Sumero: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{redaktata|Kani}}
[[File:Enthroned King of Ur.jpg|thumb|upright=1.5|Surtronigita sumera reĝo de [[Ur]], eble Ur-Pabilsag, kun servistoj. Standardo de Ur, ĉ. 2600 a.n.e.]]
'''Sumero''' estis antikva [[lando]] en la suda parto de [[Mezopotamio]]. La nordon de la regiono okupadis [[Akado]]. La nomo de la lando devenas de la [[akada lingvo]] - "ŝumerum" ([[Biblio]] mencias ĝin kiel Ŝinar), mem sumeranoj nomis sian landon "ki-engir". La historio de Sumero daŭras almenaŭ de 3500 a.n.e. ĝis 2000 a.n.e. Ĝia kulturo estis alprenita de postaj regnoj de [[Mezopotamio]]: nome [[Babilonio]] kaj [[Asirio]].
==Historio==
=== Sumeraj Civitoj ===
[[Dosiero:Ur-Ningirsu ruler of Lagash portrait circa 2110 BCE.jpg|eta|dekstre|240px|Ur-Ningirsu, reganto de Lagaŝ, ĉirkaŭ 2110 a.n.e.]]
Linio 20 ⟶ 22:
De la tempoj de la Ur-dinastio restis cent miloj da dokumentoj, kompilitaj de laborantoj en reĝaj kaj templaj oficejoj. Ili koncernis al la listoj de laborantoj, kalkuloj de labortagoj, faritaj taskoj ktp. La regno de Ur-dinastio estis same vasta, kiel la Sargona, kaj ĝisvivis pli ol unu jarcento. En la komenco de 20-a jarcento a.n.e. ĝi disfalis pro la samtempaj invadoj de [[amoridoj]] (de okcidento) kaj [[elamanoj]] (de oriento).
===
<table border=1 cellspacing=3 cellpadding=3>
Linio 42 ⟶ 44:
<tr><td width=100>1790 </td><td width=600> [[Hamurabi]] fariĝis reĝo de [[Babilonio]] kaj en sekvaj 3 jardekoj ĝi estiĝis plej forta potenco de Mezopotamio. De tio finiĝis Sumera historio kaj komenciĝis Babilona, tamen Sumera kulturo fariĝis centra parto de Babilona socio </td></tr>
</table>
==Loĝantaro==
[[File:Ancient cities of Sumer, Akad and Elam.jpg|right|upright=1.6|thumb|La unuaj farmistoj el [[Samaro (Irako)|Samaro]] migris al Sumero, kaj konstruis adorejojn kaj setlejojn en [[Eridu]].]]
Oni ĉirkaŭkalkulis, ke [[Uruk]], unu el la plej grandaj urboj de Sumero, havis 50 000–80 000 loĝantojn en sia pinto;<ref>{{Cite web|url=http://proteus.brown.edu/mesopotamianarchaeology/Home|archiveurl=https://archive.today/20150411005800/http://proteus.brown.edu/mesopotamianarchaeology/Home|url-status=dead|title=The Archaeology of Mesopotamia: Home - *** THIS FORUM IS ARCHIVED ***|access-date=2019-07-21|archive-date=2015-04-11}}</ref> konsiderante la aliajn urbojn en Sumero, kaj la grandan agrikulturan loĝantaron, proksimuma ĉirkaŭkalkulo por la loĝantaro de Sumero povis esti 0.8 milionoj ĝis 1.5 milionoj. La [[tutmonda loĝantaro]] en tiu epoko estis ĉirkaŭkalkulita en 27 milionoj.<ref>Colin McEvedy kaj Richard Jones, 1978, ''Atlas of World Population History'', Facts on File, New York, {{ISBN|0-7139-1031-3}}.</ref>
The Sumerians spoke a [[language isolate]], but a number of linguists have claimed to be able to detect a [[substrate language]] of unknown classification beneath Sumerian because names of some of Sumer's major cities are not Sumerian, revealing influences of earlier inhabitants.<ref name="Nemet-Nejat1998">{{cite book|author=Karen Rhea Nemet-Nejat|title=Daily life in ancient Mesopotamia|url=https://archive.org/details/dailylifeinancie00neme|url-access=registration|accessdate=29 November 2011|year=1998|publisher=Greenwood Publishing Group| isbn= 978-0-313-29497-6| page=[https://archive.org/details/dailylifeinancie00neme/page/13 13]}}</ref> However, the [[archaeological record]] shows clear uninterrupted cultural continuity from the time of the early [[Ubaid period]] (5300–4700 BC [[Radiocarbon dating|C-14]]) settlements in southern Mesopotamia. The Sumerian people who settled here farmed the lands in this region that were made fertile by silt deposited by the [[Tigris]] and the [[Euphrates]].
Some archaeologists have speculated that the original speakers of ancient Sumerian may have been farmers, who moved down from the north of Mesopotamia after perfecting irrigation agriculture there. The [[Ubaid period]] pottery of southern Mesopotamia has been connected via [[Choga Mami]] transitional ware to the pottery of the [[Samarra]] period culture (c. 5700–4900 BC [[Radiocarbon dating|C-14]]) in the north, who were the first to practice a primitive form of irrigation agriculture along the middle Tigris River and its tributaries. The connection is most clearly seen at Tell Awayli (''Oueilli'', ''Oueili'') near [[Larsa]], excavated by the French in the 1980s, where eight levels yielded pre-Ubaid pottery resembling Samarran ware. According to this theory, farming peoples spread down into southern Mesopotamia because they had developed a temple-centered social organization for mobilizing labor and technology for water control, enabling them to survive and prosper in a difficult environment.{{Citation needed|date=June 2011}}
Others have suggested a continuity of Sumerians, from the indigenous hunter-fisherfolk traditions, associated with the [[bifacial]] assemblages found on the Arabian littoral. [[Juris Zarins]] believes the Sumerians may have been the people living in the Persian Gulf region before it flooded at the end of the last Ice Age.<ref>{{Cite web | url=http://www.ldolphin.org/eden/ | title=Has the Garden of Eden been located at last?}}</ref>
== Vidu ankaŭ ==
Linio 60 ⟶ 73:
Dosiero:Mesopotamië.jpg|'''Sumero''' en [[Mezopotamio]].
</gallery>
==Notoj==
<references/>
{{Projektoj|commonscat=Sumer}}
| |||