Kronvirusoj: Malsamoj inter versioj

[[Dosiero:Coronaviruses 004 lores.jpg|eta|Koronvirusoj|alternative=|320x320raKronvirusoj]]

'''KoronvirusojKronvirusoj'''<ref name=":0"(ankaŭ /> (fojenomataj '''kronvirusojkoronvirusoj'''<ref name=":1" /> '''aŭ''' '''koronavirusoj'''<ref name=":2" />), latinscience ''coronavirus'') estas grupo de [[viruso]]j, kiuj kaŭzas malsanojn en mamuloj kaj birdoj, kiuj inkluzivas [[diareo]]n en [[bovino]]j kaj [[porko]]j, kaj supran spiran malsanon en [[kokido]]j. Ĉe [[homo]]j, la viruso kaŭzas spirajn infektojn, kiuj ofte estas mildaj, sed en maloftaj kazoj estas eble mortigaj. Ne estas [[vakcino]]j nek kontraŭvirusaj [[drogo]]j, kiuj estas aprobitaj por antaŭzorgo aŭ kuracado.

[[Dosiero:Vis2.jpg|eta|320x320pxdekstra|Koronviruso220px|alternative=Kronviruso]]

[[Dosiero:Virus à couronne.png|eta|dekstra|320px|La ciklo de la infektado de koronvirusojkronvirusoj]]

[[Dosiero:2019-nCoV Outbreak World Map.svg|eta|320x320px341x341px|Mapo de la infektoj en la mondo per la koronvirusokronviruso tipo nCoV el [[Vuhano]], [[Epidemio de 2019-nCoV]] {{legendo|#710000|La fonto de la infekt-[[kazo]]j (Ĉinio)}} {{legendo|#c80000|Certigitaj [[kazo]]j de la infektoj}} {{legendo|#558eed|La certigitaj suspektoj de [[kazo]]j de la infektoj}}|alternative=]]

La [[Latina lingvo|latina]] nomo ''coronavirus'' venas el ''corona'', [[krono]]. Ĉi tio rilatas al la karakteriza aspekto de la viruspartikloj videblaj per [[elektrona mikroskopo]]. Tiujn borderas surfacaj elstaraĵoj, kiuj iel similas al reĝa krono aŭ al la suna [[korono]] (vidu la apudajn fotojn). La kronan formon estigas proteinoj nomataj ''peplomeroj'', kiuj popolas la surfacon de la viruso kaj determinas al kiaj ĉeloj ĝi altiriĝas kaj povas fiksiĝi, alivorte ĝian ''tropismon'' al gastiga ĉelo.

Demando pri Esperanta nomo por ''coronavirus'' aktualiĝis fine de la 2019-a jaro, kiam en ĈinioĈinujo komenciĝis epidemio de grava spirorgana malsano kaŭzita de nova tipo de ''coronavirus''. Aperadis multaj raportoj ankaŭ en la Esperanto-gazetaroEsperantaj komunikiloj.

[[Ĉina Radio Internacia]]<ref name=":1">http://esperanto.cri.cn/html5/index_news.htm</ref>, kiu multe raportas pri koronvirusakronvirusa epidemio de 2019–2020 uzas la nomon ''kronviruso'' (ekzemple, ''kronvirusa pneŭmonio''). En kelkaj komencaj novaĵoj estis uzata ''koronaria viruso''.

La [[Universala Medicina Esperanto-Asocio]] proponis la uzadon de la vorto ''koronaviruso''.<ref name=":2">https://twitter.com/UMEAeo/status/1222457900762877953</ref>

La 10-an de februaro 2020 la Lingva Konsultejo de [[Akademio de Esperanto]] respondis demandon pri nomoj de la viruso kaj rekomendis nomi ĝin ''koronviruso'' aŭ ''kronviruso'', sen elekti preferon inter tiuj, kaj malrekomendis aliajn formojn.<ref name=":0">{{citaĵo el la reto

Oni izolis la ununajn koronvirusojnkronvirusojn en la 1960-aj jaroj el de la naza kavo de pacientoj kun malvarmumo. Tiuj virusoj estis nomitaj kiel homa koronvirusokronviruso 229 E kaj OC43. Pliaj membroj de la familio estis identigitaj kiel [[SARS]]-CoV en 2003, HCoV NL63 en 2004, HKU1 en 2005, MERS-CoV en 2012, kaj 2019-nCoV identigita en 2019/2020 en la urbo [[Uhano]] ([[Vuhano]]) en [[Ĉinio]]. Ĉefe SARS kaj tiu ĉi lasta (t.e.: 2019-nCoV), komence klasigitaj kiel [[Netipa pneŭmonio|netipaj pneŭmonitoj]], aperintaj unue en Ĉinio, kaj poste disvastiĝintaj al aliaj landoj, kaŭzis nombrajn mortintojn kaj kreis grandan alarmon tutmonde. <!--, iom post iom disvastigis al pluraj provincoj (kun kelkdeko da mortintoj kaj miloj da malsanaj homoj) kaj eĉ disvastigis al kelkaj landoj de la tuta mondo: [[Ĉinio]] (5906 da kazoj; 133 da mortintoj), [[Tajlando]] (14), [[Hongkongo]] (8), [[Singapuro]] (7), [[Tajvano]] (7), [[Makao]] (7), [[Japanio]] (6), [[Aŭstralio]] (5), [[Usono]] (5), [[Malajzio]] (4), [[Sud-Koreio]] (4), [[Francio]] (3), [[Vjetnamio]] (2), [[Kanado]] (2), [[Germanio]] (1), [[Nepalo]] (1), [[Kamboĝo]] (1), [[Srilanko]] (1), [[Eburbordo]] (1) ...); la plej multaj el ili kaŭzis seriozajn spirajn infektojn.-->

* [[Epidemio de 2019-nCoV]]