Georges Lemaître: Malsamoj inter versioj
[nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
LiMrBot (diskuto | kontribuoj) e +Bibliotekoj per AWB |
PaulP (diskuto | kontribuoj) e korektis kelkajn tajperarojn |
||
Linio 1:
[[Dosiero:Hubble constant.JPG|eta|300x300ra|'''La [[Leĝo de Hubble|leĝo de Hubble-Lemaître]]: [[ruĝenŝoviĝo]] kiel funkcio de la distanco.''']]
'''Georges Henri Lemaître''' [ĵorĵ onRI leMETr] (naskiĝis la {{daton|17|julio|1894}} en [[Charleroi]], mortis la {{daton|20|junio|1966}} en [[Loveno]]), estis [[belgio|belga]] astronomo, kosmologo, [[matematikisto]], [[fizikisto]]. En [[1927]] li proponis la teorion pri la estiĝo de la [[universo]], nomatan [[praeksplodo]]. Liaj plej gravaj sciencaj meritoj baziĝas sur lia hipotezo pri la ekspanzio de la universo (1927) kaj sur liaj kontribuaĵoj al la [[ĝenerala teorio de relativeco]] kaj [[Kosmologio|kosmologio
Lemaître estis ankaŭ profesoro ĉe la [[Katolika universitato de Loveno (Flandrio)|Katolika Universitato de Loveno]] ekde1960.
En 2018 la [[Internacia Astronomia Unio]] (IAU) formale renomis la leĝon de Hubble en [[Leĝo de Hubble|leĝo de Hubble-Lemaître]] pro la kontribuo de Lemaître ĉe la komenco de ĉi tiu leĝo<ref>(angla) IAU, ''[https://www.iau.org/static/archives/announcements/pdf/ann18029e.pdf Resolutie B4, the renaming of the Hubble law]'', la 31-an de aŭgusto 2018.</ref>.
Linio 11:
Georges Lemaître naskiĝis en [[Charleroi]], [[Belgio]] en 1894. Tiutempe, la plejparto de la sciencistoj pensis, ke la universo estas infinitaĝa, kaj ĝenerale konstanta en sia aspekto. La verkaro de [[Isaac Newton]] kaj de [[James Maxwell]] indikis porĉiaman universon, kaj la eldono de la teorio de relativeco de [[Albert Einstein]] en [[1916]] ŝajnis konfirmi, ke la universo neniam komenciĝis sed eternis, ĉiam stabila kaj senŝanĝa (almenaŭ grandskale).
Lemaître komencis sian sciencan karieron en [[1913]] ĉe la Kolegio de Inĝenierio de [[Loveno]], Belgio. Post unu jaro li varbiĝis en la Belga Artilerio, dum la [[Unua mondmilito]]. Post la [[Armistico]]
La sekvantan jaron li pasigis ĉe ''Harvard College Observatory'' (Kolegia Observejo de [[Universitato Harvard]]) kun [[Harlow Shapley]], fama pro sia verko pri nebulastroj, kaj poste ĉe la [[Masaĉuseca Instituto de Teknologio]] (MIT). Por sia esploro ĉe Kembriĝo, Lemaître revuis la ĝeneralan teorion de relativeco, kalkulante, ke la universo devas esti aŭ grandiĝanta, aŭ malgrandiĝanta. Observante la ruĝecan ardon de foraj objektoj ekster la galaksio, Lemaître konkludis, ke la universo estas grandiĝanta.
Linio 19:
Einstein ne kredis la ideon, kaj diris al Lemaître: "Viaj kalkuloj estas ĝustaj, sed via kompreno de fiziko estas abomeninda."
En [[1931]]
Tamen, en [[1933]] Einstein kaj Lemaître vojaĝis kune al [[Kalifornio]], Usono, por serio de fakaj kunvenoj. Post kiam Lemaître
La [[17-a de marto|17-an de marto]] [[1934]]
En [[1936]]
En [[1941]]
En [[1946]]
En [[1953]]
== Lemaître kiel kosmologo ==
Linio 39:
Georges Lemaître estis pioniro pri aplikado de la Ejnŝtejna teorio de ĝenerala relativeco al kosmologio: en 1927 li faris sugestojn en la direkto de la Hubla leĝo, kaj en 1931 eldonis sian praatoman teorion en la revuo "Naturo". Tiutempe Ejnŝtejno kredis je eterna universo kaj jam antaŭe esprimis sian skeptikecon pri Lemaître-a originala papero de 1927.
Jam en 1922
Lemaître tute ĝustatempe proponis sian teorion ĵus antaŭ [[Edwin Hubble]] vortigis sian rilaton inter distanco kaj rapideco, kiu forte subtenis ekspansian universon, kaj sekve la teorion de la praeksplodo<ref name=":0">(franca) G. Lemaître(1927) ''Ann. Soc. sci. Brux.'' A, vol. 47, <abbr>p.</abbr> 49-59.</ref>. Fakte, Lemaître antaŭpripensis tion, kion oni nomos la leĝon Hubble, en sia papero de 1927, du jaroj antaŭ Hubble. La artikolo de Lemaîre ''"Un Univers homogène de masse konstanta et de rayon croissant rendant compte de la vitesse radial des nébuleuses extragalactiques"'' ne estis komence rimarkita pro tio ke ĝi estis redaktita en la franca. Ĉar Lemaître loĝadis dum sia tuta produktiva vivo en Eŭropo prefere ol elmigri al Usono, usonaj amasmedioj prefere emfazis la kontribuojn de sciencistoj kiel Hubble aŭ Einstein (pr. Ejnŝtejn) kiuj iel rilatis al Usono.
|