Kurda lingvaro: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e Alifono movis paĝon Kurda lingvo al Kurda lingvaro: Ekzistas multegaj variaĵoj kaj ne unu norma lingvo
eNeniu resumo de redakto
Linio 1:
[[Dosiero:Kurdish-inhabited area by CIA (1992).jpg|eta|dekstre|'''''Kurdio/Kurdistano''''' : '''La ŝtatoj sur kies teritorio etendiĝas partoj de Kurdio, evitas la esprimon Kurdio aŭ eĉ simple malpermesas uzon de tio.'''|alt=Kurdio/Kurdistano : La ŝtatoj sur kies teritorio etendiĝas partoj de Kurdio, evitas la esprimon Kurdio aŭ eĉ simple malpermesas uzon de tio.|500x500ra]]
 
La '''kurda lingvolingvaro''' (kurde: ''kurdî'') estas kolektiva nomo por familio de kvin kurdaj lingvovariantoj parolataj de la [[kurdoj]]. Ĝi apartenas al [[irana lingvaro|irana grupo]] de la [[hindirana lingvaro]], kiu estas unuagrada branĉo de la [[hindeŭropa lingvaro]]. La kurdaj lingvovariantoj estas parolataj en [[Turkio]], [[Sirio]], [[Irako]] ([[Aŭtonoma Regiono Kurdistano]]), [[Irano]], [[Armenio]], [[Turkmenio]] kaj [[Azerbajĝano]]. Depende de la fontoj, ĝi havas inter 35 milionojn kaj 40 milionojn da parolantoj, plejparte dulingvaj.
 
Depende de la lando, ĝi uzas tri diversajn [[alfabeto]]jn: la [[latina alfabeto|latinan]], la [[cirila alfabeto|cirilan]] kaj la [[Araba-persa alfabeto|arab-persan]], adaptitajn al la specifaj sonoj de la lingvovariantoj.
 
== Lingvo-variantoj ==
La kurda lingvo estas dividata en diversaj variantoj : ĉefe[[Centraj kurdaj dialektoj|centraj]], [[Nordaj kurdaj dialektoj|nordaj]] kaj [[Sudaj Kurdaj dialektoj|sudaj]] variantoj.
 
La [[Nordaj kurdaj dialektoj|norda varianto]] nomiĝas ''kurmanji'' aŭ ''kurmancî'' (pr. kurmanĝikurmanĉi) aŭ ''kurmanji'', parolata de pli ol 90% de la kurdoj,
 
[[Kurmanĉi|''Kurmancî'']] (prononcuen :Esperanto kurmanĝila [[Nordaj kurdaj dialektoj|kurmanĉa)]] estas dividata en tri variantoj (norda ''Kurmancî'' - meza ''Kurmancî'' kaj suda ''Kurmancî'').
 
MezaLa ''kurmancî''[[Sorana nomiĝaslingvo|sorana]] ('''soran[[Kurmanĉi|î]]', (lanordkurda sorana lingvovariantovarianto).'' La [[Sorana lingvo|sorana]] estas parolata en okcidenta [[Irano]] kaj en la sudo de la [[Aŭtonoma Regiono Kurdistano]] (Irako).
 
La [[KurmanĉiNordaj kurdaj dialektoj|kurmanĉa]] (''Kurmancî'Kurmanji']]'<nowiki/>', (prononcu : kurmanĝikurmanĉi) estas parolata en la nordaj partoj de [[Kurdio]], (plejparte [[Turkio]]), sed ankaŭ en [[Sirio]], [[Irako]] kaj [[Irano]], samkiel en [[Armenio]], [[Libano]] kaj en la landlima regionoregionoj inter [[Turkmenio]] kaj Irano.
 
La kurmanĉa kaj la sorana multe diferencas ne nur en lingvaĵo, sed ankaŭ pro la fakto, ke la kurmanĉa uzas la latinan alfabeton dum la sorana uzas la [[Araba-persa alfabeto|arab-persan alfabetojnalfabeton]] (ne la araban, ĉar fakte en en la sorana oni skribas ankaŭ vokalojn)<ref>(angla) Martijn Kingma, ''[http://minorities.nl/kurdish-television-stay/ Is Kurdish television here to stay ?]'' (ĉu kurda televido estas ĉi tie por resti ?), Minorities and multilingualism, Universitato de Groningen, la 17-an de novembro 2016, alirite la 5-an de aŭgusto 2018.</ref>.
 
"''Ewrami''" estas antikva dialekto de la kurda lingvo kaj 30 procentoj el la ĝiaj vortoj similas al la vortaro de la antikva sankta libro [[Avesto]] de [[Zaratuŝtrismo]].
Linio 22:
La gorana ("''Gorani''") estas parolata ĉirkaŭ [[Kermanŝaho]] kiu estas urbo en Kurdio de [[Irano]].
 
[[Sudaj Kurdaj dialektoj|- La sudkurdaj dialektoj]] (''kelhorî aŭ kalhori, lekî aŭ laki, feylî aŭ fejlifejl''i ktp...) estas parolataj ĉe [[Kermanŝaho]] kaj [[provinco Ilam|Ilamo]].
 
- Alia lingvovarianto estas ''kurdîy xwarig'' aŭ ''pahlavanî'', arabe ; پاڵەوانی.