Armena kuirarto: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
AndyHM (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto Etikedo: redakto de fonto je 2017 |
AndyHM (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto Etikedo: redakto de fonto je 2017 |
||
Linio 1:
[[Dosiero:KibehwithYoghutSoup.jpg|250px|eta|La fama jogurta supo (''Spaso'') el [[Armenio]] kun [[kibeo]].]]
La '''armena kuirarto''' baziĝas sur la pladoj kaj kuirarta tradicio de la [[armenoj|armena popolo]]<ref> http://www.cocinadelmundo.com/paises/armenia/index.html</ref>, inkluzive de la [[armena diasporo]]. La [[historio de Armenio]] rakontas ke post la detruado de la [[Seleŭka imperio]] naskiĝis la unua armena sendependa ŝtato, fondita en 190 a.K de la [[Artaksia Dinastio]] kaj poste en la [[20-a jarcento]] membro de [[Sovetio]], lasta okazaĵo kiu markis kelkajn kuirartajn tradiciojn en tiu ĉi lando kaj fiksis ŝanĝon en la tradicioj de multaj jarcentoj. La armena kuirarto estas en la mezo de la mediteranea kuirarto kaj la kaŭkaza, do, ĝi estas aro da ellaboraĵoj de nomada loĝantaro kiu loĝas en malvarma regiono. Kun granda influo de la mezorienta kuirarto, rusa kaj balkana<ref>{{citaĵo el libro|url=https://www.lib.umich.edu/blogs/beyond-reading-room/ajem-pilaf-yalanchi-dolma-armenian-cookbooks-added-janice-bluestein|titolo=From Ajem Pilaf to Yalanchi Dolma: Armenian Cookbooks Added to Janice Bluestein Longone Culinary Archive|eldoninto=University of Michigan Library}}</ref>.
Armena kuirarto inkluzivas manĝaĵojn kaj kuirajn teknikojn de la armena popolo kaj tradiciaj armenaj manĝaĵoj kaj pladoj. La kuirarto reflektas la historion kaj geografion, kie armenoj vivis, kaj ankaŭ kundividas eksterajn influojn de [[Eŭropa kuirarto|eŭropaj]] kaj [[Mezorienta kuirarto|orientaj]] kuirartoj. La kuirarto ankaŭ reflektas la tradiciajn kulturojn kaj bestojn breditajn en armenaj loĝataj areoj<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.houshamadyan.org/en/mapottomanempire/vilayetaleppo/zeytuntown/local-characteristics/cuisine.html |titolo=Zeytun - Foods |alirdato=7-an de januaro 2017 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20161201055119/http://www.houshamadyan.org/en/mapottomanempire/vilayetaleppo/zeytuntown/local-characteristics/cuisine.html |arkivdato=1-an de decembro 2016}}</ref>.
La preparado de pladoj el viando, fiŝaĵoj kaj legomoj en armena kuirarto ofte inkluzivas farĉaĵojn, ŝaŭmadon kaj purigadon. Ŝafidaĵoj, melongeno kaj pano ([[lavaŝo]]) estas bazaj trajtoj de la armena kuirarto<ref>Pokhlebkin, V. V. (1978). ''Russian Delight: A Cookbook of the Soviet People''. Londono: Pan Books.</ref>. La [[armenoj]] tradicie preferis krakan tritikon ([[Bulguro|bulguron]]) ol [[Maizo|maizon]] kaj [[Rizo|rizon]]. La gusto de la manĝaĵo dependas de la kvalito kaj malvarmeto de la ingrediencoj anstataŭ troa uzado de spicoj<ref>{{Citaĵo el libro|eldoninto= Otto Harrassowitz Verlag| isbn = 978-3-447-03640-5|familinomo= Dankoff|nomo= Robert|titolo= Armenian Loanwords in Turkish|dato= 1995 |paĝo=53}}</ref>.
Freŝaj herboj estas uzataj grandparte, kaj en la ĉefaj manĝaĵoj kaj kiel garnizonoj. Sekigitaj herboj estas uzataj vintre, kiam freŝaj herboj ne plu haveblas. [[Tritiko]] estas la primara greno kaj troviĝas en diversaj formoj, kiel ekzemple tuta tritiko, senŝeligita tritiko, bulguro (fendita tritiko), [[semolo]], [[farino]] kaj [[faruno]]. Historie, [[rizo]] estis uzata plejparte en la urboj kaj en certaj kultiv-areoj (ekzemple, [[Kahramanmaraş | Maraŝo]] kaj la regiono ĉirkaŭ [[Erevano]]). [[Guŝo|Guŝoj]] estas libere uzataj, aparte [[Kikero|kikeroj]], [[Lento|lentoj]], blankaj fazeoloj kaj fazeoloj. Nuksoj estas uzataj kaj por teksturo kaj por aldoni nutradon al la viaandaj pladoj. Ĉefe uzado estas ne nur nuksoj, [[Migdalujo|migdaloj]], [[Pinsemo|pinsemoj]], sed ankaŭ [[Avelo|aveloj]], [[Pistako|pistakoj]] (en [[Kilikio]]), kaj nuksoj el regionaj arboj<ref>{{Citaĵo el libro|eldoninto= Mershon Company|familinomo= Azhderian| nomo= Antranig|titolo= The Turk and the Land of Haig; Or, Turkey and Armenia: Descriptive, Historical, and Picturesque|dato= 1898 |paĝoj=171–172}}</ref>.
Freŝaj kaj [[Sekigita frukto|sekigitaj fruktoj]] estas uzataj kiel ĉefaj ingrediencoj kaj kiel acidaj fruktoj. Kiel ĉefaj ingrediencoj, oni uzas la jenajn fruktojn: [[Abrikoto|abrikotoj]] (freŝaj kaj sekigitaj), [[cidonio]], [[Melono (frukto)|melonoj]] kaj aliaj. Kiel agentoj, oni uzas la sekvajn fruktojn: sumak-beroj (en sekigita, pulvora formo), acidaj [[Vinbero|vinberoj]], [[Pruno (frukto)|prunoj]] (kaj acidaj, kaj sekigitaj), [[Granato|granatoj]], abrikotoj, [[Ĉerizo|ĉerizoj]] (speciale [[Acida ĉerizo|acidaj ĉerizo]]j) kaj [[Citrono|citronoj]]. Aldone al vinberaj folioj, ankaŭ brasik-folioj, [[Folibeto|folibetoj]], [[beto]]-folioj, [[Kultiva rafano|rafano]]-folioj, frago-folioj, kaj aliaj farĉeblaj folioj<ref name="agn">{{citaĵo el la reto|titolo=Cuisine of Agn |url=https://www.houshamadyan.org/en/mapottomanempire/vilayetofmamuratulazizharput/kaza-of-agn/local-characteristics/cuisine.html |retejo=Houshamadyan |alirdato=17-an de februaro 2019}}</ref>.
== Fono ==
[[Dosiero:Տոնածիսական հացեր.JPG|eta|250px|ամանորի ծիսական հացեր և տարեհացի տարբերակներ]]
[[Dosiero:Անուշապուր.JPG|eta|250px | Ամանորի ծիսական ապուր՝ անուշապուր]]
Tipa manĝo en armena domo pova konsisti el pano, butero, [[Acidkremo|acida lakto]], [[fromaĝo]], freŝaj kaj plukitaj legomoj kaj [[Kultiva rafano|rafanoj]]. Manĝo povus inkluzivi legomon aŭ viandobulan supon kun acida lakto<ref>{{Citaĵo el gazeto| doi = 10.1016/j.jef.2016.01.003| issn = 2352-6181|volumo= 3| issue = 1| paĝoj= 32–41|familinomo1 = Hovsepyan|nomo1 = Roman|familinomo2 = Stepanyan-Gandilyan|nomo2 = Nina| familinomo3 = Melkumyan|nomo3 = Hamlet|familinomo4 = Harutyunyan|nomo4 = Lili|titolo= Food as a marker for economy and part of identity: traditional vegetal food of Yezidis and Kurds in Armenia|ĵurnalo= Journal of Ethnic Foods|jaro= 2016| doi-access = free}}</ref>.
[[Ŝafidaĵo]], [[jogurto]], [[melongeno]] kaj [[pano]] estas bazaj trajtoj de la kuirarto en [[Kaŭkazo]], kaj tiele la armena kuirarto ofte similas, sed estas kelkaj regionaj diferencoj. Armenaj pladoj uzas multege la [[Bulguro|bulguron]], precipe en iliaj [[Pilafo|pilafoj]], dum kartvelaj variaĵoj uzas maizon, kaj [[Azeria kuirarto|azera kuirarto]] preferas rizon. Armena kuirarto ankaŭ uzas miksitajn farunojn el tritiko, terpomo kaj maizo, kiuj produktas gustojn malfacile reprodukteblajn. Arkeologoj trovis spurojn de [[Hordeum|hordeo]], [[Vinbero|vinberoj]], [[Lento|lentoj]], [[Pizo (planto)|pizoj]], [[Pruno (frukto)|prunoj]], [[sezamo]], kaj [[tritiko]] dum elfosadoj de la [[Fortikaĵo Erebuno|fortikaĵo Erebuni]] en [[Erevano]]<ref name=roudik>{{citaĵo el libro|eldoninto= Greenwood Press| isbn = 978-0-313-34885-3|familinomo= Roudik|nomo= Peter|titolo= Culture and Customs of the Caucasus| url = https://archive.org/details/culturecustomsca00roud|alirdato= limigita|jaro= 2009}}</ref>.
Herboj estas uzataj abunde en armena kuirarto, kaj armenaj desertoj ofte estas gustigitaj per [[rozakvo]], [[oranĝflora akvo]] kaj [[mielo]]. Salatoj estas nutraĵoj de la armena dieto, kune kun diversaj jogurtoj kaj ŝafaj stufaĵoj, kiuj foje inkludas abrikotojn. Granata suko estas populara trinkaĵo. Murat Belge skribis, ke ambaŭ, armena kaj irana kuirartoj havas viandon kaj fruktajn pladojn, kie viando estas kuirita kune kun fruktoj kiel [[Cibeto|cideto]] kaj prunoj, kio estas malofta en la [[otomana kuirarto]]<ref>{{Citaĵo el gazeto| doi = 10.1016/j.jef.2016.05.005| issn = 2352-6181| volumo = 3| issue = 2| paĝoj = 142–149|familinomo1 = Dalar|nomo1 = Abdullah|familinomo2 = Uzun| nomo2 = Yusuf|familinomo3 = Turker|nomo3 = Musa|familinomo4 = Mukemre|nomo4 = Muzaffer|familinomo5 = Konczak|nomo5 = Izabela| titolo = Health attributes of ethnic vegetables consumed in the Eastern Anatolia region of Turkey: Antioxidant and enzyme-inhibitory properties| journal = Journal of Ethnic Foods|dato = 1-a de junio 2016| doi-access = free}}</ref>.
[[Mezeo|Mezeoj]] faritaj el kikeroj, lentoj, faboj kaj melongenoj ludas rolon en armena kuirarto, ofte servata kun tradicia pano nomata [[lavaŝo]]. Lavaŝo ankaŭ povas esti uzata kiel [[Tortiljo|tortilja]]-volvaĵo por diversaj kombinaĵoj de fritita viando, legomoj, fromaĝo kaj herboj. [[Tsatsiki|Caciko]] estas ofta plado. Bozbaŝo estas supo el grasa ŝafida viando, kiu povas inkludi diversajn fruktojn kaj legomojn kiel ekzemple cidonio kaj pomoj. Armena kuirarto ankaŭ enhavas farĉitajn bakaĵojn nomitajn [[Börek|boereg]], diversaj specoj de kolbasoj, rostitaj kukurbaj semoj, pistakoj, pinsemoj, basturmo kaj [[dolmo]]<ref name=oup>{{Citaĵo el libro|eldoninto= [[Oxford University Press]]| isbn = 978-0-19-280681-9|familinomo= Davidson|nomo= Alan|titolo= The Oxford Companion to Food|alirdato= 16-an de julio 2018| dato = 2006| url = http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780192806819.001.0001/acref-9780192806819|arkivurl = https://web.archive.org/web/20180603175749/http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780192806819.001.0001/acref-9780192806819|arkivdato= 3-an de junio 2018|}}</ref>.
Linio 43:
Grenoj uzitaj en tradicia armena kuirarto inkludas [[Miliono|milion]], [[Tritiko|tritikon]], [[Hordeum|hordeon]], [[Sekalo|sekalon]], [[Pizo (planto)|pizojn]] kaj [[Maizo|maizon]]. Diversaj guŝoj estas konsumitaj ankaŭ kiel lentoj, kikeroj kaj [[Fabo|faboj]].
Grenoj estas uzataj por diversaj celoj: tradicia pano [[lavaŝo]] estas farita el tritika faruno kaj grenoj ankaŭ aldoniĝas al supoj por doni al ili pli densan konsiston. Lavaŝo kuiriĝas en tradicia argila forno (toniro).<ref name=zeytun>{{citaĵo el la reto|titolo=Zeytun - Foods |url=https://www.houshamadyan.org/mapottomanempire/vilayetaleppo/zeytuntown/local-characteristics/cuisine.html |retejo=Houshamadyan |alirdato=17-an de februaro 2019}}</ref>. Pano estas tre grava nutraĵo de armena kuirarto<ref name=oup /><ref>{{Citaĵo el libro|eldoninto= Oldwicks Press| isbn = 978-1-870832-01-4| last = Redwood|nomo= Jean|titolo= Russian Food: All the Peoples, All the Republics|dato= 1989}}</ref>.
[[Kofto|Koftoj]] povas esti faritaj el bulguro, fajne haketitaj legomoj, herboj kaj ofte ŝafidaĵo. Estas variaĵoj intencitaj manĝi malvarme aŭ servitajn varme. Sini keufteh estas plado simila al [[kibeo]], sed tavolita kaj bakita en forno. La du eksteraj tavoloj estas faritaj el bulguro, ŝafa tritikaĵo, cepo kaj spicoj. La interna farĉaĵo inkludas buteron, cepon, ŝafan tritikon, pinsemojn kaj spicojn<ref>{{citaĵo el libro|familinomo1=Holding |nomo1=Nicholas |titolo=Armenia: With Nagorno Karabagh |eldoninto=Bradt Travel Guides |url=https://books.google.com/books?id=Epec69LGa0IC&pg=PA84|isbn=9781841623450 |jaro=2011 }}</ref>.
[[Hariso (armena plado)|Hariso]] estas kaĉo el tritiko kaj viando kuirita kune dum longa tempo, origine en la toniro, sed nuntempe super forno. Ardashes Hagop Keoleian nomis ĝin la "nacia plado" de la armenoj. Tradicie Hariso prepariĝis dum festoj en komunaj potoj. La tritiko uzita en hariso estas tipe senŝeligita tritiko, kvankam en [[Adana|Adano]], hariso estis farita el կորկոտ (korkot; grundo, boligita senŝeligita tritiko). Hariso povas esti farita el ŝafidaĵo, bovaĵo aŭ kokidaĵo<ref>{{Citaĵo el libro|eldoninto= Manchester University Press| isbn = 978-0-7190-2927-1|familinomo1 = Talai|nomo1 = Vered Amit|familinomo2 = Amit|nomo2 = Vered|titolo= Armenians in London: The Management of Social Boundaries| url = https://books.google.com/books?id=odxRAQAAIAAJ&pg=PA109|dato= 1989|alirdato= 16-a de julio 2018|arkivurl= https://web.archive.org/web/20180716215744/https://books.google.com/books?id=odxRAQAAIAAJ&pg=PA109|arkivdato= 16-an de julio 2018}}</ref>.
Linio 51:
Ofta plado de armena kuirarto estas [[pilafo]]. Pilafo estas spicita rizo, bulguro, aŭ pastaĵo ofte servita kun viando kiel ŝafidaĵo aŭ bovaĵo. Armenaj receptoj povas kombini vermiĉelon aŭ [[Orzo|orzon]] kun rizo kuirita en buljono spicita per mento, petroselo kaj diversaj spicoj. Tradicia armena pilafo estas farita kun la sama vermiĉela miksaĵo kuirita en buljono kun sekvinberoj, migdaloj kaj spicoj. Rose Babojan diskutis pri armenaj rizoj en sia kuirlibro de 1964, kiu inkluzivas receptojn por diversaj pilafoj, plej parte pri la kuirarto de ŝia naskiĝloko de Aintab, Turkio. Babojan rekomendas, ke la nudeloj fritiĝu unue en birda graso antaŭ ol aldoni ilin al la pilafo. Alia armena manĝlibro verkita de Vağinag Pürad rekomendas fari rulaĵojn el birdaĵoj en la forno kun ruĝa pipro ĝis la grasa miksaĵo iĝu ruĝa antaŭ ol uzi la filtritan grason por prepari pilafon. Pilafo farita el bulguro kaj hepato estas specialaĵo de Zejtuno (nuntempe Süleymanlı)<ref>{{citaĵo el libro|familinomo=Zanger|nomo=Mark|titolo=The American Ethnic Cookbook for Students|url=https://books.google.com/books?id=JTBSpuCkl9AC&pg=PA21&lpg=PA21|eldoninto=ABC CLIO|dato=2001|isbn=9781573563451}}</ref>.
''Lapa'' estas armena vorto kun pluraj signifoj, unu el kiuj estas "akveca boligita rizo, densa riza supo, kaĉo" kaj ''lepe'' kiu rilatas al diversaj rizaj pladoj kiuj malsamas laŭ la regionoj. Andranik Aĝderjan priskribas armenan pilafon kiel "plado simila al kaĉo"<ref>{{citaĵo el la reto|titolo=Recipe for Armenian-style rice pilaf with vermicelli, peas, and herbs |url=https://www.bostonglobe.com/lifestyle/food-dining/2014/01/14/recipe-for-armenian-style-rice-pilaf-with-vermicelli-peas-and-herbs/Wcm7hyz9ChB530Viay5LeO/story.html |eldoninto=The Boston Globe|dato=14-an de januaro 2014}}</ref>.
En Agn (hodiaŭa [[Kemaliye]]) maldika plata pano estas bakita kaj sekigita, nomita ''loŝig''. Ĝi estas denove humidigebla antaŭ ol manĝi. ''Baĝuk'' estis pasto el graso kaj faruno stampita kun dizajnoj kaj sendita kiel geedziĝa invito. ''Gloĝ'' estis nefermentita pano farita por [[Karesmo]] kaj ''klrdig'' estis pano el semolo<ref>{{citaĵo el novaĵo|titolo=Armenian Rice Pilaf With Raisins and Almonds|url=https://cooking.nytimes.com/recipes/1016976-armenian-rice-pilaf-with-raisins-and-almonds|verko=[[The New York Times]]}}</ref>.
== Herboj kaj spicoj ==
[[Dosiero:Բազրկանի զեյթունով.JPG|eta|maldekstra|ձիթապտղով բազրկանի, Մուսալեռցի հովիվների ճաշը]]
Armenoj faras ampleksan uzon de diversaj herboj en siaj pladoj. Kaĉo estas ellaborita el cerealoj kaj sovaĝaj herboj, nomata ''kerĉik'' (La sama nomo estas uzata de [[kurdoj]] kaj [[jezidoj]].) La armenoj kutime manĝas kerĉikon kun [[blanka brasiko]] en [[peklado]], dum jezidoj manĝas ĝin kun [[poligono]] ([[Birdeta poligono|Polygonum aviculare]]). La orienta [[Anatolio]], kie multaj armenoj vivis antaŭ la [[armena genocido]], havas tre riĉan planto-biodiversecon kun pli ol 3,000 [[Vaskula planto|vaskulaj plantoj]] - el tiuj preskaŭ 800 estas endemiaj specioj. La loĝantoj de ĉi tiu regiono ofte vivis en neatingebla areo kaj dependis de loka kultivita kaj sovaĝa flaŭro. Iuj el la plej gravaj areoj de la regiono, koncerne plantodiversecon, inkludas Harput, Lagon Hazar kaj Munzur<ref>{{citaĵo el libro |familinomo1=Smith |nomo1=Merril D. |titolo=History of American Cooking |eldoninto=ABC CLIO |paĝo=74 |url=https://books.google.com/books?id=a70gMy9XWOcC&pg=PA74&lpg=PA74|isbn=9780313387111 |jaro=2013 }}</ref>.
Ofte uzataj spicoj inkluzivas nigran pipron, [[Sumako|sumakon]], [[Kumino|kuminon]], [[Cinamo|cinamon]]. Kelkaj legomoj sekiĝas kaj kutime uziĝas sekaj kiel [[mento]], [[ĝardena satureo]] kaj [[bazilio]]. Ruĝa pipro estis sekigita sub la suno. Branĉetoj el [[Terebintarbo|terebinto]] estas sekigitaj kaj enmetitaj en miksaĵo de akvo, [[Oliv-oleo|olivoleo]] kaj [[peklakvo]], poste rostitaj kaj muelitaj. La miksita muelaĵo estis aldonita kiel spicado por [[tabuleo]] kaj bakitaj panoj.<ref name=kraig>{{citaĵo el libro|familinomo=Kraig|nomo=Bruce|titolo=The Oxford Encyclopedia of Food and Drink in America, Volume 1|url=https://books.google.com/books?id=DOJMAgAAQBAJ&pg=PA711|paĝoj=711–712|eldoninto=[[Oxford University Press]]|dato=2004|isbn=9780199734962}}</ref>.
== Laktaĵo kaj fromaĝoj ==
[[Dosiero:Lori Cheese Production (3).jpg|eta|Armena ''lori''-fromaĝo]]
Tipaj laktaĵoj estis en la armena kuirarto kiel [[jogurto]], [[labneo]], [[butero]], [[kremo]] kaj [[fromaĝo]]<ref name="housh01">{{citaĵo el la reto |titolo=Mousa Ler – Cuisine |url=https://www.houshamadyan.org/en/mapottomanempire/vilayetaleppo/mousa-ler/local-characteristics/cuisine.html |retejo=Houshamadyan |alirdato=17-a de februaro 2019}}</ref>.
Fromaĝo estas nutraĵo de la armena kuirarto kaj en la tradicia kuirarto ĝi estis konsumita ĉiutage. La procezo krei armenan
En [[Musa Dagh]] tradicia fromaĝo estis farita el kazeoj nomataj ''ĉukalig''. Kiĵ aŭ kebdzudz panir estis salita kaj sekigita timiano kombinita kun [[kazeo]] kaj konservita en kruĉo. Surki-fromaĝo estis miksaĵo de spicoj kaj bongustaĵoj kun formo de piramido, sekigita kaj konservita en vitro ĝis ĝi iĝas ŝimeca. ''Ĥirupanir'' estis farita per aldono de jogurto al lakto.
[[Dosiero:Cacık with spices on it.jpg|eta|Bovlo el jogurto ''jajek'' kun spicoj]]
Jogurto (մածուն) kaj jogurt-derivitaj produktoj havas specialan gravecon en la kuirarto. Tahn (nomita [[ajrano]] en Turkio) estas jogurto bazita el miksaĵo de jogurto kun akvo kaj salo (la recepto de Babojan ankaŭ enhavas sukeron). Ĉi tio eble originis kiel maniero konservi jogurton per aldono de salo. Tan estas la tradicia armena nomo por [[labneo]]. La jogurto ''labneo'' kiu estis boligita kun akvo ĝis tute solida atingo estis nomita ''jepadz madzun'' (kuirita jogurto) kaj ĝi estas kutime konservata por uzado ĉe supoj dum la vintro. [[Butero]] estis farita per kirlado de jogurto<ref>{{citaĵo el libro|familinomo=Baboian|nomo=Rose|titolo=The Art of Armenian Cooking|url=https://archive.org/details/artofarmeniancoo00babo|alirdato=registriĝo|eldoninto=Doubleday & Company, Inc.|dato=1971}}</ref>.
Babojan disvastigas diversajn receptojn, kiujn oni povas prepari per jogurto (fruktosuko) kiel hordea jogurto, jajek (kiun ŝi nomas Paska Spinako-Salato) kaj saŭco kun koftoj. Ŝi ankaŭ havas jogurtakulan kukon kun cinamo, nukso moscada kaj najloj kun nukso-kukaĵo. Ŝia recepto por frukta torto, ankaŭ farita per jogurto, inkluzivas sekajn fruktojn, nuksojn, bakaĵojn kaj diversajn kandizitajn fruktojn<ref>{{Citaĵo el gazeto| doi = 10.1016/j.smallrumres.2011.09.021| issn = 0921-4488| volumo = 101| issue = 1| paĝoj= 2–16| familinomo1 = Tamime|nomo1 = A. Y.| familinomo2 = Wszolek|nomo2 = M.|familinomo3 = Božanić|nomo3 = R.|familinomo4 = Özer|nomo4 = B.|titolo= Popular ovine and caprine fermented milks|ĵurnalo = Small Ruminant Research|serio = Special Issue: Products from Small Ruminants|dato= 1-a de novembro 2011}}</ref>.
La receptoj de Baboian estis publikigitaj antaŭ ol la jogurto estis vaste havebla en usonaj butikoj, do ŝia recepta kolekto inkludis instrukciojn por prepari jogurton hejme el freŝa lakto kiam ĝi estis publikigita. En la 1950-aj jaroj, Sarkis Kolombosjan, armeno kiu fuĝis de Turkio en 1917, komencis vendi jogurton de Andover ([[Masaĉuseco]]) bazita laktaĵfabriko, kiun li aĉetis dum la [[Granda Depresio]]. La familio mem faris la jogurton. Armenaj komercistoj en Watertown, Masaĉuseco komencis mendi jogurton, [[Labneo|labneon]] kaj ŝnurfromaĝon el [[Colombo Yogurt]], kaj la produkto poste atingis superbazarajn bretojn<ref>{{Citaĵo el libro|eldoninto= Elsevier| isbn = 978-0-444-63666-9| paĝoj= 201–243|eldoninto1=Ashok Pandey|eldoninto2=Maria Ángeles Sanromán|eldoninto3=Guocheng Du|eldoninto4=Carlos Ricardo Soccol| eldoninto5=Claude-Gilles Dussap |titolo= Current Developments in Biotechnology and Bioengineering| ĉapitro= 8 - Smoked Food| dato = 1-a de januaro 2017|doi=10.1016/B978-0-444-63666-9.00008-X}}</ref>.
[[Dosiero:Trahana.jpg|maldekstra|eta|''[[Tarhano]]'']]
[[Tarhano]] estas miksaĵo el [[jogurto]] kaj [[Bulguro|bulgur-tritiko]]. La jogurto kaj bulguro kombiniĝas kaj lasiĝas sur [[pleto]] ĝis la grenoj sorbas la jogurton. Post kiam la likvaĵo estas absorbita, la greno estas eksponita je la suno por sekiĝi kaj poste frotiĝas por ekhavi pulvoron. Ĉi tiu pulvoro povas esti uzata por densigi supojn aŭ kuiraĵojn. Tradicie ĝi estis konservita en tukaj sakoj. Tri specoj estas konataj el Agn (nuntempe [[Kemaliye]])<ref>{{citaĵo el libro|familinomo1=Yildiz |nomo1=Fatih |titolo=Development and Manufacture of Yogurt and Other Functional Dairy Products |dato=2010 |eldoninto=Taylor and Francis |paĝo=10 |url=https://books.google.com/books?id=zMCDLlcRaQkC&pg=PA10|isbn=9781420082081 }}</ref>: la ofte konata tahne-tarhano farita el muelita bulguro kaj ajrano, ''ĉreh tarhana'' el bulgur kaj akvo (por [[Karesmo]]) kaj ''ŝira tarhano'' el bulguro kaj vinberoj. Laŭ Stanley Kerr, dungitaro ĉe la orfejo de [[Proksima Oriento]] por armena infanoj, kiam la masakroj komenciĝis dum la [[Batalo de Maraŝo]], armenoj loĝantaj ĉe sap-fabriko vivtenis sin danke al vendejoj kiuj inkludis tarhanon, [[Sekigita frukto|sekigitajn fruktojn]] kaj olivoleon<ref name=housh01 />.
== Fruktoj kaj aliaj dolĉaĵoj ==
| |||