Kolkato: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Linio 150:
La eltrovaĵo kaj arkeologia studo de [[Ĉandraketugarho]], 35 kilometroj (22 mejl.) norde de Kolkato, disponigas indicon ke la regiono en kiu la grandurbo nun staras estis loĝita por pli ol du jarmiloj.<ref>{{cite book |title= A history of ancient and early medieval India: from the Stone Age to the 12th century |last=Singh |first=Upinder |year=2008 |publisher=Pearson Education|location=New Delhi|isbn=978-81-317-1677-9 |page= 395|url= http://books.google.com/?id=GW5Ĝ0HŜKUC&pg=PA395&dq=chandraketugarh#v=onepage&q=chandraketugarh&f=false|accessdate=25a Januaro 2012}}</ref><ref name="Das">
{{Cite news| last = Das|first= S.| url = http://www.telegraphindia.com/1030115/asp/frontpage/story_1575128.asp| title = Pre-Raj crown on Clive House: abode of historical riches to be museum| work = The Telegraph| location= Kolkata| date = 15a Januaro 2003| accessdate =26a Aprilo 2006}}</ref> La registrita historio de Kolkata komenciĝis en 1690 kun la alveno de la angla [[Brita Orienthinda Kompanio]], kiu plifirmigis sian komercon en [[Bengalio]]. [[Job Charnock]], administranto kiu laboris por la Kompanio, estas tradicie kreditita kiel la fondinto de la grandurbo;<ref>{{Cite book|last=Nair|first=P. Thankappan|title=Job Charnock: the founder of Calcutta : in facts and fiction : an anthology|year=1977|publisher=Engineering Times Publications|location=Kolkata|page=164}}</ref> sed en respondo al publika peticio, la Kolkata Kasacia Kortumo decidis en 2003 ke la grandurbo ne havas fondinton.<ref name=notcharnock>{{Cite news
|last = Gupta|first= Subhrangshu |title=Job Charnock not Kolkata founder: HC says city has no foundation day |url= http://www.tribuneindia.com/2003/20030518/nation.htm#3|work=The Tribune (Chandigarh)|location= Chandigarh, India|date=18a Majo 2003|accessdate=7a Decembro 2006}}</ref>

La areo okupita fare de la aktuala grandurbo ampleksis tri vilaĝojn: Kalikata, Gobindapur, kaj Sutanuti. Kalikata estis fiŝkaptista vilaĝo; Sutanuti estis la vilaĝo de riverbordaj teksistoj. Ili estis parto de biendomo apartenanta al la [[Mogoloj|Mogola imperiestro]]; la ''jagirdari'' (terkoncesio donacita fare de reĝo al liaj nobeloj) kaj ties impostaj rajtoj al la vilaĝoj estis tenitaj fare de la familio de [[terposedanto]]j Sabarna Roy Choudhury , aŭ zamindar'oj . Tiuj rajtoj estis transdonitaj al la Brita Orienthinda Kompanio en 1698.<ref name=BanerjeePage1and3>{{Cite book|editor1-last =Banerjee|editor1-first=Himadri|editor2-last=Gupta|editor2-first=Nilanjana |editor3-last=Mukherjee |editor3-first= Sipra|title=Calcutta mosaic: essays and interviews on the minority communities of Calcutta|url=http://books.google.com/books?id=cSTEOx_Lw9MC&dq|accessdate=29a Januaro 2012|year=2009|publisher=Anthem Press|location=New Delhi|isbn=978-81-905835-5-8}}</ref>
 
En 1712, la britoj kompletigis la konstruadon de Fort William, situanta sur la orienta bordo de la Hooghli Rivero por protekti sian komercan faktorion.<ref name=mitter>{{Cite journal|last=Mitter|first=Partha|journal=Journal of the Society of Architectural Historians|volume=45|issue=2|date=June 1986|pages=95–114
|title=The early British port cities of India: their planning and architecture circa 1640–1757|jstor=990090|doi=10.2307/990090|ref=harv}}</ref> Alfrontante oftajn bataletojn kontraŭ [[Franca Kompanio de Orientaj Hindioj|francaj trupoj]], la britoj komencis ĝisdatigi siajn fortikaĵojn en 1756. La [[Naŭabo de Bengalio]], nome [[Siraj-ud-Daulah]], protestis kontraŭ la militarigo kaj la impostada malpagado. Lia averto iĝis ignorata, kaj la Naŭabo atakis; li kaptis Fort William kaj iniciatis la terurajn mortigojn de britaj militkaptitoj en la Nigra Truo de Kolkato, nome fiprizono en Fort William.<ref name=hunterhistory>{{cite book |title=The Indian Empire: its peoples, history, and products |last= Hunter|first=William Wilson |authorlink=William Wilson Hunter|year=1886 |publisher=Trübner & co |location= London|pages=381–82 |url= http://books.google.com/?id=gHeBAAAAIAAJ&pg=PA381&lpg=PA381&dq=Clive+capture+calcutta#v=onepage&q=Clive%20capture%20calcutta&f=false|accessdate=25a Januaro 2011}}</ref> Roto de la brita kompanio ([[sipajo]]j) kaj de britaj soldatoj gviditaj de [[Robert Clive]] rekonkeris la grandurbon la sekvan jaron.<ref name=hunterhistory/>

Per la [[Traktato de Allahabado]] de 1765 post la [[batalo de Buksaro]], la Brita Orienthinda Kompanio ricevis respondecon pri imperia impostokolektado de la Mogola imperiestro en la provincoj Bengalio, Biharo kaj Oriso, dum la Mogol-regitaj Naŭabo pluregis la provincon.<ref name="AhmedFarooqui">{{Cite book|last1=Ahmed|first1=Farooqui Salma|last2=Farooqui|first2=Salma Ahmed|title=A Comprehensive History of Medieval India: From Twelfth to the Mid-Eighteenth Century|url=http://books.google.com/books?id=ŝhAtCflwOMC&pg=PA369|publisher=Pearson Education India|isbn=978-81-317-3202-1|page=369}}</ref> Deklarita prezidantecurbo, Kolkato iĝis la ĉefsidejo de la Bengalia Prezidanteco. Kolkato estis nomita la ĉefurbo de la teritorioj de Hindio kontrolitaj de la Brita Orienthinda Kompanio en 1772.<ref>{{cite news|url=http://www.deccanherald.com/content/211118/100-years-kolkata-lost-crown.html| title=100 years since Kolkata lost the crown|newspaper= The Deccan Herald | date=12a Decembro 2011|accessdate=29a Julio 2014}}</ref>

''[[Hicky's Bengal Gazette]]'' aŭ la ''Original Calcutta General Advertiser'' estis anglalingva semajna gazeto publikigita en Kolkato (tiam Kalkuto), nome ĉefurbo de la Brita Hindio en januaro, [[1780]]. Ĝi estis la unua moderna gazeto presita en Azio, kaj estis publikigita dum du jaroj, antaŭ la [[Brita Orienthinda Kompanio]] kaptis la tiparon kaj la presmaŝinon de la gazeto.

En 1793, la rega povoj de la Naŭaboj estis nuligita kaj la Brita Orienthinda Kompanio komplete ekkontrolis kaj la urbon kaj la provincon. Komenciĝante en 1864, la montara stacio [[Ŝimla]] funkciis kiel administra ĉefurbo dum someroj.<ref>{{Cite book|last=Sharma|first=Ursula|title=Women's work, class, and the urban household: a study of Shimla, North India|year=1986|publisher=Tavistock Publications|location=London|isbn=978-0-422-79320-9|page=13}}</ref> Komence de la 19-a jarcento, la marĉoj ĉirkaŭantaj la grandurbon estis drenitaj; la registara areo estis aranĝita laŭ la bordoj de la Hooghly Rivero. [[Richard Wellesley]], Ĝeneralgubernatoro de Hindio inter 1797 kaj 1805, estis ĉefrespondeca por la evoluo de la grandurbo kaj ĝia publika arkitekturo.<ref>{{Cite book|url=http://books.google.com/books?id=UKfoHi5412UC|title=Calcutta: a cultural and literary history|accessdate=11 October 2007|last = Dutta|first= Krishna|publisher=Signal Books |location=Oxford, UK|isbn=978-1-902669-59-5|year = 2003|page=58}}</ref> Dum la fino de la 18-a kaj la 19-a jarcento, la grandurbo estis centro de la [[komerco]] de [[opio]] de la Brita Orienthinda Kompanio.<ref>{{Cite journal| last =Pati |first=Biswamoy | title = Narcotics and empire | volume =23| issue =10 | year =2006 |work=The Hindu; Frontline |location=Chennai |url=http://frontlineonnet.com/fl2310/stories/20060602000307600.htm |accessdate=3 March 2012|ref =harv }}</ref>
 
Ĉirkaŭ la [[1850-aj jaroj]], Kolkato havis du areojn: nome ''blanka urbo'', kio estis ĉefe por britoj kaj centriĝis ĉirkaŭ Chowringhee; kaj ''nigra urbo'', plejparte hinda kaj centrita ĉirkaŭ Norda Kolkato.<ref name=hardgrave>{{Cite book|last=Hardgrave|first= Robert L. Jr|editor1-first=Pratapaditya |editor1-last= Pal |title=Changing visions, lasting images: Calcutta through 300 years |accessdate=29 June 2007|year=1990|publisher=Marg Publications|location=Bombay|isbn=81-85026-11-4|pages=31–46|chapter=A portrait of Black Town: Balthazard Solvyns in Calcutta, 1791–1804 |chapterurl=http://www.laits.utexas.edu/solvyns-project/hardgraveportrait.html}}</ref> La grandurbo spertis rapidan industrian kreskon starte en la komenco de la 1850-aj jaroj, precipe en la industrioj tekstilaj kaj pri [[juto]]; tio instigis britajn firmaojn por masive investi en infrastrukturaj projektoj, kiuj inkludis [[Telegrafo|telegrafligojn]] kaj stacidomon Howrah. La kunfandiĝo de brita kaj hinda kulturoj rezultigis la aperon de nova ''babua'' altrangeta klaso de bonmanieraj baratanoj, kies membroj ofte estis burokratoj, profesiuloj, gazetlegantoj, kaj anglofilaj; ili kutime apartenis al altkastaj hinduaj komunumoj.<ref>{{Cite book| last1 = Chaudhuri| given1 = NC| year = 2001| title = The autobiography of an unknown Indian| publisher = New York Review of Books|location=New York| isbn = 0-940322-82-X|ref = harv|url= http://www.nybooks.com/shop/product-file/61/thea261/introduction.pdf |format=PDF|archiveurl= http://web.archive.org/web/20060823133222/http://www.nybooks.com/shop/product-file/61/thea261/introduction.pdf |archivedate= 23a Aŭgusto 2006|pages= v–xi}}</ref> En la 19-a jarcento, la [[Bengalia Renesanco]] kaŭzis pliigitan socikulturan sofistikecon inter urbokernaj loĝantoj. En Kolkato ekzemple vivis la nobelpremiulo [[Rabindranath Tagore]]. En 1883, Kolkato estis gastiganto de la unua nacia konferenco de la [[Hinda Landa Asocio]], la unua deklarita naciisma organizo en Hindio.<ref name=stepienchap3>{{cite book |last1=Stępień |first1=Jakub |last2=Tokarski|first2= Stanisław|last3=Latos|first3=Tomasz |last4=Jarecka-Stępień|first4=Katarzyna |title=Towards freedom. Ideas of "solidarity" in comparison with the thought of the Indian National Congress |url=http://promocjawindiach.orient.uj.edu.pl/wp-content/uploads/Towards-Freedom.pdf |accessdate=24 February 2012|format= PDF|year=2011 |publisher=Wydawnictwo Stowarzyszenia "Projekt Orient" |location=Kraków, Poland|isbn=978-83-933917-4-5 |pages= 58–59|chapter=Indian way to independence. The Indian National Congress|chapterurl= http://promocjawindiach.orient.uj.edu.pl/wp-content/uploads/4.J.Stepien.pdf}}</ref> Iom post iom, Calcutta iĝis centro por revoluciemaj organizoj asociitaj kun la hinda sendependeca movado. La provizora dispartigo de Bengalio en 1905 sekciita laŭ komunumaj (laŭreligiaj) linioj rezultigis ĝeneraligitan publikan agitadon kaj bojkoton de britaj varoj fare de la Swadeshi-movado.<ref name=swadeshi>{{Cite web|url=http://www.banglapedia.org/httpdocs/HT/S_0628.HTM|title = Swadeshi Movement|accessdate=14a Septembro 2007|last = Roy|first= Ranjit |work= Banglapedia |publisher = Asiatic Society of Bangladesh }}</ref> Tiuj agadoj, kune kun la administre malavantaĝa loko de Kolkato ĉe la orientaj periferioj de Hindio, instigis la britojn por movi la ĉefurbon al [[Nov-Delhio]] en 1911.<ref name="Hall">{{Cite book|last= Hall|first= Peter|authorlink= Peter Hall (urbanist)|title=Cities of tomorrow |year=2002 |publisher= Blackwell Publishing |location=Oxford, UK|isbn=0-631-23252-4 |pages = 198–206}}</ref>