Gvatemala Enlanda Milito: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Linio 12:
Dum la [[1980-aj jaroj]], la gvatemala militistaro pluigis sian preskaŭ absolutan regadon de la povo dum kvin jaroj; ili sukcese enfiltriĝis kaj eliminis malamikojn en ĉiu soci-politika institucio de la lando, kiel en la politikaj, sociaj kaj intelektaj klasoj.<ref name=ceur09>{{cite web|year=2009|author=CEUR|website=Centro de Estudios Urbanos y Regionales, Universidad de San Carlos|title=En pie de lucha: Organización y represión en la Universidad de San Carlos, Guatemala 1944 a 1996|url=http://ceur.usac.edu.gt/biografias/Meme_Colom.htm|accessdate=31a de januaro 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090311080459/http://ceur.usac.edu.gt/biografias/Meme_Colom.htm|location=Guatemala|archivedate=11a de marto 2009|ref=harv}}</ref> En la fina etapo de la enlanda milito, la militistaro disvolvis paralelan, duon-videblan, malaltan profilon sed altefikan, kontrolon de la Gvatemala nacia vivo.{{sfn|Comisión para el Esclarecimiento Histórico: Conclusions|1999|p=}}
 
Oni ĉirkaŭ kalkulisĉirkaŭkalkulis, ke 200 000 personoj estis mortigitaj aŭ perforte "malaperigita" dum la konflikto. Dum okazis la luktado inter la registaraj fortoj kaj la ribelaj grupoj, la konflikto plej grave inkludis ampleksan, kunordigitan kampanjon de unuflanka perfortego fare de la Gvatemala ŝtato kontraŭ civiluloj el la mezo de la [[1960-aj jaroj]] antaŭen. La militistaj spionaj servoj (G2 aŭ S2) kaj aldonita spiona organizaĵo konata kiel ''La Regional'' aŭ ''Archivo'' – kunsidejo en aldonejo de la prezidenta palaco – kunordigis la murdojn kaj "malaperojn" de opoziciantoj de la ŝtato, supozitaj insurekciantoj, kaj de tiuj konsideritaj de la spionaj servoj kiel kunlaborantoj. La Gvatemala ŝtato estias inter la unuaj en Latinameriko kiu eniris en disvastigita uzado de perforta [[malaperigo]] fare kontraŭ sia opozicio. La totala nombro de malaperigitoj estis ĉirkaŭkalkulita je inter 40 000 kaj 50 000 en la periodo el 1966 ĝis la fino de la milito.
 
En ruraj areoj, kie la insurekciantoj retenis siajn sekurejojn, la subpremado kvantis la tutan mortigadon de la kamparanoj kaj la registarajn masakrojn de tutaj vilaĝoj. Tio okazis unue en la departementoj Izabal kaj Zacapa (1966–68), kaj en la majoritate majaj okcidentaj altaj teroj el 1978 antaŭen. Komence de la [[1980-aj jaroj]], la ampleksa mortigado de majajoj estis konsiderata kiel je skalo de [[genocido]]. Plej da rompoj de homaj rajtoj estis faritaj de militistoj, policanoj kaj spionservanoj. Viktimoj de la subpremado estis [[indiĝenoj|indiĝenaj]] aktivuloj, supozitaj opoziciantoj de la registaro, revenintaj rifuĝintoj, kritikemaj akademiuloj, studentoj, maldekstruloj, sindikatistoj, religiaj laboristoj, ĵurnalistoj kaj [[stratobubo]]j.{{sfn|Uppsala Conflict Data Program|n.d.|p=}} La "Comisión para el Esclarecimiento Histórico" ĉirkaŭkalkulis, ke la registaraj fortoj fifaris 93% el la perfortoj kontraŭ la homaj rajtoj en la konflikto, kaj 3% faritaj de la [[gerilo]]j.<ref>{{cite news|date=11a Februaryde februaro 1997|title=Truth Commission: Guatemala|url=https://www.usip.org/publications/1997/02/truth-commission-guatemala|access-date=7a de aprilo 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180406172030/https://www.usip.org/publications/1997/02/truth-commission-guatemala|archive-date=6a de aprilo 2018|url-status=live}}</ref>
[[Dosiero:ElQuicheGUAT.PNG|eta|En la [[Departemento Kiĉeo]] okazis multnombraj murdoj fare de la registaraj partianoj.]]
En 2009, tribunaloj de Gvatemalo kondamnis Felipe Cusanero, nome unua persono punita pro la krimo ordoni perfortajn malaperojn.