Oishi Wasaburo: Malsamoj inter versioj

'''OISHI Wasaburo''' (大石 和三郎 [ōiŝi ŭasaburō]) estis [[japana esperantisto]] kaj [[meteologo]], direktoro de Aerologia Observatorio de Tateno (24 km de [[Kumamoto (urbo)|Kumamoto]]'''),''' nun [[Japana Meteologia Agentejo]] (JMA) apud [[つくば市]]<ref name=":0">[[Hiragana|hiraganskribe]] : つくば situas sur la insulo [[Honŝu]]</ref>/Tshukuba/[[Cukubo|Cukubo<ref name=":0" />]][[Oishi Wasaburo#cite note-:0-1|<span class="mw-reflink-text">[1]</span>]][[Oishi Wasaburo#cite note-:0-1|<span class="mw-reflink-text">[1]</span>]][[Oishi Wasaburo#cite note-:0-1|<span class="mw-reflink-text">[1]</span>]][[Oishi Wasaburo#cite note-:0-1|<span class="mw-reflink-text">[1]</span>]][[Oishi Wasaburo#cite note-:0-1|<span class="mw-reflink-text">[1]</span>]]<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[1]</nowiki></span>, norde de [[Tokio]]). Li estas plej konata pro lia malkovro en 1920 de altsituaj aerfluoj, nun konataj kiel [[Ĵetfluo|ĵetfluojŝprucfluoj]]. Li naskiĝis enje la [[15-a de marto]] [[1874]] en [[Tosu]] (鳥栖), en la prefektujoprefektejo [[Saga (prefektujo)|Saga]], kaj mortis en la jaro 1950.

Li esperantiĝis en [[1910]], estis komitatano de [[ISAE]] kaj ĉefdirektoro de la [[Japana Esperanto-Instituto]] inter 1930- kaj 1945<ref>Japana Esperanto-Instituto. [http://www.jei.or.jp/hp/eo/eo_historio.htm "La historio de Japana Esperanto-Instituto"]</ref>. Li estis kuraĝa pioniro, kiu aplikis sciencon en Esperanto.

La studoj de Oishi Wasaburo pri la ĵetfluojŝprucfluoj devis ebligi al Japanio ataki la okcidentan parton de Nordameriko dum la [[dua mondmilito]] pere de almenaŭ 9000 fajrobombojnfajrobomboj transportitajtransportataj de balonoj ([[balonbomboj]], [[Fu-Go]]) kaj pluportitajpluportataj interkontinente helpe de [[Ĵetfluo|ĵetfluojŝprucfluoj]]. La jetfluoŝprucfluo ebligis al ili trairi distancon de 8000&nbsp;km en tri tagoj. LanĉitajLanĉante ilin inter novembro 1944 kaj majo 1945, Japanio klopodis faligi ilin en usonajusonajn arbarojarbarojn pere de tempomekanismo <ref>(franca) Mathias Joost''''',''''' [http://www.journal.forces.gc.ca/vo6/no2/history-histoire-01-fra.asp Le commandement aérien de l’ouest et les ballons japonais] (La okcidenta aerarmea ordono kaj la japanaj balonoj), [http://www.journal.forces.gc.ca/vo6/no2/doc/history-histoire-01-fra.pdf pdf-dosiero], Revue militaire canadienne, volumo 6, numero 2, somero 2005.</ref><ref>(angla) Mathias Joost. [http://www.journal.forces.gc.ca/vo6/no2/doc/history-histoire-01-eng.pdf ''"''Western Air Command and the Japanese Balloon Campaign"] (Okcidenta Aer -Ordono kaj la japana balonkampanjo), Canadian Military Journal, somero 2005.</ref> kun la celo fajrigi la tieajn arbarojn. Kelkaj atingis la ŝtatojn [[Nov-Meksikio]] kaj [[Vaŝingtonio]], eĉ [[Alasko|Alaskon]]. La solaj konataj viktimoj de tiu ege malpreciza kaj hazarda militrimedo estis senkulpa sespersona familio kiu piknikis en [[Oregono]]. Ĝis nun, 285 fragmentoj de tiuj balonoj estisestas trovitaj tra tuta [[Nordameriko]]. Malmultegaj deel tiuj bomojbomboj atingis finfine Usonon, ĉar la ventokalkuloj de Oishi Wasaburo estis eraraj : anstataŭ la 65 horoj antauviditaj por atingi Usonon el Japanio, necesis averaĝe 96 horojn. Rezulte, la plej multaj balonbomboj falis sendanĝere en la Pacifikon anstataŭ sur la amerikaamerikan kontinentokontinenton <ref>(angla) Pearce, Fred, "''Jet Extreme''" New Scientist. Volumo 220, numero 2940. 26-a oktobro 2013, paĝo 40.</ref>. Ekzemplo de Fu-Go balono videblas en la [[pacomuzeo Sajtama]] (japana japane: [[さいたま市]]), kiu ankaŭ faras esplorojn pri tio, kiel militoj tragedie influas la vivon de ordinaraj homoj<ref>(angla, japana) [http://www.saitama-peacemuseum.jp/publics/index/29/ Peace Museum of Saitama] (Pacomuzeo de Sajtama)</ref>.

== ĴetfluoŜprucfluo kaj Esperanto ==

Oishi Wasaburo estis la unua en la mondo, kiu science esploris [[Sondobalonoj|sondobalonojn]] pere de [[teodolito]], de 1923 ĝis 1925, kaj tiel malkovris la fenomenon de la [[ĵetfluo|ĵetfluojŝprucfluoj]]. Pri tio li redaktis en 1923 la unuan oficialan raporton de la Aerologia Observatorio de Tateno, kiun li ne verkis ne en la japana sed en Esperanto, ĉar li opiniis ke tutmonde diskonigi tiun [[Troposfero|troposferan]] fenomenon en la japana ne trovus atenton. La esploroj restis longe ignoritajignorataj en la sciencistajsciencaj medioj kiuj ne atentis pri ĝi, ĉar ne multaj sciencistoj scipovis Esperanton. Wasaburo Oishi publikigis entute 19 raportojn en Esperanto inter 1926 kaj1944kaj 1944. La dika, grandformata raporto (30x22 cm.) : "[[Raporto de la Aerologia Observatorio de Tateno|Raporto de la Aerologia Observatorio de Tateno"]] aperis en 6 volumoj kun entute 1246 paĝojn, uzante multajn cifertabelojn pri la observadoj kaj aeraj fenomenoj. Ili formas gravajn dokumentojn pri la scienca uzado de Esperanto en Japanujo.

La nomo de Oishi Wasaburo aperis en "Protesto al la PanpacifikaTutpacifika Scienca Konferenco pri lingvo uzota". Inter la aliaj subskribintoj aperas la nomoj de D-ro S- Nakamura<small><ref>Supozeble kuŝas eraro en la raporto de Shishido Keiichi en tio, ke li indikis "D-ro S. Nakamura" dum ekzistas en Heroldo de Esperanto la nomo de [[Nakamura Kijoo]], ankaŭ membro de la japana Akademio, kaj, kiel li, meteologo… Vidu ankaŭ [http://www.vastalto.com/librejo/VeDNa/VeDNa.html Verkoj de D-ro Nakamura] </ref></small>, membro de la Imperia Akademio , D-ro [[Oka Asajiro|A. Oka]], pioniro de Esperanto en Japanio kaj [[Shishido Keiichi]] <small><ref>"Heroldo de Esperanto", n° 59 (386), [[26-an de novembro]] [[1926]]. </ref></small> kies raporto jene tekstas :

''Laŭ decido de la 14-a Japana Esperanto-Kongreso oni sendis proteston kun subskriboj de 17 eminentuloj pri la lingvo uzota al la nomita konferenco. La konferenco volis, ke oni uzu senkondiĉe nur unu solan lingvon : la anglan. La protesto proponas Esperanton kiel la oficialan lingvon; sed se oni permesus la anglan lingvon, oni ankaŭ permesu la japanan. "La efiko de la protesto estis brila. Preskaŭ ĉiuj ĵurnaloj en tuta Japanio raportis pri tio per grandaj literoj, kaj la konferenco decidis, ke oni uzu laŭplaĉan lingvon. Kaj plue, tio devis sciigi al dormantoj en la scienca rondo multe pli, ke jam venos la tempo, kiam oni ne povas altrudi sian propran lingvon al fremdlanduloj kaj ĉiuj devas uzi Esperanton kiel la plej taŭgan lingvon internacian por la internacia interkonsento.''"