Grado de Celsio: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Sergio (diskuto | kontribuoj) informkesto, la nomoj, dubindo-markoj |
||
Linio 1:
{{AliajSignifoj|Grado (apartigilo)}}
{{Informkesto mezurunuo
{| {{prettytable}} align="right"▼
|nomo = grado Celcia
|fizika_grando = [[Temperaturo]]
|simbolo = °C
|difino = <math>t_C = t_K - 273,15</math>
|dato_de_difino = [[1743]]
}}
[[Dosiero:Pakkanen.jpg|eta|Celsia termometro indikas la temperaturon −17°C]]
'''Grado celsia''' (°C) estas [[mezurunuo]] de [[temperaturo]], nomita laŭ la sveda [[astronomo]] [[Anders Celsius]] (Celsio), kiu unue proponis ĝin en [[1742
De [[1774]] ĝis [[1954]] la celsia grado estis difinita kiel centono de la diferenco inter la temperaturoj de la [[bolpunkto]] kaj [[frostopunkto]] de [[akvo]] ĉe la normala permo je 1 [[atmosfero (unuo)|atmosfero]]. La celsia skalo estas lineara inter 0°C kaj 100°C, kaj estas same lineare pluigata ekster tiun intervalon. Ĉi tiu difino plu estas komune uzata, interalie en la mezlernejoj.
La limoj de la likva fazo de akvo, kiujn uzas tiu difino, dependas je la atmosfera premo, kio ne estas eleganta maniero difini. Por eviti tion en la moderna difino oni ŝovis la nulon de la celsia skalo tiel, ke la temperaturo de la [[triobla punkto]] de akvo egalu 0,01°C, konservante la paŝon de la skalo celsia egala al la paŝo de la skalo kelvina (t.e. la temperaturoj kiuj diferencas je 1 K egale diferencas je 1°C); rezulte la skaloj celsia kaj kelvina estas ŝovitaj unu rilate al la alia je 273,15 unuoj.
== Historio ==
La originala skalo de A. Celsio havis direkton inversan ol la moderna skalo celsia: ĝi havis nulon je la bolpunkto, kaj 100 gradojn je la frostopunkto.
Pluraj sciencistoj, inter ili [[Karolo Lineo]], rekomendis inversigi la skalon laŭ nia nuna maniero; menciindas ke sendepende de Celsio franca fizikisto Jean-Pierre Christin prezentis en 1743 termometron kun la nulo je la frostopunkto kaj 100 gradoj je la bolpunkto.<ref>''Mercure de France'' (1743): [https://books.google.com/books?id=RJRQAAAAYAAJ&pg=PA1609 ''MEMOIRE sur la dilatation du Mercure dans le Thermométre.''] Chaubert; Jean de Nully, Pissot, Duchesne, Paris. pp. 1609–1610.</ref>
|+'''Celsiaj temperatur-konvertaj formuloj'''
|-
Linio 7 ⟶ 28:
! style="background-color:#f0f0f0;" |Formulo
|-
|| [[Kelvina skalo|kelvina]] ||celsia ||°C = K
|-
||[[grado celsia|celsia]] ||kelvina ||K = °C + 273,15
Linio 15 ⟶ 36:
| [[Réaumur-skalo|reomira]] || celsia || °C = °R × 1,25
|}
▲'''Grado celsia''' (°C) estas [[mezurunuo]] de [[temperaturo]], nomita laŭ la sveda [[astronomo]] [[Anders Celsius]] (Celsio), kiu unue proponis ĝin en [[1742]]. Originale, la celsia skalo baziĝis sur la [[bolpunkto]] kaj [[frostopunkto]] de [[akvo]], tiel ke la frostopunkto de akvo egalis al 100 gradoj, kaj la bolpunkto de akvo egalis al 0 gradoj ĉe [[norma atmosfera premo]].
▲Post la morto de Celsio lia kolego [[Linnaeus]] inversigis la skalon; en tiu formo ĝi estas ankoraŭ uzata en multaj landoj (notinda escepto: [[Usono]]).
== La nomo ==
Internacie dum kelka tempo eskzistis hezito, ĉu oni nomu la celsian gradon «centezimala» aŭ «centuma» ({{lang-en|centigrade}}) — ambaŭ terminoj estas konfuzaj kaj ambiguaj — aŭ «celsia» ({{lang-de|Grad Celsius}}, {{lang-ru|градус Цельсия}}) laŭ la propono de [[Jöns Jacob Berzelius]] ([[1824]]). Fine en [[1948]] la «9-a Ĝenerala Konferenco pri Pezoj kaj Mezuroj» rekomendis nomis ĝin laŭ Celsio.
== La notacio ==
La celsia grado estas kutime skribata per la gradsigno (superlinia ringeto °), seninterspace sekvata de majuskla C; [[Unikodo]] entenas ĉi tiun signokombinon ĉe la signonumero U+2103 (℃), tamen malmultaj tiparoj ĝin disponigas.
La celsia grado estas uzata nur por absolutaj temperaturoj, ne por temperatur-diferencoj;{{Konfirmon}}
tie oni uzas simple la kelvinon (kies absolutaj unuoj diferencas same kiel la celsiaj) aŭ, pli frue, simple la "grado", mallongigata per "grd".
[[Dosiero:20050501 1315 2558-Bimetall-Zeigerthermometer.jpg|thumb|left|180px|<!-- termometro (tiu, ke) uzas la (grado celsia, celsio, celsia) krusto. -->]]
| |||