Duetila etero: Malsamoj inter versioj

|colspan="2" style="text-align: center;" |<big><big>'''DuetilaDietila etero'''</big></big>

|colspan="2" style="text-align: center;"|<center>[[Dosiero:%C3%89thoxy%C3%A9thane.png|200px|Molekula strukturo de duetiladietila etero]]

|colspan="2" style="text-align: center;"|<center>[[Dosiero:Diethyl-ether-3D-balls.png|200px|Pilka bastoneta modelo de duetiladietila etero]]

* Etokso-etanoEtoksietano<br>

* DuetilaDietila oksido

La '''etoksoetanoetoksietano''' aŭ '''duetiladietila etero''' ankaŭ estas konata kiel sulfata etero, ĝia molekula formulo estas C₄H₁₀O kaj ĝia struktura formulo estas CH₃CH₂-O-CH₂CH₃. La difino etero aplikiĝas al la malplena spaco, kaj tiu nomo atribuiĝas al tiu substanco pro la granda volatileco de la etila etero. Ĝi estas senkolora, kutime uzata kiel solvaĵo, kaj en la pasinteco ĝi uziĝis kiel ĝenerala anestezilo. Ĝiaj narkotaj proprecoj estas konataj ekde la antikiveco kaj oni scias ke ĝi kaŭzas dependecon. Al tiu simptomo oni nomas eteromanio.

La etero eble estis kreita de [[Geber|Jābir ibn Hayyān]] (721-815), en la oka jarcento, aŭ de [[Ramon Lullo]] (1232-1315), en 1275, malgraŭ ke ne ekzistas samtempa evidenteco de tiu fakto. Ĝi estis unue sintezita en [[1540]] far [[Valerius Cordus]] (1515-1544), kiu nomis ĝin dolĉa vitriolo<ref>Oleum dulce vitrioli.</ref>. Tiu difino devenas de la maniero kiel li akiris tiun substancon pere de [[distilado]] de miksaĵo de [[etanolo]] kaj [[sulfata acido]], kiu tiam estis konata kiel vitriololeo, kaj pro ties medicinaj proprecoj. Ĉirkaŭ la sama epoko, [[Paracelsus]] (1493-1541) malkovris la analgeziajn proprecojn de la etero en [[kokino]]j. La nomo etero estis kreita de la alkemiisto August Sigmund Frobenius (1727-1741), en 1729.

La etero estas ĉefe uzata kiel solvaĵo en la produktado de celulozaj plastaĵoj kiel la [[celuloza acetato]]. La duetila etero posedas altan cetanan indekson<ref>La [https://en.wikipedia.org/wiki/Cetane_number cetana indekso] estas indikilo de la brulrapido de la [[Dizeloleo|dizelolea]] brulaĵo.</ref> inter 85-90 kaj uzatas kiel sparkiga fluidaĵo<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Starting_fluid Sparkiga fluidaĵo] estas uzata por helpi la ekfunkcion de la motoroj kun interna brulado. Ĝenerale tiu eka brulaĵo estas la duetiladietila etero pro ties tre malalta memsparkiga temperaturo 160^oC aŭ 320^oF.</ref>, miksita kun petrola distilaĵaro por la benzinaj aŭ dizelaj veturiloj, dank'al ties alta volatileco kaj malalta brulpunkto. Pro la samaj kialoj ĝi ankaŭ estas uzata kiel komponanto en la brulmiksaĵo de la modeloj de motoroj kun fajreco laŭ karburilpremado.

== AnesteziaAnestezaj aplikeblecoaplikoj ==

En la [[16-a de oktobro]] [[1846]], [[William Morton]] (1819-1868) partoprenis en publika prezentado por demonstri la anesteziajn[[anestezo|anestezajn]] efektojn de la duetiladietila etero, en la amfiteatro [[Eterdomo]]<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Ether_Dome La amfiteatro de la eterkupolo], en [[Bostono]].</ref>, en [[Bostono]]. Tamen, [[Crawford Long]] (1815-1878) estas agnoskita ke li private demonstris la uzon de la etero kiel ĝenerala anestezilo en kirurgio, al kelkaj oficistoj en la usona subŝtato [[Georgio]], ĉirkaŭ la [[30-a de marto]] [[1842]], kaj Long publike demonstris la uzon de la etero kiel porkirurga anestezilo plurfoje antaŭ ol [[1846]]. La britaj kuracistoj jam sciis pri la anestezaj proprecoj de la etero ĉirkaŭ [[1840]], tiam kiam ĝi estis preskribita kune kun la [[opio]]. Kelkfoje, la duetila etero antaŭe uziĝis anstataŭ la [[kloroformo]] pro ties pli alta terapeŭtika indekso<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Therapeutic_index Terapeŭtika indekso] estas la rilato inter la terapeŭtikaj agentoj efike agantaj kun tiuj kaŭzantaj morton aŭ toksecon, en studoj faritaj kun homoj kaj bestoj.</ref>, tio estas, ĝi prezentas pli bonajn rezultojn inter la rekomendita dozo kaj toksaj efektoj de la superdozado.