|
|specio='''Trifingra potentilo'''
|Taxon2_Rang=|dunomo=''Potentilla erecta''|dunomo aŭtoritato=[[Carl von Linné|L.]]|komunejo=}}
La '''trifingraTrifingra potentilo''' ({{lang-la|Potentilla erecta}}), ankaŭ nomata '''tormentilo''', estas flavfloraflavaflora herbo el la genro de [[Potentilo|potentiloj]] el la familio de [[rozacoj]].
Oni ne konfuzu latiun nomonplanton dekun tiu planto kunsimilnoma parenca specio de, rekta potentilo (''Potentilla recta'').
== Disvastiĝo ==
La trifingraTrifingra potentilo hejmas en la borealaj kaj modere malvarmetajmalvarmaj zonoj de [[Eŭropo]] kaj okcidenta [[Azio]]; en suda Eŭropo ĝi troviĝas nur en montaraj regionoj. Ankaŭ en Ameriko troveblas ekzempleroj, sed ili supozeble estis enkondukitaj.
Ĝi kreskas sur humida kaj acideta grundo, kiel [[Marĉo|marĉoj]], [[Erikejo|erikejoj]] kaj magraj herbejoj. La planto estas indikilo por magreco. Ĝi troveblas ĝis meza alteco deen montaroj. En la [[Alpoj]] ĝi kreskas ekzemple ĝis la alteco de 2000 m.
== Priskribo ==
=== Aspekto ===
La trifingraTrifingra potentilo estas staŭda herbo, kreskanta ĝis alteco de 10 ĝis 30 cm, kelkfoje ĝis 50 cm. Ĝi posedas fortan [[Rizomo|rizomon]] kun diametro de 1-3 cm, kiu inklinas al ligniĝo kaj montras sangoruĝan tranĉofacon. La tigoj disbranĉiĝas; la eksteraj tigoj kuŝas kaj grimpas super la grundon, la interne kreskantaj tigoj estas pli rektaj. Ili portas foliojn kaj estas iomete harhavaj.
La folioj troviĝas en grupoj de po kvin (3 ĉefaj folioj kaj 2 kromaj) ĉirkaŭ la tigoj. Ili havas inverse lancetan formon kun denta rando.
=== Floro kaj reproduktado ===
La floroj grandas proks. 1 cm en la diametro, la sepaloj estas proksimume samlongaj kiel la petaloj. La floroj konsistas el kutime 4 (kelkfoje ankaŭ 5 aŭ 6) flavaj, radiaj petaloj kun inverse kora formo. Per la nombro de petaloj oni povas distingi la trifingran potentilon de aliaj specioj el la potentiloj, ĉar la aliaj havas ĉiuj 5 petalojn.
La florado daŭras inter majo kaj septembro. Kromosomoj estas 2n=28.
=== Uzo kiel kuracplanto ===
La trifingraTrifingra potentilo estas uzata jam de longa tempo kiel kuracplanto. Ĝi enhavas kiel efikantojn [[Tanaĵo|tanaĵojn]], [[Flavonoido|flavonoidojn]], [[Saponino|saponinojn]] kaj [[Volatila oleo|volatilajn oleojn]] kaj la glikozidon tormentilino.
La efiko estas precipe adstringa. Pro tio la planto uzata kontraŭ [[diareo]], stomakaj doloroj kaj inflamo de la [[intesto]].
Tamen dum [[mezepoko]] oni uzis la planton ankaŭ por haltigi sangoverŝon (en la germana la popola nomo estas Blutwurz „sangoradiko“). Intertempe laboratoriaj esploroj povis pruvipruvis, ke la suko de la planto efikas malhelpamalhelpe al la reproduktado de bakterioj kaj virusoj kaj ankaŭ estas ankaŭ kontraŭinflama, pro tio la aplikado sur vundoj povas esti helpa. Same gargarado per dekoktaĵo de potentilo plibonigas inflamojn de la [[faringo]] aŭ de la buŝa [[mukozo]].<ref>''Die grosse Encyklopedie der Heilpflanzen. Ihre Anwendung und ihre natürliche Heilkraft.'' Neuer Kaiser Verlag: Klagenfurt 1994, p. 470-471</ref> La sangohaltiga efiko tamen ne ekzistas laŭ tiuj modernaj esploroj.<ref>Ruprecht Düll, Herfried Kutzelnigg: . 7., korrigierte und erweiterte Auflage. Quelle & Meyer, Wiebelsheim 2011, <nowiki>ISBN 978-3-494-01424-1</nowiki>, S. 618.</ref>
=== Uzo kiel farbo ===
La trifingraTrifingra potentilo enhavas kelkajn efikantojn, kiuj povas farbi, kaj ĝi estis uzata kielen antaŭaj tempojkiel [[farbo]] por [[lano]] aŭ [[ŝtofo]] en antaŭaj tempoj. Precipe la [[katekino]]j kaj elaga acido povas per aldono de aliaj substancoj kiel aluno aŭ kuprosulfato farbi ŝtofojn flavbrune respektive ruĝbrune.
== Referencoj ==
| 