Dentalo: Malsamoj inter versioj

En [[lingvistiko]], '''dentalo''' (aŭ '''denta konsonanto''', aŭ pleonasme '''dentala konsonanto''') estas [[konsonanto]] artikulaciata per tuŝo de la [[lango]] kontraŭ la supraj dentoj, kiel ekzemple {{IPA|/t/}}, {{IPA|/d/}}, {{IPA|/n/}}, kaj {{IPA|/l/}} en iuj lingvoj. Dentaloj estas primare distingataj disde sonoj en kiuj kontakto estas farata inter la lango kaj la [[Gingivo|ginviva]] kresto, kiel en la angla (vidu artikolon [[Alveolaro|alveolara konsonanto]]), pro la akustika simileco inter la sonoj kaj la fakto, ke en la [[latina alfabeto]] ili ambaŭ estas ĝenerale skribataj per la samaj simboloj aŭ signoj (''t'', ''d'', ''n'', kaj tiel plu).

La hispana kaj la itala havas aron da dentalaj [[plozivo]]j kaj [[nazalo]]j: apiko-dentalaj okazas kiel [[alofono]]j de {{IPA|/t/}}, {{IPA|/d/}}, kaj {{IPA|/n/}}, respektive. Notindas en la ekzemploj, ke dumke {{IPA|/t/}} kaj {{IPA|/d/}} ordinare estas realigataj kiel apiko-dentalaj plozivoj, la hispana {{IPA|/n/}} ordinare estas realigata kiel apiko-alveolara nazalo (kiel en la angla), sed [[asimiliĝo|asimiliĝas]] al la apiko-dentala loko de articulacio kiam ĝi antaŭas tian konsonanton. La hispana alveolara lateralo {{IPA|/l/}} faras la samon.

! rowspan="2" style="border:1px solid black; background: gray; color: white"| IPA

! rowspan="2" style="border:1px solid black; background: gray; color: white"| Priskribo

! style="border:1px solid black; background: gray; color: white" colspan="4"| Ekzemplo

! style="border:1px solid black; background: gray; color: white"|Lingvo

! style="border:1px solid black"|{{IPA|n̪}} <!--[[dosieroDosiero:IPA-dental_nasal.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|t̪}} <!--[[imageDosiero:IPA-voiceless_dental_plosive.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|d̪}} <!--[[imageDosiero:IPA-voiced_dental_plosive.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|θ}} <!--[[imageDosiero:Xsampa-T2.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|ð}} <!--[[imageDosiero:Xsampa-D2.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|ð̞}} <!--[[imageDosiero:IPA-voiced_dental_approximant.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|ɫ̪}} <!--[[imageDosiero:IPA-dental_lateral_approximant.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|ɾ}} <!--[[imageDosiero:IPA-dental_flap.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|r̪}} <!--[[imageDosiero:IPA-dental_trill.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|t‘}} <!--[[imageDosiero:IPA-dental_ejective.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|s'}}

| style="border:1px solid black"| <span style="color:#700000">'''ጽ</span>ቡቕ

| style="border:1px solid black"|<span style="color:#700000">'''{{IPA|[s'}}'''</span>{{IPA|ǝbbux']}}

! style="border:1px solid black"|{{IPA|ɗ̪}} <!--[[imageDosiero:IPA-voiced_dental_implosive.png]]-->

! style="border:1px solid black"|{{IPA|ǀ}} <!--[[imageDosiero:Xsampa-barslash.png]]-->

Tiu diferenco lamino-apikala gravas. Se anglalingvano klopodante paroli la francan simple movas la langon antaŭen por igi la kontakton denta, kaj samtempe konservas apikalan artikulacion, la prononco de iuj ajn apudaj [[Ferma antaŭa ronda vokalo|antaŭaj rondaj vokaloj]] povas fariĝi malfacila. Se, kontraŭe, la parolanto formetas la pinton de la lango elvoje (kiel malantaŭ la malsuprajn dentojn), kaj faras kontakton sur la alveolara kresto (la sama loko kiel en la angla, sed jen per malsama parto de la lango), la konsonantoj havos la ĝustan "francan" sonon, kaj la vokaloj iĝos multe pli facile prononceblaj, ĉar la korpo de la lango estos jam levita proksimante la palaton. Tial adekvata fonetika priskribo de lingvo devas specifigi kaj la aktivan ("movantan") kaj la pasivan ("ne-movantan") artikulaciilojn en la produktado de la [[koronalo|koronalaj konsonantoj]].