:* '''[[Mezepoko]]''': De valideco limigita al Okcidento, ekde la [[Falo de la Okcidenta Romia Imperio|Falo de la Romia Imperio]] ([[5-a jarcento]]) ĝis la falo de la [[Orienta Romia Imperio]] ([[15-a jarcento]]). En periodo tiom longa okazis dinamikoj tre kompleksaj, kiuj tute ne rilatas kun la topikoj de izoligo, senmovismo kaj malhelismo per kiuj oni difinis ĝin ekde la perspektivo de la ''[[moderneco]]'', kiu minusvalorigi ĝin kiel parentezo de malprogreso kaj diskontinueco inter mitigita antikva epoko kaj ties ''renaskiĝo'' en la moderna epoko.
::* '''[[Alta Mezepoko]]''': [[5-a jarcento]] ĝis la [[10-a jarcento]]. Nome ''malhela epoko'' pro la malabundo de skribiaj fontoj, pro la retroiro de la urba vivo kaj pro la malkomponigo de la politika povo kiu estas karaktero de la [[feŭdismo]]. La Eklezio, ĉefe pere de la [[monaĥismo]], iĝis la nura kontinueco de la intelektula tradicio. La [[nobelaro]] kaj la [[klerikaro]], plej ofte ligitaj familie, estas la ''[[senjoro]]j'' kiuj plenumas la politikan, socian kaj ekonomian povonpovojn super la [[kamparano]]j submetitaj al la servuteco. [[Kastelo]]j kaj [[monaĥejo]]j hegemoniis en pejzaĝo de arbaroj, kampoj kaj domaretoj preskaŭ nekomunikitaj inter si.<ref>[[Georges Duby]] ''Militistoj kaj kamparanoj''</ref>
::* '''[[Malfrua Mezepoko]]''': De la [[11-a jarcento]] ĝis la [[15-a jarcento]]. AFoje vecesoni selimigas restringeĝin al la [[14-a jarcento]] ykaj al la [[15-a jarcento]], comokiel [[Crisiskrizo]] de la EdadMezepoko Media]]aŭ okrizo [[Crisisde della siglo14-a XIV]]jarcento; denominándosekaj eltiel periodooni delnomas la periodon de la [[11-a jarcento]] al [[13-a jarcento]] comokiel [[PlenitudMeza de la Edad Mediamezepoko]]. SeOni produce unaproduktis ''[[revoluciónurban urbana]]revolucion'' ykaj un aumentopliigon de la actividadkomerca comercialkaj yartmetia artesanalagadoj fare de una incipientestartinta [[burguesíaburĝaro]], alkaj tiemposamtempe queoni seplifortigis fortalecela el poderpovon de lasla feŭdismaj [[monarquías feudalesmonarkio]]j. LosLa [[poderestiam universales]]nomitaj "universalaj povoj" (Pontificadonome Papeco ekaj Imperio) sekontraŭstaris enfrentankaj y entran en crisiskriziĝis. LasLa [[CruzadasKrucmilitoj]] demuestranmontris la capacidadkapablon de expansióneŭropa europeaatendo haciaal eloriento orientede della MediterráneoMediteraneo, mientrasdum en [[Al-Andalus]] (Españaislama musulmanaHispanio) sepliiĝis imponíanla losforto reinosde cristianosla delkristanaj norteregnoj de la nordo de peninsularIberio. La [[universidad medieval]] reelaboró el saber antiguo a través de la [[escolástica]] ([[revolución del siglo XII]]). En los siglos finales se conforman los rasgos que caracterizarán todo el periodo del [[Antiguo Régimen]]: una economía en [[transición del feudalismo al capitalismo]], una [[sociedad estamental]] y una [[monarquía autoritaria]] en transición a la [[monarquía absoluta]].<ref>Rodney Hilton ''La transición del feudalismo al capitalismo''.</ref>
[[Dosiero:David Close Up DSCN2703.jpg|thumb|250px|El [[David de Miguel Ángel]] (1504), obra cumbre del [[Renacimiento italiano]], y ejemplo de la confianza en el ser humano propia del [[antropocentrismo]] [[humanista]].]]
