Etiko: Malsamoj inter versioj

[[Dosiero:Socrates Louvre.jpg|eta|240px|dekstra|Jam [[Sokrato]] pritraktis la etikon.]]

'''Etiko''' (de la [[Malnov-greka lingvo|malnovgreka]] {{lang|grc|ἠθική (ἐπιστήμη)}} ''{{lang|grc-Latn|ēthikē (epistēmē)}}'' „la morala (kompreno)“, de {{lang|grc|ἤθος}} ''ēthos'' „kutima loko; kutimo, moro, tradicio; karaktero“) estas unu el la grandaj partfakoj de la [[filozofio]], nome tiuj kiuj pritraktas sistematigadon, defendadon kaj rekomendadon de [[koncepto]]j pri bona kaj malbona [[konduto]].<ref> Internet Encyclopedia of Philosophy "Ethics" [http://www.iep.utm.edu/ethics/] Alirita la 6an de Marto 2016.</ref> La etikon – kaj la de ĝi deduktitajn fakojn (ekz. [[Jurfilozofio|jur-]], [[Ŝtatfilozofio|ŝtat-]] kaj [[socifilozofio]]j) – oni ankaŭ nomas „[[Praktika filozofio|praktikan filozofion]]“, ĉar ĝi esploras la homan [[ago]]n (male al la „[[Teoria filozofio]]“, al kiu apartenas la klasikaj fakoj [[logiko]], la [[sciteorio]] kaj la [[metafiziko]]). La branĉo de filozofio nome [[aksiologio]] enhavas la sub-branĉojn de etiko kaj [[estetiko]], el kiuj ambaŭ estas konsiderataj [[valoro]]j.<ref> Random House Unabridged Dictionary: artikolo ''Axiology''. [http://dictionary.reference.com/browse/axiology] Alirita la 6an de Marto 2016.</ref>

 

Virta etiko priksribas la karakteron de morala agento kiel konduka forto por etika konduto, kaj ĝi estas uzata por prsikribi la etikon de [[Sokrato]], [[Aristotelo]] kaj de aliaj fruaj grekaj filozofoj. Sokrato (469–399 a.K.) estis unu el la unuaj [[Greka filozofio|grekaj filozofoj]] kiuj kuraĝigis kaj fakulojn kaj la komunan civitanojn por turni sian atenton el la ekstera mondo al la kondiĉo de la [[homaro]]. Laŭ tiu vidpunkto, la [[sciaro]] pri la homa vivo estas metita la plej alte, dum ĉiuj aliaj sciaroj estas duarangaj. Memkompreno estis konsiderata necesa por sukceso kaj esenca bono. Memkonscia persono agados komplete ene de siaj kapabloj ĝis sia pinto, dum nescia persono baraktos kaj trafos malfacilon. Por Sokrato, persono devas esti konscia de ĉia faro (kaj ties kunteksto) gravan por sia ekzisto, se tiu deziras atingi memkonon. Li asertis, ke tiu persono naturale faros tion kio estas bona se oni konas tion kio estas justa. [[Malbono]] aŭ malbona agado estas nur la rezulto de la nescio. Se krimulo estas vere konscia pri la intelektaj kaj spiritaj konsekvencoj de siaj agadoj, tiu nek fifaros nek eĉ konsideros fifari tiujn agojn. Ajna persono kiu scias tion kio estas vere justa faros aŭtomate tion, laŭ Sokrato. Dum li interrilatigis sciaron kun [[virto]], li simile egaligis virton kun [[ĝojo]]. La vera saĝulo scios tion kio estas justa, faras tion kio estas bona, kaj tiele estas feliĉa.<ref> William S. Sahakian; Mabel Lewis Sahakian (1966). [https://archive.org/details/ideasofgreatphil00will_0 Ideas of the Great Philosophers.] Barnes & Noble. ISBN 978-1-56619-271-2. </ref> pp. 32–33.

{{redaktata}}

 

{{Ĉefartikolo|Etiko de Nikomako}}

[[Dosiero:Aristotle Ethica Nicomachea page 1.png|eta|Unua greklingva paĝo de la ''Etiko de Nikomako''.]]