Historio de kristanismo: Malsamoj inter versioj

Post tio, kiam en la jaro [[312]] venas al potenco [[KonstantinoKonstanteno la 1-a de la Romia Imperio|Konstanteno la 1-a]], li komencas diference de sia kunreganto [[Licinio]] rilate al la kristanismo konduti [[toleremo|tolereme]]. Post venko super Licinio, KonstantinoKonstanteno malavaras la eklezion per siaj favoro kaj materiaj donacoj, li reguligas [[leĝo|leĝaron]] (la kristanismo jam ne plu ne estas konsiderata kiel ''religio illicita'', nepermesita religio, sed ''religio licita'' - religio permesita) kaj klopodas la kristanojn, tiutempe jam tre multnombra, enigi en strukturojn de la imperio. Ĉar estas por li grava la unueco de la eklezio, li intervenas ankaŭ en doktrinajn demandojn kaj en la jaro [[325]] li kunvokas ĝis [[Niceo]] la unuan [[koncilio|ekumenan koncilion]] (la t.n. [[Unua koncilio de Niceo|1-a nicea koncilio]]). KonstantinoKonstanteno fondas ankaŭ novan ĉefurbon de la imperio, [[Konstantinopolo]]n, la kristanan urbon, kiu devas anstataŭi [[Romo]]n, la urbo tiutempe plejparte pagana. Malavantaĝigitaj estas ankaŭ paganaj institutoj, sed la imperiestro ne intervenas en la liberecon de kulto. Li mem fariĝas kristano nur mallongtempe antaŭ sia morto. Liaj sekvantoj, escepte de [[Juliano Apostato]], subtenos la eklezion kaj agnoski la kristanismon. Dum regado de [[Graciano]] kaj [[Teodozio la 1-a]] ([[380]] - [[395]]) la kristanismo fariĝas fakte kaj jure ŝtata religio. Teodozio eĉ en la jaro [[392]] malpermesas je iniciato de [[Milano|milana]] episkopo [[Sankta Ambrozio|Ambrozio]] ĉiun paganan kulton.

La unua kontraŭversio de la eklezio post ties leĝigo estis disputo, kiun elvokis samideanoj de [[Aleksandrio|aleksandria]] [[pastro]] [[Ario (teologo)|Ario]] (latine ''Arius'', [[260]] - [[336]]), kiu iam ĉirkaŭ la jaro [[318]] komencis negoci diecon de [[Jesuo Kristo]]. Laŭ la arianismo Filo estis kreita (ne sole naskita en sia homa natureco) kaj li ne havas la saman esencon kiel Patro. Kvankam episkopoj, kunvokitaj far de imperiestro KonstantinoKonstanteno en la [[Unua koncilio de Niceo|1-a nicea koncilio]] ([[325]]), kondamnis la arianismon kiel neunuiĝanta kun la kristanismo, la arianisma kontraŭversio daŭrigis kaj ankaŭ imperiestroj, ekz. [[KonstantinoKonstanteno la 2-a]] ([[337]] - [[361]]) subtenis la arianismon. Plua [[ekumena koncilio]], la [[Unua koncilio de Konstantinopolo|1-a konstantinopola koncilio]] ([[381]]) definitive subrompis la influon de arianismo. Poste arianistoj restis pro merito de [[episkopo]] [[Ulfilo]] sole ĝermanaj [[barbaroj]], kelkaj ĝis la jaro [[700]].

Inter la jaroj [[726]] kaj [[730]], evidente subinflue de [[islamo]], komenciĝas en la [[bizanca imperio]] disputo pri to, ĉu eblas bildigi Jesuon Kriston kaj sanktulojn. Imperiestro [[Leono la 3-a]] akre prezentiĝas kontraŭ kristanaj bildigoj de [[ikono]]j kaj okazas ilia neniigo kaj persekutado de tiuj, kiuj uzis la bildojn kaj adoris Dion pere de ili. Kontraŭ Leono la 3-a stariĝis kaj konstantinopola patriarko [[Germano la 1-a]] kaj papo [[Gregorio la 3-a]], sed la malpermeson de Leono pri la bildoj plilongigis ankaŭ [[KonstantinoKonstanteno la 5-a]], lia filo. La persekutado de ikonoduloj finas nur pro decido de [[regento|regentino]] [[Ireno]], reganta anstataŭ la neplenkreska [[KonstantinoKonstanteno la 6-a]] ([[780]] - [[797]]). La ikonoklasmon kondamnis nur en la jaro [[789]] la kunvokita [[koncilio|2-a nicea koncilio]], kiu evidentiĝis la eklezian sciencon rilate al la bildoj kaj subtenis movadon de ikonhonorantoj.

En la [[6-a jarcento]] enpenetras sur [[Balkana duoninsulo|Balkanon]] [[slavoj|slavaj]] triboj, je kio la eklezio reagas per iom post ioma klopodo rekristanigi tiun ĉi teritorion kaj disvolvi mision al pluaj nacioj. En la jaro 862 postulas [[Grandmoravia regno|grandmoravia]] [[princo]] [[Rostislav]] bizancan imperiestron, por ke li elsendu en lian regnon [[pastro]]n. Patriarko [[Fotio]] sendas al Granda Moravio fratojn el [[Tesaloniko]], [[sankta Cirilo|KonstantinonKonstantenon]], kiu pli poste akceptas nomon Cirilo, kaj [[sankta Metodo|Metodon]]. KonstantinoKonstanteno kun sia lingvistika talento kreas originalan slavan abocon, [[hlahola lingvo|hlaholan]], kaj tradukas en la [[malnovslava lingvo|malnovslavan]] la plej gravajn partojn de Skribo kaj tekstojn de [[liturgio]], kiun ankaŭ la papo aprobas al ambaŭ fratoj. Sed post la morto de Metodo ([[885]]) iliaj lernantoj estas elpelitaj el Grandmoravia regno pro disputoj kun frankaj pastroj. Sed tiu ĉi disigo kreas eblecon por misio ĉe pluaj slavaj nacioj, Krom disvastigado de la kristanismo la cirilometoda misio signifon en tio, ke ĝi metis fundamentojn de kulturo kaj klereco sur la [[Ĉeĥio|ĉeĥa]] teritorio.