Kiel registrite je 19:42, 27 feb. 2019 redakti LiMrBot (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Robotoj, Administrantoj 682 745 redaktoj e +Bibliotekoj per AWB ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 15:35, 12 nov. 2019 redakti malfari PaulP (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 11 782 redaktoj e korektis kelkajn tajperarojn Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: [[Dosiero:Hubble constant.JPG\|eta\|300x300ra\|'''La [[Leĝo de Hubble\|leĝo de Hubble-Lemaître]]: [[ruĝenŝoviĝo]] kiel funkcio de la distanco.''']] '''Georges Henri Lemaître''' [ĵorĵ onRI leMETr] (naskiĝis la {{daton\|17\|julio\|1894}} en [[Charleroi]], mortis la {{daton\|20\|junio\|1966}} en [[Loveno]]), estis [[belgio\|belga]] astronomo, kosmologo, [[matematikisto]], [[fizikisto]]. En [[1927]] li proponis la teorion pri la estiĝo de la [[universo]], nomatan [[praeksplodo]]. Liaj plej gravaj sciencaj meritoj baziĝas sur lia hipotezo pri la ekspanzio de la universo (1927) kaj sur liaj kontribuaĵoj al la [[ĝenerala teorio de relativeco]] kaj [[Kosmologio\|kosmologio,]] . Lemaître estis ankaŭ profesoro ĉe la [[Katolika universitato de Loveno (Flandrio)\|Katolika Universitato de Loveno]] ekde1960. ~~Lli~~Li ankaŭ, de 1960 ĝis sia morto, estis prezidanto de la [[Papa Akademio de la Sciencoj\|Papa Akademio por Sciencoj]] , kie li estis membro ekde 1931~~, estis membro~~. En 2018 la [[Internacia Astronomia Unio]] (IAU) formale renomis la leĝon de Hubble en [[Leĝo de Hubble\|leĝo de Hubble-Lemaître]] pro la kontribuo de Lemaître ĉe la komenco de ĉi tiu leĝo<ref>(angla) IAU, ''[https://www.iau.org/static/archives/announcements/pdf/ann18029e.pdf Resolutie B4, the renaming of the Hubble law]'', la 31-an de aŭgusto 2018.</ref>. Linio 11: Georges Lemaître naskiĝis en [[Charleroi]], [[Belgio]] en 1894. Tiutempe, la plejparto de la sciencistoj pensis, ke la universo estas infinitaĝa, kaj ĝenerale konstanta en sia aspekto. La verkaro de [[Isaac Newton]] kaj de [[James Maxwell]] indikis porĉiaman universon, kaj la eldono de la teorio de relativeco de [[Albert Einstein]] en [[1916]] ŝajnis konfirmi, ke la universo neniam komenciĝis sed eternis, ĉiam stabila kaj senŝanĝa (almenaŭ grandskale). Lemaître komencis sian sciencan karieron en [[1913]] ĉe la Kolegio de Inĝenierio de [[Loveno]], Belgio. Post unu jaro li varbiĝis en la Belga Artilerio, dum la [[Unua mondmilito]]. Post la [[Armistico]], li ricevis la Militan Krucon kun palmoj (honoroj). Postmilite li eniris la seminarion de [[Mechelen]], kie li doktoriĝis en [[1920]]. Ekde 1920 li lernis kaj mastris la teorion de relativeco~~. En oktobro 1922 li iĝis membro de la ''Société scientifique de Bruxelles''~~. En oktobro 1922 li iĝis membro de la ''Société scientifique de Bruxelles''. En oktobro 1923 Lemaître foriris kiel studento-esploristo al la [[Universitato de Kembriĝo]]. Tie li ~~laboris~~ pristudis matematikon kaj sciencon kun la astronomo [[Arthur Eddington]], direktoro de la observejo. Li ~~ankaŭ~~ sekvis lecionojn ankaŭ ĉe [[Ernest Rutherford]]. La sekvantan jaron li pasigis ĉe ''Harvard College Observatory'' (Kolegia Observejo de [[Universitato Harvard]]) kun [[Harlow Shapley]], fama pro sia verko pri nebulastroj, kaj poste ĉe la [[Masaĉuseca Instituto de Teknologio]] (MIT). Por sia esploro ĉe Kembriĝo, Lemaître revuis la ĝeneralan teorion de relativeco, kalkulante, ke la universo devas esti aŭ grandiĝanta, aŭ malgrandiĝanta. Observante la ruĝecan ardon de foraj objektoj ekster la galaksio, Lemaître konkludis, ke la universo estas grandiĝanta. Linio 19: Einstein ne kredis la ideon, kaj diris al Lemaître: "Viaj kalkuloj estas ĝustaj, sed via kompreno de fiziko estas abomeninda." En [[1931]], Eddington eldonis anglan tradukon de la artikolo de 1927. Poste la ''British Association'' ([[Britio\|Brita]] scienca asocio) invitis Lemaître al [[Londono]] por partopreni en kunveno pri la ~~relato~~rilato inter fizika universo kaj spiriteco. Tie li proponis sian ideon pri la ''Praatomo'', kiun li mem priskribis "la ''Kosma Ovo'' eksplodanta ĉe la momento de la Kreado". La astronomo [[Fred Hoyle]] nomis, sarkasme, ĉi tiun teorion: "La teorio de la granda eksplodo". Tamen, en [[1933]] Einstein kaj Lemaître vojaĝis kune al [[Kalifornio]], Usono, por serio de fakaj kunvenoj. Post kiam Lemaître ~~detalis~~detaligis sian teorion, Einstein ekstaris, aplaŭdis, kaj diris: "Ĉi tio estas la plej bela kaj kontentiga klarigo de la kreado, kiun mi iam aŭskultis". La [[17-a de marto\|17-an de marto]] [[1934]], Lemaître ricevis la premion [[~~André~~Émile ~~Franquin~~Francqui\|~~Franqui~~Francqui]] ~~Premion~~, la plej altan belgan sciencan honoron, de Reĝo [[Leopoldo la 3-a (Belgio)\|Leopoldo la 3-a de Belgio]]. En [[1936]], la [[papo]] [[Pio la 11-a]] varbigis lin en la Papa Akademio de Sciencoj, kie li estis aktiva, iĝinta prezidanto de [[1960]] ĝis sia morto. En [[1941]], li elektiĝis membro de la Reĝa Akademio de Sciencoj kaj Artoj de Belgio. En [[1946]], li eldonis sian libron ''La hipotezo de la praatomo''. En [[1953]], al li estis aljuĝita la unuan Eddington Medalon fare de la (brita) Reĝa Astronoma Socio. == Lemaître kiel kosmologo == Linio 39: Georges Lemaître estis pioniro pri aplikado de la Ejnŝtejna teorio de ĝenerala relativeco al kosmologio: en 1927 li faris sugestojn en la direkto de la Hubla leĝo, kaj en 1931 eldonis sian praatoman teorion en la revuo "Naturo". Tiutempe Ejnŝtejno kredis je eterna universo kaj jam antaŭe esprimis sian skeptikecon pri Lemaître-a originala papero de 1927. Jam en 1922, [[Alexander Alexandrovich Friedman]] proponis solvon de Ejnŝtejnaj ekvacioj, sugestante ŝanĝon de la grandeco de la universo. Pri tio, Ejnŝtejno informis Lemaître dum la 1927-jara Solvay Konferenco, kiam tiu alproksimiĝis lin kun sia teorio (Friedman ankaŭ estis kritikita de [[Albert Einstein]]), sed laŭ historiistoj, estas Lemaître kiu famigis la teorion pro diversaj kialoj. <br>Unue, Friedman estis matematikisto kiu ne pritraktis astronomiajn datenojn, nek uzis matematikon por priskribi la fizikajn realaĵojn. <br>Due, Friedman mortis juna kaj ne povis finprilabori siajn ideojn. <br>Trie, Lemaître kunlaboris kun astronomoj, tiel ke sia teorio akordiĝis kun observoj kaj havis konsekvencojn kiuj povis esti elprovitaj. <br>Kvare, Arthur Eddington certigis ke Lemaître akiru atenton de la scienca komunumo. Lemaître tute ĝustatempe proponis sian teorion ĵus antaŭ [[Edwin Hubble]] vortigis sian rilaton inter distanco kaj rapideco, kiu forte subtenis ekspansian universon, kaj sekve la teorion de la praeksplodo<ref name=":0">(franca) G. Lemaître(1927) ''Ann. Soc. sci. Brux.'' A, vol. 47, <abbr>p.</abbr> 49-59.</ref>. Fakte, Lemaître antaŭpripensis tion, kion oni nomos la leĝon Hubble, en sia papero de 1927, du jaroj antaŭ Hubble. La artikolo de Lemaîre ''"Un Univers homogène de masse konstanta et de rayon croissant rendant compte de la vitesse radial des nébuleuses extragalactiques"'' ne estis komence rimarkita pro tio ke ĝi estis redaktita en la franca. Ĉar Lemaître loĝadis dum sia tuta produktiva vivo en Eŭropo prefere ol elmigri al Usono, usonaj amasmedioj prefere emfazis la kontribuojn de sciencistoj kiel Hubble aŭ Einstein (pr. Ejnŝtejn) kiuj iel rilatis al Usono.

Georges Lemaître: Malsamoj inter versioj