Bolak: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Shruggy (diskuto | kontribuoj) |
LiMrBot (diskuto | kontribuoj) esperantigita parametro, formatigo de buloj, formatigo de titoloj, +Projektoj, multaj kosmetikaj ŝanĝoj |
||
Linio 1:
[[Dosiero:Bolak logo.svg|
[[Dosiero:Bolak.jpg|
La '''Lingvo Blua''', '''Bolak''' aŭ '''Lingua Blau''', estis kreita de [[Leon Bollack]], riĉa franca komercisto, kaj prezentita en [[Parizo]] dum [[Tutmonda Ekspozicio]] de [[1900]]. Ĝi estas nomata ankaŭ "Bolak", de la nomo de sia kreinto, kiel la "Lingvon Internacian" oni nomas "Esperanto" de la pseŭdonimo de [[Zamenhof]].
Ĝi nomiĝas "Lingvo Blua" ĉar ĉiuj homoj povas vidi la ĉielon "sur kies bluo ne devas esti landlimoj" laŭ Bolak. [[H.G. Wells]] atentis pri "Lingvo Blua" kaj verkis pri ĝi.
La moto de Bolak estas
Bollack promesis ke oni povas lerni legi kaj traduki lian lingvon nur en 3 minutoj.
== Gramatiko ==
Bolak estas [[miksa lingvo]], kvankam ĝia vortprovizo estas [[Aposteriora lingvo|aposteriora]], ĝia gramatiko estas tre malsama al naturaj lingvoj.
Bolak estas [[aglutina lingvo]] kaj iom similas al [[Esperanto]], sed dum Esperanto uzas aglutinecon ĉefe logike, en Bolak la afiksoj estas ĉefe emociaj.
== Alfabeto kaj prononco ==
Bolak uzas modifitan latinan alfabeton kun 19 literoj:
Linio 22 ⟶ 20:
Ч estas el la [[cirila alfabeto]] kaj havas la sonon de Esperanta ĉ. Laŭ la aŭtoro, 14 el ili estas prononcataj kiel en la franca.
== Morfologio ==
En Bolak estas du klasoj de vortoj: "granmots" kaj "motules". La ''granmots'' apartenas al semantika strukturo, la ''motules'' al gramatika strukturo.
=== Motules ===
La "malgrandaj vortoj", aŭ motules, havas maksimume 3 literojn. Se estas 3 literoj en motule, la lasta ne povas esti konsonanto. Ili plenumas 4 funkciojn: interjekcian, "trabaran", konektan kaj designan.
▲La "malgrandaj vortoj", aŭ motules, havas maksimume 3 literojn. Se estas 3 literoj en motule, la lasta ne povas esti konsonanto. Ili plenumas 4 funkciojn: interjekcian, "trabaran", konektan kaj designan.
----
Linio 34 ⟶ 30:
----
La ''trabaraj motules'' kreas "trabaron" inter la vortoj. Tiuj motules dividiĝas en du grupoj: a) tiuj kiuj havas du malsamajn vokalojn; b) tiuj kiuj havas unu konsonanton kaj unu vokalon.
La unua klaso de trabaraj ''motules'' formitaj per du vokaloj estas tiuj kiuj permesas enkonduki fremdajn vortojn en la diskurso:
* au: indikas propran nomon (au Roberto, au Smith);
* eu: indikas teknikajn vortojn (eu Geologia, eu chronometros);
* iu: indikas vorton el la lingvo de la alparolato;
* ou: indikas vorton el la lingvo de la parolanto.
Se, ekzemple, portugalo kaj anglo parolas en Bolak kaj iu volas panon, li diru: "et givo pan" (donu al mi panon). Sed se la portugalo ne memoras la bolakan vorton "pan", li povas diri: "et givo ou pão" (donu al mi tion, kion mi nomas "pão" en mia lingvo), aŭ, se li konas la anglan vorton "bread": "et givo iu bread" (donu al mi tion, kion vi nomas "bread" en via lingvo).
Linio 48 ⟶ 43:
La dua klaso de vokalaj trabaraj ''motules'' estas vortoj similaj al Esperanta "je":
* io: je (ĝenerala prepozicio);
* oi: ĝenerala konjunkcio;
* ea: ĝenerala singulara adjektivo;
* ae: ĝenerala plurala adjektivo.
La tria klaso de vokalaj trabaraj ''motules'' estas verbaj vortetoj:
* oa = ek-;
* eo = fine ([[perfekto]]);
* ia = vole ([[volitivo]]);
* oe = -u ([[imperativo]]);
* ai = eme;
* ei = eble;
* ie = -ad, ade;
* ao = rare;
Estas 45 trabaraj ''motules'' kun konsonantoj (k+v aŭ k+k+v). Ekzemploj:
* nu: ne
* du: ĉu
* tnu: ĉu ne
* ku
* knu
* su: memeco
* snu
Alia grupo de ''motules'' povas esti ankaŭ prefiksoj:
* ru: re-;
* pu: ĉef-;
* чu:
* fku: kontraŭ-;
* pru: pra-, eks-;
* plu:
* smu: duon-;
* sku: -oz-, -plen;
* kvu: bon-;
* mu: mis-;
----
La konektaj ''motules'' samvaloras al [[prepozicio]]j kaj [[konjunkcio (gramatiko)|konjunkcio]]j. La bazaj konektaj motules rilatas al tempo kaj spaco kaj komencas per i- aŭ o-: ib (supre); oч (malsupre); og (malantaŭe); ik (antaŭ); ot (ekstere); in (en); il (ĉirkaŭ); ol (apud). Tiuj povas esti modifataj por indiki movon per aldono de -i aŭ -o: ogo (malantaŭen), ini (al), ktp.
Konektaj ''motules'' sen komenca i aŭ o ne indikas tempon aŭ spacon: ki (kun), spi (rilate al), pi (por) ktp.
Linio 101 ⟶ 96:
! singularo !! pluralo !! signifo
|-
| ra
|-
| ka
|-
| ak
|-
| ag
|-
| af
|-
| an
|-
| at
|-
| ad
|-
| al
|}
Linio 124 ⟶ 119:
{| class="wikitable" border="1"
|-
! kazo
|-
| [[nominativo]] || me
|-
| [[akuzativo]]
|-
| [[dativo]]
|-
| [[ablativo]]
|-
| [[vokativo]]
|-
| [[emfazo]]
|}
Posedan pronomojn oni faras per aldono de -a (singularo) kaj ŝanĝo de -e al -ae (pluralo): mea (mia) mae (miaj), vea (via), vae (pluralo), ktp.
La indefinaj designantoj estas ĉirkaŭ 50, ili komencas per vokalo kaj finas per konsonanto en singularo, la pluralon oni faras per -e: ab/abe
am/ame
ap/ape
as/ase
av/ave
===Granmots===▼
▲=== Granmots ===
''Granmots'', aŭ "grandaj vortoj" formas la semantikan bazon de la lingvo. Ili devas havi 3 aŭ pli literoj. Se havas nur 3 literoj, devas fini per konsonanto. La radikoj de ''gramnots'' devas fini per konsonanto, ekcepte d kaj ч (malgraŭ kelkaj bazaj adverboj finas per ĝi).
Estas
Nomoj
Nomoj en Bolak devas en ĝiaj radikaj formoj eki kaj fini per unu aŭ du konsonantoj. Ili ne povas esti ч aŭ d. Normale tiuj radikoj estas unusilabaj kiuj ne povas esti identaj al iu afikso. Pro tio, kelkaj vortoj kiel "sigar" (cigaro) estas du silabaj. Oni faras la pluralo per -u: sigar/sigaru (cigaro/cigaroj), kval/kvalu (ĉevalo/ĉevaloj). La inan formon oni faras per prefikso u-, kaj estas ankaŭ la prefikso stu- por viraj estoj: kval/ukval/stukval (ĉevalo/ĉevalino/virĉevalo).
▲Nomoj en Bolak devas en ĝiaj radikaj formoj eki kaj fini per unu aŭ du konsonantoj. Ili ne povas esti ч aŭ d. Normale tiuj radikoj estas unusilabaj kiuj ne povas esti identaj al iu afikso. Pro tio, kelkaj vortoj kiel "sigar" (cigaro) estas du silabaj. Oni faras la pluralo per -u: sigar/sigaru (cigaro/cigaroj), kval/kvalu (ĉevalo/ĉevaloj). La inan formon oni faras per prefikso u-, kaj estas ankaŭ la prefikso stu- por viraj estoj: kval/ukval/stukval (ĉevalo/ĉevalino/virĉevalo).
Kvankam estas neregulaj inaj nomoj de familianoj, oni povas fari ĝin ankaŭ regule:
* per: patro;
* mer aŭ uper: patrino;
* lonk: onklo;
* tant aŭ ulonk: onklino;
* man: viro;
* fem aŭ umen: viro.
Por formi kunmetajn vortojn, oni bezonas uzi la [[infikso]]n -u-: kafumilv [kaf (kafo) + u + milv (muelilo) = kafmuelilo); dormukar [dorm (dormi) + u + kar (vagono) = litvagono]. ▼
▲Por formi kunmetajn vortojn, oni bezonas uzi la [[infikso]]n -u-: kafumilv [kaf (kafo) + u + milv (muelilo) = kafmuelilo); dormukar [dorm (dormi) + u + kar (vagono) = litvagono].
Sufiksoj (la komparo al Esperantaj afiksoj estas kvazaŭa):
* -or : -[[ist]]-, -[[ant]]- (spil = ludo; spilor = ludisto, ludanto);
* -ort : -[[ej]]- (pan = pano; panort = panejo);
* -in : -[[in]]- (nur virinaj titoloj akiritaj per edzineco: reks = reĝo; reksin = regino, sed kvin = reĝino laŭ propra rajto);
* -as : -[[eg]]-;
* -et : -[[et]]-;
* -an-: -[[an]]- (nur loĝantoj);
----
Linio 193 ⟶ 182:
Aliaj nombroj: 100: son; 101: son ven; 125: son dovis kel; 200: dovson; 1000: mel; 2015: dovmel dikel; 10000: dismel; 100000: sonmel; 1000000: mlon.
Per -am oni faras araj nombroj: venam (unueco); dovam
----
Verboj en Bolak havas tempojn kiuj iom malsamaj al naturaj lingvoj kaj tute malsama al [[hindeŭropaj lingvoj]]:
* Eterna:
* Prezento:
* Pasinto:
* Futuro:
La verboj, kiel en Esperanto, ne varias laŭ persono kaj la pronomo (aŭ nomo) devas veni eksplicita: Me lovo (mi estas amanta), te lova (ci estas amonta). La verboj havas du formojn: jesa kaj nea. Por formi nean formon oni devas meti u-: Me ulovo (mi ne estas amanta). Verboj ankaŭ havas du voĉojn, aktivan kaj pasivan. Por formi pasiva voĉon oni metu -u- inter radiko kaj tempa sufikso: me lovuo (mi estas amata), me ulovuo (mi ne estas amata).
Linio 212 ⟶ 201:
Atribuantoj estas subklaso de modifantoj formata de radiko, vokalo kaj -d. La vokalo dependas de la ideo aŭ tempo:
* lovid:
* lovod: amanta (momente);
* loved: aminta;
* lovad: amonta.
Atribuantoj uzataj en predikativa funkcio povas esti rigardita kiel verboj: me lalgo (mi estas malsana, mi malsanas).
Linio 221 ⟶ 210:
Adverbaj modifantoj finas per -ч: moч (tre, multe), paч (malmulte), ili povas deveni de atribuantoj:
* loviч:
* lovoч: amante (momente);
* loveч: aminte;
* lovaч: amonte.
==Ekzemploj==▼
▲== Ekzemploj ==
;Patro Nia
:
Linio 244 ⟶ 232:
== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj}}
Humoraĵe:
http://www.volapug.net/n002/ammisil002.htm <!-- En marto 2012 la paĝo ne atingeblas. La tuta retejo laŭ anglalingva noto estu "under construction". Se pli longe tiel restos, indos forpreni la ligilon. Domaĝe... -->
Linio 252 ⟶ 240:
{{Unua}}
[[Kategorio:Planlingvoj]]
| |||