Pécs: Malsamoj inter versioj

| plej_alta_lat_d =

| plej_alta_long_d =

| plej_malalta_leviĝo =

| plej_malalta_lat_d =

| establita = keltoj

| establita_tipo = Unuaj loĝantoj

| ĉefulo_tipo = Primatoro

| ĉefulo_partio =

| kodo1 =

<!-- *** UNESCO ktp. *** -->

| unesko_jaro = 2000

| unesko_numero =

| unesko_regiono =

<!-- *** Liberaj kampoj *** -->

| libera =

| mapo_priskribo = Situo de Pécs en Hungario

| mapo_lokumilo = Hungario

| mapo1_fono =

| mapo1_priskribo =

 

'''Pécs''' [pEĉ] estas [[urbego]] kun titolo [[vinvilaĝo]] en [[Hungario]], en [[regiono]] [[Suda Transdanubio]], en [[departemento]] [[Baranya]], kies departementejo estas kun departementrajto, en [[Distrikto Pécs]], kies centro ĝi estas. Pécs estas ankaŭ romkatolika [[diocezo]].

[[Dosiero:Pécs-panorama.jpg|eta|220px|maldekstre|Panoramo en Pécs]]

== Nomo ==

Pécs havas nomojn en diversaj lingvoj:

 

=== Romianoj ===

La loĝlokon Sopiane fondis la [[romianoj]] en la dua parto de la [[1-a jarcento]] pK, kiam [[Transdanubio]] estis provinco de la [[Romia Imperio]]. La urban rangon ĝi ricevis nur poste, dum la regado de imperiestro [[Hadriano]] (117-138). La nomo Sopiane verŝajne devenas el la pluralo de la kelta vorto "sop", kiu signifas [[marĉo]]n. La centro de Sopiane estis tie, kie nun staras la Palaco de Poŝto. Kelkaj partoj de la romiaj akvokondukiloj (duktoj) estas videblaj eĉ nun. Kiam Panonio estis dividita al kvar partoj, do fine de la tria jarcento, dum la regado de imperiestro [[Diokleciano]], Sopiane fariĝis la [[ĉefurbo]] de la provinco Valeria. La nomon la provinco ricevis laŭ la tiel nomata edzino de iu imperiestro (Galerius Maximianus). Sopiane en la romia epoko havis ĉirkaŭ 8 aŭ 10 mil loĝantojn. Ĝi fariĝis ankaŭ grava centro de la prakristanismo. La tombejan arkitekturan ensemblon, kiu devenas el la menciita periodo, la Komitato de Mondheredaĵoj kadre de UNESCO registris en la listo de mondheredaĵoj. La kristanismo disvastiĝis en la unua duono de la [[4-a jarcento]]. En tiu epoko aperis en la urbo kristanaj tombejoj tie, kie nuntempe troviĝas la [[katedralo]].

 

 

== Frua mezepoko ==

En la frua mezepoko Salzburga dokumento mencias unuafoje la urbon en [[871]] per la nomo "Quinque Basilicae" (kvin [[katedralo]]j). Tiu nomo eble aludas al tio, ke por konstrui la preĝejojn de la urbo oni uzis la ŝtonojn de kvin prakristanaj preĝejoj.

 

 

Dum la regado de reĝo [[Petro Orseolo]] estis konstruita la katedralo de Pécs, kiu fine fariĝis ankaŭ la fina ripozejo de la reganto. En [[1064]] reĝo [[Salomono la 1-a (Hungario)]]ĉi tie festis dum [[Pasko]], post kiam li repaciĝis kun sia [[kuzo]], kiu poste estis konata per la nomo reĝo [[Géza la 1-a]]. En la sekva tago la katedralo bruldetruiĝis, kaj poste estis konstruita la katedralo ekzistanta eĉ nun.

En [[1235]] oni mencias la urbon laŭ la nuna formo "Pécs" la unuan fojon. En la urbo ekloĝis pluraj monaĥaj [[ordeno]]j, unue la [[benediktanoj]] en [[1076]]. La unua [[hospitalo]] ekfunkciis en [[1181]]. La unua [[monaĥejo]] de [[dominikano]]j estis konstruita en [[1238]].

 

=== Pécs dum kaj post la turka regado ===

[[Dosiero:Hungary pecs - jakovali0.jpg|eta|240px|maldekstre|Minareto de Jakovali Hassan]]

La urbon regis la [[Osmanida imperio|turkoj]] de [[1543]] ĝis [[1686]], sed pli frue jam en [[1526]] la urbo estis forrabita. El la 150 jara turka okupado postrestis pompaj arkitekturaj valoraĵoj, kiel ekzemple la moskeo de paŝao Gazi Kasim, kiu konstruaĵo estas videbla sur la ĉefplaco de la urbo. La alia fama turkaĵo estas [[minareto]] kun [[moskeo]] de Jakovali Hassan. En la moskeo [[muzeo]] funkcias.

 

La periodoj post la reĝimŝanĝiĝo (post [[1990]]) dolore trafis la urbon. Oni preskaŭ senescepte likvidis la industriajn uzinojn kun la preteksto, ke ili ne estas profitdonaj, novaj industriaj fondadoj restis bagatelaj, la senlaboreco inundis la urbon. Ankaŭ la uranio-industrio ĉesis. Ĉirkaŭ 1990 la proksima balkana batalo reduktis eĉ la turismon. La karbominado lastatempe nur vegetanta ĉesis en majo de [[2004]]. La gvidantoj de energiocentralo de Pécs intencas rekomenci la minadon en iu urboranda minejo, sed per tio ricevus laborejon nur 40 aŭ 50 personoj. Kelkajn semajnojn post la likvido de rekrutiga armeo oni likvidis ankaŭ la 101-an kombinitan artilerian brigadon, kiu estis la lasta artileria brigado de Hungario. La likvido de la organizo koncernis 500 personojn. La iama kazerno ĉe la urborando falis en privatajn manojn, kaj en [[2010]] oni komencis detrui ĝin.

 

 

En [[1998]] Pécs gajnis la premion de UNESCO kun la titolo "Urboj por la paco" pro la flegado de minoritataj kulturoj kaj pro la akceptema, tolerema rilato al la rifuĝantoj de la balkanaj militoj. La urbo en [[2007]] gajnis la trian, kaj en [[2008]] la duan lokon kadre de la konkurso "Lokoj, taŭgaj por vivo" (The LivCom Awards) en la kategorio "lokoj kun loĝantaro inter 75 mil kaj 200 mil".

 

=== Religiaj konstruaĵoj ===

* '''[[Preĝejo de Kandela Festo (Pécs)|moskeo de paŝao Gazi Kasim]]''' ([[Preĝejo Prezento de Jesuo (Pécs)]])

* [[Moskeo de Jakovali Hasan]]

== Panoramo ==

[[Dosiero:Pécs látképe.jpg|eta|540px|center|Panoramo al meza parto de Pécs]]

 

== Edukado ==

 

== Famuloj ==

* en Pécs naskiĝis kaj mortis:

** produktanto de artaj [[porcelano]]j '''[[Vilmos Zsolnay]]'''

* [[aktoro]] [[Blanka Péchy]] kaj [[Sándor Pécsi]]

* [[geografo]] [[Márton Pécsi]]

* [[kanceliero]] [[Simon Péchi]]

* [[ministro]] [[Tamás Péchy]]

 

== Esperanto ==

[[Dosiero:Baghy Gyula pécsi emléktáblája.jpg|eta|jobbra|La memortabulo omaĝe la [[Julio Baghy]] en [[Pécs]], en la [[Esperanto-parko (Pécs)|Esperanto-parko]] (2010)]]

Antaŭ la dua mondmilito [[Ilonka Fiedler]] estis la plej persista propagandisto de Esperanto en Pécs.

 

=== Esperantistoj de Pécs ===

* [[András Szalai]];

 

{{Gravaj hungaraj urboj}}

{{Romkatolikaj kermesejoj en Karpata baseno}}

 

[[Kategorio:Pécs| ]]