Evolucio (teorio): Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Evoluismo nun havas propran artikolon. |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
[[Dosiero:Collapsed tree labels simplified.png|eta|dekstra|300px|[[Filogenta arbo]] de la vivo, kiu montras la elbranĉiĝo de la nunaj specioj de unu praa formo.<ref>F.D. Ciccarellli, T. Doerks, C. von Mering, C.J. Creevey, B. Snel, P. Bork: ''Toward automatic reconstruction of a highly resolved tree of life.'' en: ''[[Science]].'' vol. 311, numero. 5765, 2006, p. 1283-1287. PMID 16513982</ref> La tri [[domanio]]j estas kolore reprezentitaj: blue [[bakterio]]j, verde [[arkeoj]], ruĝe [[eŭkariotoj]].]]
'''Evolucio''' estas la [[biologio|biologia]] [[teorio]] de [[Alfred Russel Wallace]] kaj [[Charles Darwin]] kiu klarigas la evoluon de specioj per [[natura selektado]]: "la pluvivado de la plej taŭgaj". Iom simpligite, evolucio diras, ke specioj evoluas ĉar la plej taŭgaj specianoj emas venki en la lukto por nutraĵo kaj vivo por generi la sekvontan generacion
Evolucio antaŭsupozas la [[origino de vivo|originon de vivo]] kaj la transdonon de trajtoj inter generacioj.
Linio 7:
Ankaŭ [[Alfred Russel Wallace]] eltrovis kaj proponis evolucion. Wallace, same kiel Darwin, eltrovis evolucion post vojaĝo ĉirkaŭ la mondo kiel biologo, vojaĝo kiel iris tra insularon. Tio montris al ili la variecon de vivo, sed ne la kielon. La ideon por la kielo ili trovis en la libro <cite>Population</cite> de [[Malthus]].
Darwin eltrovis evolucion dum ĉirkaŭmonda vojaĝo de la ŝipo ''[[Biglo|HMS Beagle]]'' en la 1830-aj jaroj, sed klarigis la teorion nur en [[1859]] en la libro ''[[Origin of Species]]'' ("Origino de Specioj"), post kiam li ricevis leteron de Wallace, kiu proponis la saman teorion. Laŭ Wallace evolucio ne povas klarigi la [[menso]]n de [[homo]]. Darwin disputis tion kaj verkis ''Descent of Man'' ("Deveno de Homo") en [[1871]]. Polemiko estas pri tiu ĉi temo. La konceptoj defenditaj de Wallace pri specioj estas pli modernaj ol tiuj de Darwin. Ankaŭ Wallace malakceptis la teorion de Lamark pri heredaĵo de trajtoj. Darwin mem diris ke neniu alia resumis tiel trafe la teorion de origino de specioj, tiel ke la nomoj de la ĉapitroj de lia libro ''[[Origin of Species|Origino de la Specioj]]'' venis el letero de Wallace al Darwin. Wallace, je siaj lastaj jaroj, iĝis [[Spiritualismo|spiritualisto]] kaj pro tio li malfamiĝis en la scienc-medio de la
Evolucio klarigas pri la historio de [[vivo]], sed ne pri
Linio 30:
Darwin tamen ne sukcesis klarigi kiel ecoj estis transdonitaj de generacio al generacio, kaj kial variantoj de tiuj ecoj ne miksiĝis per heredo. Tiun mekanismon klarigis [[Gregor Mendel]] en la jaro [[1865]]. Liaj esploroj montriĝis, ke apartaj ecoj estis heredataj laŭ tute detale difinita kaj antaŭdirebla maniero.<ref>F. Weiling: ''Historical study: Johann Gregor Mendel 1822-1884.'' Am. J. Med. Genet. 40, 1; 1991: p. 1-25; diskuto p. 26</ref>
Kiam oni ree malkovris la laborojn de Mendel en la jaro 1900, diversaj opinioj pri antaŭdiroj de la unuaj [[genetiko|
La fina rezulto estis kombinaĵo de la
Fine, kiam identigis [[Oswald Avery]] en la jaro [[1944]] [[DNA|DNA-on]] kiel genetikan materialon, kaj kiam deĉifris [[James D. Watson|James Watson]]
== Sciencaj pruvoj ==
| |||