Tuberkulozo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{redaktata|Kani}}
[[Dosiero:Tuberculosis-x-ray-1.jpg|eta|[[ikso-radioj|Ikso-radia]] grafikaĵo de [[brusto]] de kuracato suferanta tro antaŭenirintan [[Pulmo|pulman]] tuberkulozon.]]
'''Tuberkulozo''' aŭ '''ftizo'''<ref>[[PIV]] [http://vortaro.net/#ftizo NPIV] Alirita la 10an de junio 2020.</ref> (de la greka φθίσις, tra la latina phthisis) estas [[bakterio|bakteria]] kontaĝa [[malsano]] karakterizata de tuberkuloj en organoj de homo aŭ alia [[bestoj|besto]], ĉefe de pulmoj, sed kiu povas moviĝi al aliaj organoj. Oni parolas tial pri [[pulmo|pulma]], [[osto|osta]], [[artiko|artika]], [[reno|rena]], [[intesto|intesta]], [[haŭto|haŭta]] tuberkulozojkaj pri tuberkuloza [[meningo]]-inflamo. En atakata pulmo aperas enfiltraĵo, la [[histo]] mortas, estas eligata per sanga kraĉaĵo kaj en tiu loko iĝas [[kaverno]], poste [[cikatro]]. Tuberoj en [[osto]]j kaŭzas ilian rompon, tubero de [[vertebro]] kaŭzas [[ĝibo]]n.
La specio de bakterio plej grava kaj reprezentanta kaŭzanta de la tuberkulozo estas ''Mycobacterium tuberculosis'' aŭ bacilo de Koch, apartenanta al la komplekso ''Mycobacterium tuberculosis''.<ref> Delogu, Giovanni; Sali, Michela; Fadda, Giovanni (novembro 2013). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3867229/ «The Biology of Mycobacterium Tuberculosis Infection»] [La biologio de la infekto pro ''Mycobacterium tuberculosis'']. Mediterr J Hematol Infect Dis (en angla) (Roma: Catholic University in Rome) 5 (1): e2013070. PMID 24363885. doi:10.4084/MJHID.2013.070. Konsultita la 10an de junio 2020. </ref>
Ĝi ofte disvastiĝis per guta infekto de homo al homo, kaj estis tre grava malsano en [[Eŭropo]] antaŭ la [[Dua mondmilito]], speciale inter malriĉuloj. En pli malriĉaj landoj de aliaj kontinentoj eĉ post la Dua Mondmilito. Estas eble la plej grava [[infekta malsano]] en la mondo. Konsiderita en sia latenta variaĵo, kiu ne prezentas [[simptomo]]jn, oni ĉirkaŭkalkulas, ke ĝi estas en 33 % de la tutmonda loĝantaro.<ref>[https://web.archive.org/web/20180131083512/http://www.who.int/features/factfiles/tuberculosis/es/ «10 datos sobre la tuberculosis» (html).] [[Monda Organizaĵo pri Sano]]. 31a de marto 2017. Arkivita el la originalo la 31an de januaro 2018. Konsultita la 10an de junio 2020. «Aproximadamente un tercio de la población mundial está infectada por el bacilo de la tuberculosis. Solo una pequeña proporción de los infectados enfermará de tuberculosis.» </ref> Ĝi estas la dua tutmonda kaŭzo de morto, kaj la unua inter la [[infekta malsano|infektaj malsanoj]].<ref> Churchyard, Gavin; Kim, Peter; Shah, N. Sarita; Rustomjee, Roxana; Gandhi, Neel; Mathema, Barun; et al (novembro 2017). [https://academic.oup.com/jid/article/216/suppl_6/S629/4589582 «What We Know About Tuberculosis Transmission: An Overview»] [Tio kion oni scias pri la transmisio de la tuberkulozo: ĝenerala trarigardo]. The Journal of Infectious Diseases (en
Krom la menciitaj, ankaŭ aliaj mikobakterioj, kiel ''Mycobacterium bovis'', ''Mycobacterium africanum'', ''Mycobacterium canetti'' kaj ''Mycobacterium microti'' povas kaŭzi tuberkulozon, sed ĉiuj tiuj specioj kutime ne faras tion en sana persono.
La simptomoj de tuberkulozo estas la jenaj: kronika [[tuso]] kun sangenhava sputaĵo (hemoptizo), [[febro]], nokta [[ŝvitadego]] kaj maldikiĝo. La infekto de aliaj organoj povas kaŭzi ampleksan varion de simptomoj.
Ĉar bovinoj ofte malsaniĝis je ĝi, ilia [[lakto]] servis ankaŭ kiel infekta fonto. De post la milito oni en multaj landoj prevente [[vakcino|vakcinas]] la [[bovo]]jn.
| |||