Mohandas Karamchand Gandhi: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Linio 59:
 
=== Movado por civilrajtoj en Sudafriko ([[1893]]-[[1915]]) ===
[[Dosiero:Gandhi South-Africa.jpg|dekstra|eta|240px|Gandhi en [[Sudafriko]] ([[1895]]).]]
Alveninte al [[Sudafriko]], Gandhi estis viro tenera, timema kaj politike indiferenta. Estante 18-jaraĝa li legis sian unuan gazeton, havis pri leĝaro nur libran kulturon kaj tute nenion sciis pri la komercaj aspektoj, kiuj interesis la hindajn komercistojn, kiuj formis lian ĉefan klientaron<ref name="MAR126">Markovits, 2000, p.126</ref>.
Sen apartaj facilaĵoj rilate al sia profesio, li ege timis, kiam li devis paroli antaŭ [[tribunalo]]<ref>Markovits, 2000, p.125-126</ref>.
Sudafriko ŝanĝis lin videble: pro profesia sukceso, li gajnis la memfidon, kiu mankis al li ĝis tiam,<ref name="MAR126" /> kaj aliflanke vekiĝis lia politika konscienco pro la atestoj pri [[diskriminacio]] kontraŭ nigruloj[[nigrulo]]j kaj hindoj en tiu lando.
 
Diversaj anekdotoj raportitaj unue de Gandhi kiel "spertoj pri vero" klarigas la evoluon de la pozicio de Gandhi en tiu periodo de lia vivo. Iam ĉe la kortegotribunalo en la urbo de [[DurbanDurbano]] magistrato postulis, ke li forprenu sian [[turbano]]n. Gandhi rifuzis kaj estis forpelita el la tribunalo. Poste oni forpelis lin el [[trajno]] ĉe [[Pietermaritzburg]], post kiam li rifuzis translokiĝi de unuaklasa vagono al triaklaso, kvankam li posedis unuaklasan bileton<ref>{{en}} M.K. Gandhi, ''Autobiographie ou mes expériences de vérité'', Dua parto, ĉapitro 8.</ref>.
Aliokaze, vojaĝante per [[poŝta kaleŝo]] li estis batita de kondukisto, ĉar li rifuzis vojaĝi sur la ekstera piedapogilo por lasi sidlokon al eŭropaeŭropdevena pasaĝero<ref>{{en}} M.K. Gandhi, ''Autobiographie ou mes expériences de vérité'', Dua parto, ĉapitro 9.</ref>. Dum tiu vojaĝo oni rifuzis lin en multaj hoteloj pro lia haŭtkoloro.
 
Tiuj incidentoj estis priskribitaj de pluraj biografoj kiel turnejo en la vivo de Gandhi kaj ili utilis poste kiel [[katalizilo]] por lia engaĝiĝo.
Spertinte mem la netoleremon, la rasismon[[rasismo]]n, la antaŭjuĝojn kaj la maljustecon kontraŭ hindoj en Sudafriko, Gandhi ekpensis pri la statuto[[statuso]] de sia popolo kaj sia propra pozicio en la socio. Gandhi reagis per unuaj protestoj kaj atingis, ke hindoj vestitaj kiel eŭropanoj rajtis vojaĝi unuaklase.<ref name="INA">[http://www.ina.fr/actualite/dossiers/2004/Janvier2004.fr.html Aŭdiovidaj dokumentoj kaj biografio de INA pri Gandhi]</ref>
 
[[Dosiero:Gandhi Boer War.jpg|maldekstra|eta|240px|Gandhi dum la [[brita-bura milito]] (2-a vico, 3-a de dekstre).]]
Finonte sian kontrakton, Gandhi prepariĝis hejmenvojaĝi al Hindujo. Tamen dum adiaŭa festo honore al li, li eksciis, ke la asembleo de la provinco Natal preparis leĝon por malpermesi voĉdonrajton[[voĉdonrajto]]n al hindoj. Liaj gastigantoj petis lin resti por helpi al ili, ĉar ili ne havis sufiĉajn kompetentecojn por kontraŭstari tiun leĝprojekton. Gandhi cirkuligis plurajn petskribojn kontraŭ la leĝo adresatajn al la provinca registaro de Natal kaj al la brita registaro. Kvankam ne kapable malhelpi la voĉdononaprobon de tiu leĝo, lia kampanjo altiris la atenton al la malfacilaĵoj de hindoj en Sudafriko. Gandhi restis fine en Sudafriko kaj fondis en [[1894]] la ''Natal Indian Congress (Hindan kongresonKongreson de Natal)'', kies sekretario li iĝis. Tiu organizaĵo ŝanĝis la hindan komunumon al homogena politika forto, publikigante pruvojn pri brita rasdisigo en Sudafriko.
 
En [[1896]] Gandhi mallonge revenis al Hindujo por veturigi sian edzinon kaj gefilojn kun li al Sudafriko. Reveninte januare [[1897]], li atakiĝis de amaso de blankhaŭtaj sudafrikanoj, kiuj volis linĉi lin.<ref>{{en}} [[Wikisource:March 1897 Memorial (Gandhi)]]: leteroj kaj artikoloj pri la afero.</ref> Unua indico pri la valoroj, kiuj formis liajn postajn kampanjojn estas lia rifuzo juĝ-instance plendi pri siaj atakintoj, dirante ke unu el liaj principoj estas ne solvigi personajn problemojn per tribunalo.
 
En [[1899]], komence de la dua [[brita-bura milito]], Gandhi deklaris, ke la hindoj subtenu la militon, se ili deziras leĝigi sian civitanecpostulon. Li organizis grupon de volontulaj ambulancistoj el 300 liberaj hindoj kaj 800 hindaj [[kulio]]j, nomitan ''Indian Ambulance Corps''. Ĝi estis unu el la maloftaj medicinaj unuoj, kiuj helpis nigrajn sudafrikanojn. Gandhi mem estis portanto de vunditoj ĉe la batalo de ''Spion Kop''<ref>Batalo al kiu partoprenis [[Winston Churchill]] kiel soldato kaj milita ĵurnalisto</ref>. Gandhi ricevis honoradon post tiu batalo. Malgraŭ tio, fine de la milito la situacio de hindoj en Sudafriko ne nur ne pliboniĝis, sed eĉ malpliboniĝis.
Li organizis grupon de volontulaj ambulancistoj el 300 liberaj hindoj kaj 800 hindaj [[kulio]]j, nomitan ''Indian Ambulance Corps''. Ĝi estis unu el la maloftaj medicinaj unuoj, kiuj helpis nigrajn sudafrikanojn. Gandhi mem estis portanto de vunditoj ĉe la batalo de ''Spion Kop''<ref>Batalo al kiu partoprenis [[Winston Churchill]] kiel soldato kaj milita ĵurnalisto</ref>. Gandhi ricevis honoradon post tiu batalo. Malgraŭ tio, fine de la milito la situacio de hindoj en Sudafriko ne nur ne pliboniĝis, sed eĉ malpliboniĝis.
 
[[Dosiero:Gandhi and Kasturbhai 1902.jpg|dekstra|eta|240px|Gandhi kaj lia edzino [[Kasturba Gandhi|Kasturba]] ([[1902]]).]]
En [[1904]] post fondiĝofondo de la gazeto ''Indian opinion (Hinda opinio)'', la legado de ''Unto This Last (Ĝis tiu lasta)'' de [[John Ruskin]] influis Gandhi-n funde kaj igis lin ŝanĝi sian vivon radikale en la sekvaj jaroj. Iom poste li aĉetis la entreprenon ''Phoenix'', kiu iĝis la ''Tolstoï farm (La bredejokultivejo de [[Lev Tolstoj|Tolstoj]])'', nomata honore al la verkisto, kie ĉiuj redaktistoj de la gazeto partoprenis la agrikulturajn laborojn kaj ricevis la saman salajron sendistinge de la profesio, la nacieco aŭ la haŭtkoloro. Li komencis la praktikon de [[fasto]], ĉesis konsumi [[lakto|laktaĵojn]], tondis mem siajn harojn kaj purigis siajn latrinojn (laboro rezervata al netuŝeblaj en Hindujo) kaj instigis siajn edzinon kaj amikojn fari same.<ref>{{en}} M.K. Gandhi, ''Autobiographie ou mes expériences de vérité'', Kvara parto, ĉapitroj 18 ĝis 20.</ref>.
En [[1905]]-[[1906]] la reputacio pri kompetenteco kaj integreco de Gandhi igis lin la advokato preferata de la komercistoj de [[Guĝarato]], kio donis konstantan laboron al la prospera advokatokabineto, kiun li estris. Li gajnis tiam ĉirkaŭ 5. 000 [[brita pundo|britajn pundojn]] jare, kio montras, ke lia posta malemo al materia komforto estas, pli ol "natura" agadmaniero, memvola elekto de Gandhi.<ref name="MAR126" />
 
En [[1906]], la registaro de [[Transvalo]] voĉdonis novan leĝon postulantan la registriĝon de ĉiuj hindaj loĝantoj. Dum protesta kunveno en [[JohannesburgJohanesburgo]] la {{daton|11|septembro|1906}}, Gandhi adoptis unuan fojon sian metodologion de ''[[satyagraha]] (emo al vero)'', aŭ protestado ne-perforta, vokante siajn hindajn kunulojn defii la novan leĝon kaj elteni la punojn sekvontajn, anstataŭ reagi per perforto.
 
Adoptiĝis tiu plano kaj sekvis sepjara lukto dum kiu miloj da hindoj kaj ĉinoj estis malliberigitaj (inter ili ankaŭ Gandhi plurfoje), vipitaj kaj eĉ murditaj pro [[striko]], rifuzo registriĝi, bruligo de registrokarto aŭ rezisto ne-perforta. Dum tiu epoko Gandhi ekkorespondis kun [[Lev Tolstoj]] kaj interŝanĝis kun li vidpunktojn pri ne-perforto kaj tutmonda politiko ĝis lia morto.<ref>{{en}} [[s:en:Correspondence between Tolstoy and Gandhi|Korespondado inter Gandhi kaj Tolstoj en Vikifonto]]</ref>.
La civila malobeo kulminis en [[1913]] per striko de ministoj kaj marŝo de hindinoj.
 
Kvankam la registaro sudafrika subpremis sukcese la hindajn manifestaciojn, la publika opinio reagis forte al malmolegaj metodoj uzataj kontraŭ la pacemaj aziaj protestantoj. Fine la generalo [[Jan Smuts]] estis devigita trovi kompromison kun Gandhi. Geedziĝoj ne kristanaj iĝis leĝaj kaj aboliĝis imposto de tri pundoj, kiuj egalis al sesmonata salajro kaj ebligis al hindoj igiiĝi liberaj laboristoj, tio estas kulioj.<ref name="INA" />
 
=== Lukto por sendependeco de Hindujo ([[1915]]-[[1945]]) ===