas]], kaj ŝajnas akceptebla supozi ke redukto en radikomaso responde al kopsado devus liberigi [[nutraĵo]]jn el la restaĵoj de radikoj en la grundo, [[Profito|profite]] al najbaraj plantoj.

[[Ekstrakto]]j de glediĉio prezentas gravajn [[Farmakologio|farmakologiajn]] ecojn por kuraci reŭmatisman [[artrito]]n, kiel kontraŭ-[[Mutacio|mutaciinto]] , por [[kemiterapio]] kaj havas signifan [[Ĉelo (biologio)|ĉelo]]-[[Toksino|toksina]] efiko kontraŭ diferencaj ĉelo-linioj <ref> {{en}} Abou Zeid A.H., El Hawary S.S., Mohammed R.S., Ashour W.E."Bioactive constituents from gleditsia triacanthos L. leaves." ''Planta Medica''. Conference: 59th International Congress and Annual Meeting of the Society for Medicinal Plant and Natural Product Research Antalya Turkey. Conference Start: 20110904 Conference End: 20110909. Conference Publication: (var.pagings). 77 (12) , 2011. </ref>. Semoj de kristodorna glediĉio enhavas [[Tripsino|tripsin]][[inhibanto]]n <ref> {{en}} Mosolov V.V., Kolosova G.V., Valueva T.A., Dronova L.A. "Trypsin inhibitor from Gleditsia triacanthos L. seeds. <Ingibitor tripsina iz semian gledichii (Gleditsia triacanthos L.).Biokhimiia (Moscow, Russia). 47 (5) (pp 797-802), 1982</ref><ref>Mosolov V.V., Kolosova G.V., Valueva T.A., Dronova L.A."Trypsin inhibitor from Gleditsia triacanthos (L.)." ''Biokhimiya''. 47 (5) (pp 797-802), 1982.</ref>.

{{referencojReferencoj}}

* {{en}} Sternberg, Guy 2004 : Native Trees for North American Landscapes, ''Timber Press'', 264 p.

* {{en}} Little, Elbert L. 1980 : The Audubon Society Field Guide To North American Trees - Western Region, ''Alfred A. Knopf'', New York, 495 p.

* {{en}} Philips, Roger 1979 : Trees of North America and Europe, ''Random House, Inc.'', New York ISBN 0-394-50259-0

{{Portalo|Biologio}}

{{wikispeciesWikispecies|Gleditsia triacanthos}}-->