Ŝako: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e →‎Esperanto kaj ŝako: eta korekto de ruĝa ligilo
Lingva polurado
Etikedoj: Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo Altnivela poŝaparata redaktado
Linio 21:
}}
 
'''Ŝako''' (el la [[persa lingvo|persa]] شطرنج, Ŝatranĝ, reganto aŭ reĝo) estas klasika [[tabulludo]] por du ludantoj. La ludo estiĝis en la [[15-a jarcento]] en [[suda Eŭropo]] per reguligo de la persa ludo [[ŝatranĝo]], sekvanto de la malnova hindia ludo [[ĉaturango]]. Ŝako estas ludata sur [[ŝakluda tabulo|ŝaktabulo]], la kvadrata tabulo dividita en 8 × 8 kvadratojn, alterne nigraj kaj blankaj. Komence de la ludo ĉiu ludantoel la du ludantoj havas sume dek ses pecojn de ses specoj: reĝon, damon, po du turojn, kurierojn kaj ĉevalojn kaj ok peonojn. La ludantoj, markataj kiel "blanko" kaj "nigro" laŭ la koloro de pecoj (kelkfoje ankaŭ nomataj "helo" kaj "malhelo"), per kiuj ili ludas, alterne ŝovasmovas la pecojn el unu ĉelo al alia. La celo de la ludo estas [[ŝakmato]], tia atako de la reĝo de la rivalo, kiu estas nerepuŝebla. La ŝako ne enhavas elementon de hazardo; la ludon decidas kapabloj kaj konoj de la ludantoj.
 
Grava komponentokomponanto de la ŝako estas ŝaka teorio, kiu havas karakteron de scienco. En [[kompozicia ŝako]] ni renkontiĝas kun arta aspekto de la ŝako. La lernado kaj ludado de ŝakojŝako estas rekomendata kiel maniero, kiel plibonigi kvaliton de pensado kaj disvolvi favorajn karakterajntrajtojn de ecojnkaraktero. La ŝako estas unu el la plej popularaj ludoj de la mondo. Ŝakon ludas milionoj da homoj kiel neformale por amuzo, tiel ankaŭ en konkursa, sporta aspekto. Ŝakmatĉoj kaj turniroj estas organizataj ekde la komencojkomenco de tiu ĉi ludo kaj signifa evoluo de la ŝaka sporta vivo okazas ekde la lasta kvarono de la [[19-a jarcento]]. La unua oficiala [[ŝakmondĉampiono]], [[Wilhelm Steinitz]], ekbatalisgajnis sian titolon en la jaro [[1886]]; lia hodiaŭa sekvanto estas la [[Norvegio|norvega]] [[ŝaka grandmajstro]] [[Magnus Carlsen]].
 
En la dua duono de la [[20-a jarcento]] komencis esti en la ŝako uzataj komputiloj; en la komencojkomenco de evoluo de komputila tekniko estis kreigokreo de ŝaka programo estis konsiderata kiel bona testo depri kapablo de komputiloj similigiimiti homan pensadon. Komence neperfektaj, tiaj programoj iom post iom pliboniĝis kaj en la jaro [[1997]] gajnis speciala ŝakkomputilo de firmao [[IBM]] gajnis matĉon kontraŭ la tiama majstro de la mondomondĉampiono - [[Garry Kasparov]]. La komputiloj en la rolo de sekundantoj ebligis ankaŭ plibonigon de preparopreparado de ŝakistoj kaj [[interreto]] alportis kun si ankaŭ kreskon de populareco de ŝakludo trans la reto.
 
== Terminologio kaj reguloj ==