Rumanio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
eNeniu resumo de redakto
Linio 49:
La plej antikva dokumento en la [[rumana]] pri kiu oni scias estas de la jaro [[1521]], nome [[Letero de Neacșu|letero verkita de Neacșu de Câmpulung]]<ref>Iorga, N., Hurmuzachi, Apud, ed., [http://cimec.ro/Istorie/neacsu/rom/scrisoare.htm La letero de Neacșu de Câmpulung,] vol. Documente, XI, pp. 843.</ref> por averti la urbestron de [[Braŝovo]] pri tuja atako de la [[Otomana Imperio|otomanoj]]. En tiu dokumento, [[Valaĥio]] (reale "Valaĥio" estas [[eksonimo]]) estas nomata ''Țara Românească'' (laŭlitere ''La Rumana Lando'', ĉar ''rumân'' signifis ''rumano''). En la venontaj jarcentoj oni uzis ambaŭ formojn —''român'' kaj ''rumân''— kiel annomo de la lando,<ref>"am scris aceste sfente cǎrți de învățături, sǎ fie popilor rumânesti... sǎ înțeleagǎ toți oamenii cine-s rumâni creștini" "Întrebare creștineascǎ" (1559), ''Bibliografía româneascǎ veche'', IV, 1944, p. 6. "...că văzum cum toate limbile au și înfluresc întru cuvintele slǎvite a lui Dumnezeu numai noi românii pre limbă nu avem. Pentru aceia cu mare muncǎ scoasem de limba jidoveascǎ si greceascǎ si srâbeascǎ pre limba româneascǎ 5 cărți ale lui Moisi prorocul si patru cărți și le dăruim voo frați rumâni și le-au scris în cheltuială multǎ... și le-au dăruit voo fraților români,... și le-au scris voo fraților români" Palia de la Orǎștie (1581–1582), București, 1968. " În Țara Ardealului nu lăcuiesc numai unguri, ce și sași peste seamă de mulți și români peste tot locul...", Grigore Ureche, ''Letopisețul Țării Moldovei'', p. 133-134.</ref> sed ''rumân'' eksignifis ''servisto'', kaj, post la nuligo de la servoreĝimo en [[1746]], la formo ''rumân'' malaparis grade.<ref>Brezeanu, Stelian (1999). ''Romanitatea Orientalǎ în Evul Mediu''. Bucarest: Editura All Educational, 229-246.</ref> La nomo ''România'' kun la signifo ''Patrio de ĉiuj rumanoj'' aperis komence de la [[19-a jarcento]].<ref> La unua konata mencio de la termino "Romania" en la moderna senco de la vorto, estas de la verko de la greka erudiciulo Dimitrie Daniel Philippide, publikita en Lepsiko en 1816 kaj nomta "La historio de Romanio", sekve de "La geografio de Romanio".</ref>
 
Rumanio kaj [[Moldavio]] estas la unikajsolaj landoj de [[Orienta Eŭropo]] kies oficiala lingvo estas de deveno [[latinidaj lingvoj|latinida]], kaj granda majoritato de la rumanoj fieras pri sia [[latina]] deveno. La figuro de la granda romia imperiestro [[Trajano]] (kiu konkeris parton de [[Dakio]]) aperas en la [[Deșteaptă-te, române!|nacia himno de la lando]], komponita dum la [[Revolucio de 1848]].
 
== Geografio ==
Linio 59:
La lando estas dividita en tri ĉefajn regionojn: la [[altebenaĵo]] de [[Transilvanio]], en la centro de la lando, la [[Karpatoj]], kiuj ĉirkaŭas la centran altebenaĵon kaj etendiĝas al la Nordo kaj la Sudo, kaj la malaltaj teroj de la Okcidento kaj Oriento.
 
[[Danubo]], la ĉefa rivero de Rumanio, formas la plej grandan parton de la limo kun Bulgario kaj estas uzata por la transporto kaj la produktado de energio [[Hidroelektra centralo|hidroelektra]]. Nuntempe, la [[Delto de Danubo]] (vidu la ĉefan artikolon) estis inkludita en la [[UnescoUnesko]]-listo de lokoj kvalifikitaj kiel [[Rezervejo de la Biosfero]], kun la nomo de ''Rezervo de la Translima Biosfero de la Delto de Danubo''. Ĝi havas ĉirkaŭ 2. 733 km² da areo strikte protektata dise inter 18 zonoj.
 
Aliaj gravaj riveroj estas [[Mureș (rivero)|Mureș]] kaj [[Rivero Olt|Olt]]. Ankaŭ estas pli ol 10. 000 [[lago]]j en la lando.
 
La [[klimato]] oscilas inter [[modera klimato|modera]] kaj la [[kontinenta klimato|kontinenta]] klimatoj, laŭ la regionoj de la lando, la [[Karpatoj]] estante unu el la ĉefaj kondiĉigiloj de la klimato. La pluvokvanto oscilas inter 1. 000 mm en iuj montaj areoj kaj malpli da 400 mm ĉe la bordo de la [[Nigra Maro]].
 
La reliefo de Rumanio estas dividita en areoj kun simila proporcio de montoj, montetoj kaj ebenaĵoj. Ĉi tiu geografia diverseco reflektiĝas ankaŭ en la diverseco de la [[flaŭro]] kaj [[faŭno]] de Rumanio. La lando havas la plej grandan nombron da [[Bruna urso|brunaj ursoj]] en [[Eŭropo]], dum ankaŭ la [[ĉamo]] povas troviĝi en la [[Karpatoj]].