Vikipedio

Johano Paŭlo la 2-a: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
(Rigardi ŝanĝojn inter stabila kaj nuna versioj)
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
→‎Vidu ankaŭ: Unua apostola vojaĝo de la papo Johano Paŭlo la 2-a al Pollando
esperantigita parametro, multaj kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 1:
{{papojPapoj}}
{{Informkesto papo
| nomo = Johano Paŭlo la 2-a<br /><small> ''Sankta papo''</small>
Linio 16:
| loko de morto = [[Vatikanurbo|Vatikano]]
| kesteroj =
{{informkesteroInformkestero sinsekvo
| titolo = [[ĉefepiskopo]] de Krakovo
| periodo = 1964–1978
}}
{{informkesteroInformkestero sanktulo
| titolo = Sanktulo
| adorita en = [[Katolika Eklezio]]
| dato de beatigo = la {{daton|1|majo|2011}}
|beatigita de = [[Benedikto la 16-a]]
| dato de kanonizo = {{dato|27|4|2014}}
| kanonizita de = [[Francisko (papo)|Francisko]]
Linio 34:
Lia apostola devizo estis: ''Totus Tuus'' (Tute Via; pruntita de ensanktiĝa mariana preĝo de sankta Louis Maria Grignion de Montfort).
 
Li estis i.a. filozofo, teologo, intelektulo, [[poligloto]], [[metafizikaj poetoj|metafizika poeto]] kaj kristana [[mistiko|mistikulo]].
{{Ordeno de Blanka Aglo}} Johano Paŭlo la 2-a ricevis la Ordenon en la jaro [[1993]] kiel la unua Kavaliro de la Ordeno post ĝia restituo.
 
== Vivo ==
[[Dosiero:Wadowice, dom Jana Pawła II.jpg|250px|thumbeta|leftmaldekstra|La Familia Domo de [[Karol Wojtyła]] en [[Wadowice]] tie li naskiĝis kaj loĝis dum juneco - nun troviĝas tie la [[muzeo]] pri lia vivo kiun vizitas jare pli ol 800 mil da vizitantoj]]
Li naskiĝis kiel '''Karol Józef WOJTYŁA''' ({{prononco|ˈkaɾɔl ˈjuzεf vɔi̯ˈtɨwa}} Esperantigite '''Karol Juzef Vojtiŭa''') en [[Wadowice]], [[Pollando]] la [[18-an de majo]] [[1920]] kiel dua filo de Karol Wojtyła (sub[[oficiro]] de [[aŭstria-hungara armeo]] kaj [[kapitano]] de pola armeo) kaj Emilia Kaczorowska (devenanta de [[metio|metia]] familio). Lia patrino naskis lin en aĝo de 36 jaroj, post 15-jara atendo por infano. Kvankam la kuracistoj atentigis ŝin pri danĝeroj de la nasko, ŝi volis naski la infanon. Ŝi mortis en 1929, kiam li estis 9-jara. Karolo junaĝe ludis en teatraĵoj kun [[Halina Kwiatkowska]], kun kiu li havis mildan rilaton. 21-jaraĝe li decidis iĝi [[pastro]].
 
Li estis juna viro, kiam [[Germanio|germanoj]] [[invado en Pollandon|invadis]] lian landon, kaj poste la [[Sovetio|sovetianoj]]. En [[1942]] li decidis fariĝi [[sacerdoto]] kaj sin kaŝis en la palaco de la ĉefepiskopo de [[Krakovo]] -- kie li mem estos ĉefepiskopo post du jardekoj. Dum la [[dua mondmilito]] li ankaŭ rolis en kontraŭ-naziaj teatraĵoj kaj helpis [[judoj]]n forflugi for de la nazioj. Li fariĝis sacerdoto en 1946 kaj studis kaj instruis [[filozofio]]n (kiel [[profesoro]] en [[Lublino]] kaj Krakovo). Mem li tre evoluigis [[fenomenologio]]n de [[Max Scheler]] sur katolikismo. Li kritikis [[marksismo]]n. Li fariĝis episkopo en [[1958]], [[ĉefepiskopo]] de Krakovo en 1964, [[kardinalo]] en [[1967]] kaj, fine, papo en [[1978]].
<!-- La sekvaj du bildoj forpreniĝis el la komunejo:
[[Dosiero:JPIIassinattem81.jpeg|thumbeta|200px|leftmaldekstra|La 13-an de majo [[1981]], je la horo 17.22: [[Johano Paŭlo la 2-a]] dum la atenco estis pafita fare de [[Mehmet Ali Ağca|Ali Ağca]] sur la [[Placo de Sankta Petro]] en [[Romo]].]]
 
[[Dosiero:Pope-shot-26.jpg|thumbeta|250px|rightdekstra|[[Johano Paŭlo la 2-a]] dum la atenco estis pafita fare de [[Mehmet Ali Ağca|Ali Ağca]] sur la [[Placo de Sankta Petro]] en [[Romo]].]]
-->
[[Dosiero:PapalAssassinationAttemptSite.jpg|thumbeta|250px|rightdekstra|Loko de la paf-atenco kontraŭ [[Johano Paŭlo la 2-a]], markita per memorŝtono sur la [[Placo de Sankta Petro]] en [[Romo]].]]
 
[[Dosiero:JanPawełII0065as.jpg|rightdekstra|thumbeta|90px|Postmorte: Granda foto de Johano Paŭlo la 2-a en la strato de pola urbo]]
La 13-an de majo [[1981]] li estis pripafita de turko [[Mehmet Ali Ağca|Ali Ağca]]. Kolektita materialo (220 volumoj de dokumentoj) dum 8-jara enketado de la [[atenco]] kaj finita la 7-an de majo 2014 - gvidata de la Filia Komisiono pri Postkuro de [[Krimo]]j kontraŭ Pola Nacio en [[Katowice]], kadre de la [[Instituto pri Nacia Memoro]] - ne lasas ajnan dubon ke la atencinto agis en krima asocio, kiun eniris [[turkoj|turkaj]] krimuloj kaj [[bulgaroj|bulgaraj]] funkciuloj.
 
Linio 56:
En [[2003]] konfirmis Vatikano, ke li suferas je [[parkinsono]].
 
Komence de [[2005]], [[gripo]] gravigis lian malsanon, tiel ke li kelkfoje ne povis aperi antaŭ la kredantoj, ĉar li estis en hospitalo. Johano Paŭlo la 2-a mortis la [[2-a de aprilo|2-an de aprilo]] [[2005]] en sia loĝejo en [[Vatikanurbo|Vatikano]], post longa malsano.
{{Ĉefartikolo|Funebro en Pollando post morto de Johano Paŭlo la 2-a}}
 
Linio 62:
 
== Papado ==
[[Dosiero:Pope John Paul II 11 06 1987 02edited.jpg|thumbeta|leftmaldekstra|Papo [[Johano Paŭlo la 2-a]] sur flughaveno de [[Gdinio]] ([[Gdynia]]), [[Pollando]] ([[1987]])]]
[[Dosiero:John Paul II Polish Parliament 1999 2.jpg|thumbeta|[[Johano Paŭlo la 2-a]] en [[Pollando|Pola]] [[Sejmo]] en [[1999]]]]
[[Dosiero:George H W Bush and Pope John Paul II.jpg|thumbeta|[[Johano Paŭlo la 2-a]] kaj [[Prezidento]] de [[Usono]] [[George H. W. Bush]]]]
[[Dosiero:Vladimir Putin with Pope John Paul II-1.jpg|leftmaldekstra|270px|thumbeta|Renkontiĝo de papo [[Johano Paŭlo la 2-a]] kun [[Prezidento]] de [[Rusio]] [[Vladimir Putin]] en [[2000]].]]
 
Johano Paŭlo la 2-a kiel papo 104 fojojn [[pilgrimado|pilgrimis]] eksterlanden, 1348 personojn [[beatigo|beatigis]] kaj dum 51 [[kanonizo]]j 482 proklamis [[sanktulo]]j.
Linio 90:
 
Li rolis en la liberigo de orienta [[Eŭropo]] for de [[Sovetio]], kaj malkaŝe subtenis la polan [[sindikato]]n [[Solidareco (Pollando)|''Solidarność'']].
<!--[[Dosiero:Jp2koran.jpg|thumbeta|rightdekstra|[[Johano Paŭlo la 2-a]] kisas [[Korano]]n, [[Islamo]], [[Al-Qur'an]].]]-->
 
Li estis la unua [[papo]], kiu vizitis [[sinagogo]]n kaj [[moskeo]]n. Dum vizito en [[Sirio]], li kisis la [[Korano]]n.
Linio 106:
 
Enciklikoj estas la plej gravaj kaj fundamentaj papaj [[dokumento]]j. Li verkis ilin en la [[pola lingvo]], tamen oficialan karakteron ĉiam havis [[latino|latina]] versio de la teksto, kiu servis por pluaj tradukoj al la nuntempaj lingvoj. Konforme al la tradicio titolon de encikliko kreas unuaj vortoj de la oficiala teksto. La papo eldonis 14 enciklikojn:
* 1. ''[[Redemptor hominis]]''
* 2. ''[[Dives in misericordia]]''
* 3. ''[[Laborem Exercens]]''
* 4. ''[[Slavorum apostoli]]''
* 5. ''[[Dominum et vivificantem]]''
* 6. ''[[Redemptoris Mater]]''
* 7. ''[[Solicitudo rei socialis]]''
* 8. ''[[Redemptoris missio]]''
* 9. ''[[Centesimus Annus]]''
* 10. ''[[Veritatis Splendor]]''
* 11. ''[[Evangelium Vitae]]''
* 12. ''[[Ut unum sint]]''
Linio 125:
Johano Paŭlo la 2-a verkis pli ol 40 apostolajn leterojn.
 
'''Postsinodaj leteroj'''
 
La papo verkis 14 leterojn lige al kunvokitaj de li kaj okaziĝintaj 15 [[Sinodo de la Episkopoj|Sinodoj de la Episkopoj]]
Linio 141:
== Poligloto ==
Kiel papo, li oftege [[pilgrimado|pilgrimis]] tra la mondo kaj mastris dekdu lingvojn : la [[pola lingvo|polan]], [[latina lingvo|latinan]], [[itala lingvo|italan]], [[hispana lingvo|hispanan]], [[portugala lingvo|portugalan]], [[franca lingvo|francan]], [[angla lingvo|anglan]], [[germana lingvo|germanan]], [[ukraina lingvo|ukrainan]], [[kroata lingvo|kroatan]], [[slovaka lingvo|slovakan]] kaj [[Esperanto]]n. Li verkis ekleziajn leterojn, librojn kaj eĉ [[poezio]]n.
 
== Johano Paŭlo la 2-a kaj Esperanto ==
[[Dosiero:Flag of Esperanto.svg|border|maldekstra|40px]]
[[Dosiero:Roma Meslibro por dimanĉoj kaj festoj (1995) 001.jpg|thumbeta|[[Roma Meslibro]] en Esperanto (1995)]]
[[Dosiero:1977 telegramo.jpg|leftmaldekstra|thumbeta|Telegramo (en la latina) kun rajtigo al Metropolito Karol Wojtiła celebri meson en [[Esperanto]], 1977]]
Papo [[Paŭlo la 6-a]] rajtigis al Karol Wojtyła, tiam la [[Metropolito]] de Krakovo, la celebradon de meso en [[Esperanto]], dum la kongreso de katolikaj esperantistoj en [[Ĉenstoĥovo]] ([[Częstochowa]]), aŭgusto 1977. Tiu permeso estis akirita danke al la perado de [[Pavol Mária Hnilica]], slovaka episkopo, kiu sukcesis konvinki la Papon, kvankam ne multe pli frue (16.11.1976) la [[Kongregacio por la Sakramentoj kaj la Dia Kulto]] estis akre riproĉinta la Helpan Episkopon de Varsovio [[Władysław Miziołek|Władisław Miziołek]]. Tiu ĉi en septembro 1976 estis “aŭdacinta” celebri en Esperanto dum la Itala Kongreso de Esperanto de [[Massa]]<ref>[http://www.esperokatolika.org/ek19761980/ek1979_034.htm#1 Espero Katolika, n-roj 3-4, 1979]</ref>.[[Dosiero:Johano Paŭlo la 2-a kaj la Esperanta Meslibro 004.jpg|200px|desno|thumbeta|leftmaldekstra|Papo [[Johano Paŭlo la 2-a]] kaj la Esperanta [[Roma Meslibro]] kaj E-[[Legaĵaro]] (E-lekcionario). Sur la foto estas la momento de la enmanigo (en septembro 1997), tio estis finalo de la streboj de episkopo [[Władysław Miziołek]] el [[Varsovio]]. Episkopo Miziołek gvidis la komisionon por la aprobo de la [[Roma Meslibro]] en Esperanto. Tiu ĉi aprobo jam efektiviĝis en [[1990]]]]
Johano Paŭlo la 2-a estis la unua papo kiu publike parolis [[Esperanto]]n. Estis dum la 6-a [[Monda Junulara Tago]] en Ĉenstoĥovo, kie la 14-an de aŭgusto [[1991]] li adresis siajn salutojn al pli ol unu miliono da junaj ĉeestantoj:
 
:''Mi donas ankaŭ en Esperanto bonvenan saluton al la junaj pilgrimantoj el la tuta mondo en ĉi tiu tago de universala frateco, kiu vidas nin unuigitajn kiel filojn de unu sama Patro en la nomo de Kristo, vero de la homo.''
 
La postan tagon li denove direktis siajn plurlingvajn salutojn al la junuloj en [[Ĉenstoĥovo]]. En Esperanto li diris:
 
:''Karegaj junuloj! La sperto de kredo, travivita ĉe la piedoj de la "[[nigra madono|Nigra Madono]]", restu neforigeble gravurita en viaj koroj. Sanktega Maria akompanu vin!''
 
Preskaŭ du jarojn poste, en [[1993]], [[Johano Paŭlo la 2-a]] donis sian [[apostolo|apostolan]] benon al la [[Universala Kongreso de Esperanto]] en [[Valencio]]:
 
:"Lia Papa Moŝto sincere salutas la organizantojn kaj partoprenantojn de la [[78-a Universala Kongreso de Esperanto]] okazanta en Valencio kaj ilin kuraĝigas daŭrigi sian estimindan klopodon por realigi mondon, kie regu la interkompreniĝo kaj unueco.
:[[Dosiero:Johano Paŭlo la 2-a kaj la Esperanta Meslibro 001.jpg|thumbeta|[[Papo]] [[Johano Paŭlo la 2-a]] transprenas la Esperantajn [[Roma Meslibro|Roman Meslibron]] kaj [[Legaĵaro]]n en septembro 1997]]Samtempe, la Sankta Patro instigas la partoprenantojn, kiuj reprezentas diversajn landojn, kulturojn kaj kredojn, sed parolas komunan lingvon, elmontri per tia renkontiĝo la fratecon kiu, sen ajna diskriminacio, devus regi inter ĉiuj homoj kiel membroj de la granda familio de la filoj de Dio, kaj plifirmigi la personan kaj kolektivan konsciiĝon esti konstruantoj de la paco en siaj hejmaj medio kaj socio.
:Kun tiuj ĉi deziroj kaj alvokante la Dian protekton al la laboroj kaj partoprenantoj de la kongreso, Lia Papa Moŝto plezuras disdoni la sopiratan Apostolan Benon."
 
La 3-an de aprilo [[1994]] Papo [[Johano Paŭlo la 2-a]] unuafoje parolis sian [[Pasko|paskan]] saluton antaŭ la beno ''[[Urbi et orbi]]'' ankaŭ en [[Esperanto]], dezirante "Feliĉan Paskon en [[Kristo]] resurektinta". En la sama jaro sekvis la [[Kristnasko|kristnaska]] bondeziro "Dibenitan Kristnaskon kaj prosperan novjaron". Ekde tiam la papo ĉiujare ripetis tiujn ĉi salutojn.
 
En [[1997]] okazis en [[Romo]] kaj [[Rimini]] la jubilea 50-a [[IKUE]]-Kongreso. Kadre de ĝenerala aŭdienco sur la placo de Sankta Petro la 3-an de septembro [[1997]] [[Johano Paŭlo la 2-a]] salutis la partoprenantojn rekte en [[Esperanto]]:
 
:''Mi ĝojas bonvenigi la responsulojn de [[Internacia Katolika Unuiĝo Esperantista]], engaĝitajn en sia kvindeka kongreso. Karegaj, la temo de via renkonto reprenas la misian taskon konfiditan de [[Kristo]] al sia [[Eklezio]]. Akceptu ĝin malavare kun tiu spirito de universaleco, kiu estas ĉe la bazo de la lingvo, kiun vi kulturas.''
Linio 177 ⟶ 178:
 
== Distingoj ==
 
* {{Ordeno de Blanka Aglo}} Johano Paŭlo la 2-a ricevis la Ordenon en la jaro [[1993]] kiel la unua Kavaliro de la Ordeno post ĝia restituo.
 
* En [[2004]] jaro de Prezidento de [[Usono]] li ricevis la [[Prezidenta medalo de libereco|Prezidentan medalon de libereco]] (vidu la apudan foton)
[[Dosiero:PresMedalFreedom.jpg|thumbeta|dekstra|La usona [[Prezidenta medalo de libereco]]]]
 
== Vidu ankaŭ ==
Linio 207:
{| style="float:right;"
|-
| {{Projekto vizaĝoj}}
| {{Projektoj|commons=Ioannes Paulus II|wikiquote=Johano Paŭlo la 2-a}}
|}
Linio 214:
* [http://www.vatican.va/holy_father/special_features/hf_jp_ii_xxv_en.htm Oficiala paĝaro de Vatikanurbo pri la papo]
* [http://rilian.republika.pl/world/index.htm Monumentoj al la papo en la mondo]
* [https://trzeciapielgrzymka.ipn.gov.pl/jp2/introduction/676,Introduction.html Third pilgrimage of John Paul II to Poland], Institute of National Remembrance
 
{{Malvarma milito}}
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Johano_Paŭlo_la_2-a"