Irlanda lingvo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Alifono (diskuto | kontribuoj) eNeniu resumo de redakto |
LiMrBot (diskuto | kontribuoj) esperantigita parametro, formatigo de buloj, formatigo de titoloj, +Projektoj, +Bibliotekoj, kosmetikaj ŝanĝoj |
||
Linio 33:
</poem>
|}
[[Dosiero:Cainteoirí Gaeilge - Irish Speakers.svg|
La '''irlanda lingvo''' (irlande: ''Gaeilge'') estas [[Gaela lingvaro|gaela]] [[Kelta lingvaro|kelta]] lingvo, kiu estas parolata en [[Irlando]]. En Irlando homoj kiuj politike malŝatas la lingvon nomas ĝin 'la gaela', sed lingvistike kaj laŭ la irlanda konstitucio de 1937 oni nomas ĝin '''la irlanda lingvo''', '''la ejra lingvo''', aŭ '''la irlanda''' en familiara uzado. (La nomo 'gaela lingvo' estas kelkfoje konfuzebla kun la [[Skota gaela lingvo|skot-gaela lingvo]], parolata en [[Skotlando]].)
Linio 54:
== Lingvistika strukturo ==
Al kelkaj nekonantoj, la skribaĵo ŝajnas esti sensensa mikso de vokaloj kaj konsonantoj! Kiam oni komprenas ĝin, tamen, la ortografio ŝajnas esti logika kaj facila. La dekstrakorna [[supersigno]], nomata la ''fada'' ([[´]]), plilongigas la sonojn de la vokaloj kaj kelkfoje ŝanĝas iliajn elparol-manierojn. La ŝanĝoj varias inter dialektoj - ne estas universala, parola formo de la lingvo (kvankam ekzistas unu ĉie-akceptata skriba formo), sed ekzistas nune tri apartaj dialektoj de la irlanda, kiuj estas la munstera, la konoĥta kaj la ulstera.
Linio 75 ⟶ 74:
La presita formo de la lingvo sekvis la modelon de [[uncialo|unciala]] alfabeto, kreitaj de fru[[mezepoko|mezepokaj]] irlandaj monaĥoj, kiuj konservis la kristanan kulturon post la falo de [[Okcidenta Romia Imperio]].
En la [[20-a jarcento]], tamen, la uzado de tiu ĉi tradicia alfabeto malpliiĝis ĝenerale, kaj oni ŝanĝis al la ordinara [[latina alfabeto]].
== Irlandlingvaj vortoj internacie uzataj ==
Linio 96 ⟶ 95:
* ''[[bodhrán]]'' [BAŬ-ran] (granda [[drumo]], ludata en kelteca muziko)
* ''[[Sinn Féin]]'' [ŝin fEn] (politika partio tutirlanda, tradukante: "Ni Mem")
* ''[[Tiocfaidh ár lá]]'' [tjok-hig Ar-lA] ("nia tago venos", slogano de la irlanda respublika armeo, IRA, kiu kunfandiĝis kun la politika partio "Sinn Féin".
* ''poitín'' [Po-tjIn] (Speco de kontraŭleĝa, forta alkoholo)
* ''céilí'' [KJE-lji] (socia kunveno, kun interparolado, muziko, dancado kaj rakontado)
* ''leipreachán'' [LEP-re-ĤAN] (eta, petolema, supernatura kreito)
== La irlanda kaj Esperanto ==
[[Seán Ó Riain]], en sia artikolo ''La lernado de la irlanda lingvo: ĉu helpe de Esperanto?'' post mallonga priskribo de la irlanda lingvo kaj ties historio, skizas kelkajn similaĵojn de tiu kun Esperanto. Konstatinte la malsukceson de lernado de lingvoj en la eduksistemo de Irlando kaj de la irlanda kaj de aliaj lingvoj kiel la franca tradicie aŭ la germana pli ĵuse, la teksto proponas la uzadon de Esperanto kiel propedeŭtika aŭ lernfaciliga studobjekto. Fine de la artikolo montreblas listo de koincido de vortoj aŭ radikoj en Esperanto kaj la irlanda.<ref>Seán Ó Riain, ''La lernado de la irlanda lingvo: ĉu helpe de Esperanto?'', en [[La arto labori kune – Festlibro por Humphrey Tonkin]], Roterdamo, 2010, UEA (ISBN 978-92-9017-113-3) paĝoj 178-183.
</ref>
Linio 114 ⟶ 113:
Dosiero:Clo gaelach consonants.png|Konsonantoj en Cló Gaeltach
</gallery>
== Vidu ankaŭ ==
[[Lingvistiko]]
Linio 120:
== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj}}
* [http://www.evertype.com/alphabets/irish-gaelic.pdf Enkonduko pri la irlanda unciala alfabeto] (''angle'')
* [http://www.braesicke.de/gram.htm Gramadach na Gaeilge / la Gramatiko de Irlanda lingvo (germanlingva)]
* [https://eo.globalvoices.org/2020/04/8388/ Kiel la irlanda povas adaptiĝi al Interreto?], [[Tutmondaj Voĉoj|Global Voices en Esperanto]]
== Referencoj ==
{{
{{Bibliotekoj}}
[[Kategorio:Irlanda lingvo| ]]
[[Kategorio:Lingvoj laŭ alfabeto]]
| |||