Formikedoj: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 127:
| publisher=Hawaiian Ecosystems at Risk project (HEAR)
| access-date=6a de julio 2008}}</ref> Formikoj okupas ampleksan gamon de [[ekologia niĉo|ekologiaj niĉoj]] kaj ekspluatas multajn diferencajn manĝorimedojn kiel rektaj aŭ nerektaj [[herbovorulo]]j, [[predanto]]j kaj [[kadavromanĝanto]]j. Plej formikospecioj estas ĉiomanĝantaj [[Ĝeneralistaj kaj specialistaj specioj|ĝeneralistoj]], sed malmultaj estas specialismaj manĝantoj. Ilia ekologia hegemonio estas montrita per ilia [[Biomaso (ekologio)|biomaso]]: oni ĉirkaŭkalkulas, ke fomikoj estas 15–20 % (averaĝe kaj preskaŭ 25% en tropikoj) de surtera animala biomaso, super tiu de [[vertebruloj]].<ref name="schultz"/>
Formikoj gamas laŭ grando el 0.75 al 52 mm,<ref name = AntsDorylusWilverthaiQueen >Hölldobler & Wilson (1990), p. 589</ref><ref name = OligomyrmexMinor>{{Cite book | author = Shattuck SO | title = Australian ants: their biology and identification | year = 1999 | publisher = CSIRO | location = Collingwood, Vic | isbn = 978-0-643-06659-5 | page = 149 }}</ref> kaj la plej granda specio estus la fosilia ''[[Titanomyrma|Titanomyrma giganteum]]'', kies reĝino estis 6 cm longa kun flugilenverguro de 15 cm.<ref name="Messel">{{cite journal|journal=Encyclopedia of Life Sciences|author=Schaal, Stephan|date=27a de januaro 2006|doi=10.1038/npg.els.0004143|title=Messel|isbn=978-0-470-01617-6}}</ref> Formikoj varias kolore; plej formikoj estas ruĝaj aŭ nigraj, sed kelkaj specioj estas verdaj kaj kelkaj tropikaj specioj havas metalecan [[brilo]]n. Aktuale oni koonas pli ol 12 000 specioj de formikoj (kaj pli supraj ĉirkaŭkalkuloj sugestas eblan ekziston de ĉirkaŭ 22 000), kaj la plej granda diverseco estas en tropikoj. Taksonomiaj studioj plue klopodas solvi la klasigon kaj sistematikon de formikoj. Retaj datumbazoj de formikospecioj, kiel [http://antbase.org/ AntBase] kaj [https://hns.osu.edu/ Hymenoptera Name Server], helpas montri la rilatojn inter konataj kaj ĵus priskribitaj specioj.<ref>{{cite web | veditors = Agosti D, Johnson NF | year=2005 | title=Antbase | url=http://www.antbase.org/ | publisher=American Museum of Natural History | access-date=6a de julio 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080811000511/http://antbase.org/| archive-date= 11a de aŭgusto 2008| url-status= live}}</ref>
==Morfologio==
[[Image:Scheme ant worker anatomy-en.svg|thumb|350px|dekstre|Diagramo de laborformiko (''Pachycondyla verenae'').]]
{{redaktata}}
Ants are distinct in their [[morphology (biology)|morphology]] from other insects in having elbowed [[antenna (biology)|antennae]], [[metapleural gland]]s, and a strong constriction of their second [[Abdomen|abdominal]] segment into a node-like [[petiole (insect anatomy)|petiole]]. The head, [[mesosoma]], and [[metasoma]] are the three distinct body segments (formally [[Tagma (biology)|tagmata]]). The petiole forms a narrow waist between their mesosoma ([[Thorax (insect anatomy)|thorax]] plus the first abdominal segment, which is fused to it) and [[gaster (insect anatomy)|gaster]] (abdomen less the abdominal segments in the petiole). The petiole may be formed by one or two nodes (the second alone, or the second and third abdominal segments).<ref>Borror, Triplehorn & Delong (1989), p. 737</ref>
▲Formikoj gamas laŭ grando el 0.75 al 52 mm,<ref name = AntsDorylusWilverthaiQueen >Hölldobler & Wilson (1990), p. 589</ref><ref name = OligomyrmexMinor>{{Cite book | author = Shattuck SO | title = Australian ants: their biology and identification | year = 1999 | publisher = CSIRO | location = Collingwood, Vic | isbn = 978-0-643-06659-5 | page = 149 }}</ref> kaj la plej granda specio estus la fosilia ''[[Titanomyrma|Titanomyrma giganteum]]'', kies reĝino estis 6 cm longa kun flugilenverguro de 15 cm.<ref name="Messel">{{cite journal|journal=Encyclopedia of Life Sciences|author=Schaal, Stephan|date=27a de januaro 2006|doi=10.1038/npg.els.0004143|title=Messel|isbn=978-0-470-01617-6}}</ref> Formikoj varias kolore; plej formikoj estas ruĝaj aŭ nigraj, sed kelkaj specioj estas verdaj kaj kelkaj tropikaj specioj havas metalecan [[brilo]]n. Aktuale oni koonas pli ol 12 000 specioj de formikoj (kaj pli supraj ĉirkaŭkalkuloj sugestas eblan ekziston de ĉirkaŭ 22 000), kaj la plej granda diverseco estas en tropikoj. Taksonomiaj studioj plue klopodas solvi la klasigon kaj sistematikon de formikoj. Retaj datumbazoj de formikospecioj, kiel [http://antbase.org/ AntBase] kaj [https://hns.osu.edu/ Hymenoptera Name Server], helpas montri la rilatojn inter konataj kaj ĵus priskribitaj specioj.<ref>{{cite web | veditors = Agosti D, Johnson NF | year=2005 | title=Antbase | url=http://www.antbase.org/ | publisher=American Museum of Natural History | access-date=6a de julio 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080811000511/http://antbase.org/| archive-date= 11a de aŭgusto 2008| url-status= live}}</ref> The relative ease with which ants may be sampled and studied in [[ecosystem]]s has made them useful as [[indicator species]] in [[biodiversity]] studies.<ref>{{cite book | veditors = Agosti D, Majer JD, Alonso JE, Schultz TR | year = 2000 | title = Ants: Standard methods for measuring and monitoring biodiversity | publisher = [[Smithsonian Institution|Smithsonian Institution Press]] | url = http://antbase.org/databases/publications_files/publications_20330.htm | access-date = 2015-12-13 }}</ref><ref>{{cite web | url = http://atbi.biosci.ohio-state.edu/hymenoptera/nomenclator.home_page | archive-url = https://web.archive.org/web/20160127143848/http://atbi.biosci.ohio-state.edu/hymenoptera/nomenclator.home_page | url-status = dead | archive-date = 27 January 2016 | title = Hymenoptera name server | publisher = [[Ohio State University]] | vauthors = Johnson NF | year = 2007 | access-date = 6 July 2008 }}</ref>
Like other insects, ants have an [[exoskeleton]], an external covering that provides a protective casing around the body and a point of attachment for muscles, in contrast to the internal skeletons of humans and other [[vertebrate]]s. Insects do not have [[lung]]s; [[oxygen]] and other gases, such as [[carbon dioxide]], pass through their exoskeleton via tiny valves called [[Spiracle (arthropods)|spiracle]]s. Insects also lack closed [[blood vessel]]s; instead, they have a long, thin, perforated tube along the top of the body (called the "[[dorsal aorta]]") that functions like a heart, and pumps [[haemolymph]] toward the head, thus driving the circulation of the internal fluids. The [[nervous system]] consists of a [[ventral nerve cord]] that runs the length of the body, with several [[ganglia]] and branches along the way reaching into the extremities of the appendages.<ref name="insectmorph">Borror, Triplehorn & Delong (1989), pp. 24–71</ref>
== Formikoj kaj homoj ==
| |||