Geedzeco: Malsamoj inter versioj

'''Geedzeco''' estas socie agnoskata kaj ofte laŭ [[juro]] aŭ laŭ [[eklezio]] firmigita ligo inter personoj, nomataj ''geedzoj'' kiam ili estas viro kaj virino. La plej kutima formo estas la ligo inter unu [[viro]], nomata ''edzo'', kaj unu [[virino]], nomata ''edzino''. En kelkaj landoj eblas, ke iu persono edz(in)iĝu al pli ol unu persono. Nur en dudeko da28 landoj eblas [[samseksaj edzeco kaj edzineco]]; en aliaj, nur estas akceptita geedzeco. Geedzeco estas [[institucio]], ĉe kiu interpersona rilato (kutime [[amo|ama]] rilato) estas agnoskata de la [[ŝtato]], de [[religio|religia aŭtoritato]] aŭ de ambaŭ. Ĝia signifo dependas de la socia kaj kultura kadro kaj ŝanĝiĝadis dum la homa evoluo. En la plej multaj socioj edzeco komencas per iu speciala [[geedziĝaj kaj partnerec-registriĝaj ceremonioj kaj festoj|geedziĝa ceremonio aŭ festo]] nome [[nupto]].[[Dosiero:HogarthMarriage.jpg|eta|''Marriage à-la-mode'' (Moda edzeco, satira pentraĵo de [[William Hogarth]] 1745.|alternative=|maldekstra]]Edzeco estas socie aŭ ceremonie agnoskita unuigo aŭ laŭleĝa kontrakto inter geedzoj kiuj establas rajtojn kaj devigojn inter ili, inter ili kaj ties filoj, kaj inter ili kaj ties bofamilio,<ref>{{Cite book|last1=Haviland|first1=William A.|last2=Prins|first2=Harald E. L.|last3=McBride|first3=Bunny|last4=Walrath|first4=Dana|year=2011|title=Cultural Anthropology: The Human Challenge|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-495-81178-7|edition=13th}} "''A nonethnocentric definition of marriage is a culturally sanctioned union between two or more people that establishes certain rights and obligations between the people, between them and their children, and between them and their in-laws.''"</ref> same kiel por la socio ĝenerale. La difino de edzeco varias laŭ la diferencaj kulturoj, sed ĝi estas principe [[institucio]] en kiu interpersona rilataro, kutime [[Seksumado|seksa]], estas agnoskita. En kelkaj kulturoj, edzeco estas rekomendata aŭ konsiderata por esti deviga antaŭ persekuti ajnan [[Seksumado|seksan]] aktivecon. Larĝe difinite, edzeco estas konsiderata kultura universalaĵo.[[Dosiero:Dräkt, Gustav III, gnr 3485 & dräkt, Sofia magdalena, gnr 3502. Fel föremålsref - Livrustkammaren - 16527.tif|eta|Vestaĵoj de svedaj reĝaj geedzoj de 1766, Muzeo Livrustkammaren en Stokholmo.]]Edzeco povas esti agnoskita de [[ŝtato]], [[organizaĵo]], religis aŭtoritato aŭ eklezio, [[tribo|triba grupo]], loka [[komunumo]] aŭ socia grupo de kolegoj, geamikoj ktp. Ĝi estas ofte rigardita kiel [[kontrakto]]. [[Civila edzeco]], kiu ne ekzistas en kelkaj landoj, estas edzeco sen religia enhavo farita de registara institucio interkonsente kun la geedza juro de la koncerna jurisdikcio, kaj agnoskita kiel kreanto de rajtoj kaj devigoj propraj de la edzeco. Nuptoj povas esti plenumitaj en nereligia [[Civila edzeco|civila ceremonio]] aŭ en religia etoso pere de [[nupto|nupta]] ceremonio. La ago geedziĝi kutime kreas regulajn aŭ jurajn devigojn inter la koncernaj individuoj, kaj rilate al ajna ido kion ili povus produkti. Laŭ terminoj de jura agnosko, plej suverenaj ŝtatoj kaj aliaj jurisdikcioj limigas edzecon al [[Aliseksemo|aliseksemaj]] paroj kaj nur malgranda nombro de tiuj permesas [[poliginio]]n, [[infana edzeco|infanan edzecon]], kaj [[devigita edzeco|devigitan edzecon]]. Laŭlonge de la 20a jarcento, kreskanta nombro de landoj kaj de aliaj jurisdikcioj estis malpezigintaj la malpermesojn kaj estis permesantaj jurajn agnoskojn por ekzemple [[interrasa edzeco]], [[interreligia edzeco]], kaj plej jŭse, [[samseksa edzeco]].<ref>[http://blogs.kqed.org/lowdown/2013/07/15/nations-that-have-legalized-same-sex-marriage/ Map: In Legalizing Gay Marriage, England Joins Growing International Community | The Lowdown]. Blogs.kqed.org (15a de Julio 2013). Alirita la 5an de Septembro 2013.</ref> Kelkaj kulturoj permesas la dissolvon de la edzeco pere de [[divorco]] aŭ geedzonuligon. La laŭleĝa malligigo de geedzoj nomiĝas [[eksgeedziĝo]]. En kelkaj areoj, la infana edzeco kaj la poligamio povas okazi spite la ŝtata juro kontraŭ tiuj praktikoj.[[Dosiero:El-matrimonio-romano.jpg|eta|Skulptaĵo reprezentanta paron edziniĝintan en [[Antikva Romo]].|alternative=|maldekstra]]