Konstanteno la Granda: Malsamoj inter versioj

'''Konstanteno<ref>[[Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto]]: [http://vortaro.net/#Konstanteno Konstanten/o]</ref> la Granda''', aŭ '''Konstantino''' ({{lang-la|Flāvius Valerius Aurēlius Cōnstantīnus Augustus}}<ref>En [[klasika Latino]], la konstantena oficiala imperia titolo estis IMPERATOR{{lang|la|Imperātor CAESARCaesar FLAVIVSFlāvius CONSTANTINVSCōnstantīnus PIVSPius FELIXFēlīx INVICTVSInvictus AVGVSTVSAugustus}}, ''Imperator Caesar Flavius Constantine Augustus, la pia, la fortunata, la malvenkita''. Post 312, li aldonis MAXIMVS ("la plej granda"), kaj post 325 li anstataŭis ("malvenkita") per VICTOR, aŭ ''nevenkita'' rememora por multaj de la diaĵo ''Sol Invictus'', nome Suna Dio.</ref>, {{lang-grc|Κωνστᾰντῖνος ὁ Μέγᾰς|t=Kōnstantînos ho Mégas}}; n. [[27-an de februaro]] ĉirkaŭ [[272]]<ref name=birthdate>Naskodatoj varias sed plej modernaj historiistoj uzas ĉirkaŭ 272". Lenski, "Reign of Constantine" (CC), 59.</ref> en Naissus, [[Ilirio]] (moderne [[Niš]], [[Serbio]]); m. [[22-an de majo]] [[337]]) konata ankaŭ kiel '''Konstanteno la 1-a''' aŭ eĉ '''Sankta Konstanteno''',<ref>Por [[Ortodoksismo|Bianca Ortodoksismo]], [[Orienta Ortodoksismo]] kaj [[Orientaj katolikaj eklezioj]]. La [[Bizanca rito|Bizanca]] liturgia kalendaro, observita de la [[Orienta Ortodoksismo]] kaj de la [[Orientaj katolikaj eklezioj|Orientaj katolikaj eklezioj de Bizanca rito]], listigas kaj Konstantenon kaj sian patrinon [[Helena (imperiestrino)|Helena]] kiel sanktuloj. Kvankam li ne estas inkludita en la listo de sanktuloj de la latina liturgia ritaro, kiu ne agnoskas kelkajn aliajn Konstantenojn kiel sanktuloj, li estas adorita laŭ la titolo "La Granda" pro sia kontribuo al [[kristanismo]].</ref> estis [[romiaj imperiestroj|imperiestro]] de la [[romia imperio]] dum [[306]] aŭ [[324]]-[[337]].

Konstanteno estis la filo de [[FlavioKonstancio Valerio KonstantioĤloro]], romiarmea oficiro, kaj de lia edzino [[Helena de Konstantinopolo|Helena]]. Lia patro iĝis ''[[Caesar (titolo)|Caesar]]'', nome deputita imperiestro en okcidento en 293. Konstanteno estis sendita orienten, kie li altiĝis al rango de milita tribuno sub la imperiestroj [[Diokleciano]] kaj [[Galerio]]. En 305, Konstanteno estis altigita al rango de ''[[Augustus (honora titolo)|Augustus]]'', maljuna okcidenta imperiestro, kaj Konstanteno estis realvokita okcidenten por kampanji kun sia patro en [[Britannia (romia provinco)|Britannia]]. Aklamita kiel imperiestro fare de la armeo ĉe ''[[Eburacum]]'' ([[Jorko]]) post la morto de sia patro en 306, Konstanteno aperis triumfe en serio de enlandaj militoj kontraŭ la imperiestroj [[Maksentio]] kaj [[Licinio]] ĝis iĝi ununura reganto kaj de okcidento kaj de oriento ĉirkaŭ 324.

Kiel imperiestro, Konstanteno realigis multajn administrajn, financajn, sociajn, kaj armeajn reformojn por fortigi la imperion. La registaro estis restrukturita kaj la civila kaj la armea aŭtoritatoj disiĝis. Nova [[monero]], la [[Solido (monero)|solido]], estis lanĉita por kontraŭbatali [[inflacio]]n. Ĝi iĝus la normo por bizancaj kaj eŭropaj [[valuto]]j dum pli ol mil jaroj. La estis la unua romia imperiestro kiu postulis konvertiĝon al [[kristanismo]].<ref>Kun ebla escepto de [[Filipo la Arabo]] (r. 244–49). I. Shahîd, ''Rome and the Arabs'' (Washington, D.C.: Dumbarton Oaks, 1984), 65–93; H. A. Pohlsander, "Philip the Arab and Christianity", Historia 29:4 (1980): 463–73.</ref> Konstanteno ludis influan rolon en la proklamo de la [[Edikto de Milano]], kiu dekretis toleremon por kristanismo en la imperio. Li vokis la [[Unua koncilio de Niceo|Unuan koncilion de Niceo]] en 325, ĉe kiuj [[La Kredo Nicea]] estis konfesita fare de kristanoj. En armeaj aferoj, la romia armeo estis reorganizita por konsisti el mobilkampunuoj kaj garnizonsoldatoj kapablaj je kontraŭatakado al internaj minacoj kaj al barbaraj invadoj. Konstanteno plenumis sukcesajn kampanjojn kontraŭ la triboj ĉe la romiaj limoj -— la [[Frankoj]], la [[Alemanoj]], la [[Gotoj]], kaj la [[Sarmatoj]] -— eĉ transloĝigante teritoriojn prirezignitajn fare de liaj antaŭuloj dum la tumulto de la antaŭa jarcento.