Senrubeco: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 27:
 
== Defioj ==
Laŭ raporto de la [[Monda Banko]]<ref>'''(anglolingve)''' [https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/30317 Raporto de la monda Banko: Kia rubo 2.0] p.24</ref>, la tutmonda produktado de [[Ĉedoma rubo|ĉedomaj ruboj]] estis 2,01 miliardoj da tunoj en [[2016]] kaj kreskus ĝis 3,4 miliardoj da tunoj ĉiujare ĉirkaŭ [[2050]]. Laŭ la lando, la produktado de ruboj ege varias: usonano produktas 773 kilogramojn pohome ĉiujare, dum bangladeŝano produktas nur 150<ref>'''(anglolingve)''' [https://www.maplecroft.com/insights/analysis/us-tops-list-of-countries-fuelling-the-mounting-waste-crisis/ Raporto de la pririska fakejo Verisk Mapelcroft]</ref>. Tamen, ankaŭ la administrado de ruboj ankaŭ ege varias: la procento de kolektado de ruboj varias el 39% en la [[evolulando]]j ĝis 96% en la [[Industrilando|disvolviĝintaj landoj]]<ref>'''(anglolingve)'''[https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/30317 Raporto de la monda Banko: Kia rubo 2.0], p.32</ref><ref>'''(franclingve)''' Céline Duzarche, [https://www.futura-sciences.com/planete/actualites/environnement-10-chiffres-montrent-monde-va-crouler-sous-dechets-73196/ "10 nombroj pruvas ke la mondo disfalos sub la ruboj"], ĉe ''Futura Planète'', 1-a de novembro 2018</ref>, sammaniere, la procento de recikligo varias el 3,7 ĝis 29%<ref>'''(anglolingve)''' [https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/30317 Raporto de la monda Banko: Kia rubo 2.0] p.35</ref>.<br>
[[Dosiero:YoffGarbage.jpg|eta|dekstra|Kontraŭleĝa rubodeponejo en [[Dakaro]]]]
Ĉi-tiuj municipaj ruboj konsistas mondskale el:
Linio 48:
* Kontrolitaj rubodeponejoj: 4%
* Aliaj: <1%<ref>'''(anglolingve)''' [https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/30317 Raporto de la monda Banko: Kia rubo 2.0] p.34</ref>
Ĉi-tiu situacio havas gravegajn konsekvecojn: rubodeponejoj transirigas poluadajn substancoj al la grudo kaj al la [[grundakvo]]j, ruboforbruligiloj al la aero: ili emisiadas pli ol 2000 toksaj molekuloj el kiuj nur dudeko estas kontroleblaj<ref>''Famille presque zéro déchets: ze guide'', Jérémie Pichon kaj Bénédicte Moret, eldonoj Thierry Souccar, [[ISBN]] [https://catalogue.bnf.fr/search.do?pageRech=rav&mots0=NRC;-1;0;9782365491877 978-2-36549-187-7], p.31</ref>. Reciklado estas ege limigita: ĝi necesas grandajn infrastrukturojn, efikan sektoron por la kolektado, kaj civitanajn partoprenon, aldone, multaj plastoj ne estas reuzeblaj. Finfine, en [[Francio]], la procento dade reciklado atingas nur 66% por la papero kaj la kartono, 55% por la vitro, kaj 7% por la plasto<ref>''Famille presque zéro déchets: ze guide'', Jérémie Pichon kaj Bénédicte Moret, eldonoj Thierry Souccar, [[ISBN]] [https://catalogue.bnf.fr/search.do?pageRech=rav&mots0=NRC;-1;0;9782365491877 978-2-36549-187-7], p.33</ref>, koste de grandaj energiaj kaj monaj elspezoj, plejparte respondecitaj de publikaj aŭtoritatoj. Preskaŭ ĉiuj ruboj do fine alvenas al naturo: 200kg da ruboj alvenas al la oceanoj ĉiusekunde<ref>''Famille presque zéro déchets: ze guide'', Jérémie Pichon kaj Bénédicte Moret, eldonoj Thierry Souccar, [[ISBN]] [https://catalogue.bnf.fr/search.do?pageRech=rav&mots0=NRC;-1;0;9782365491877 978-2-36549-187-7], p.32</ref>.<br>
''"Malbona administrado de ruboj poluas la oceanojn, ŝtopas drenajn kanalojn kaj kaŭzas inundojn, disvastigas malsanojn, pliigas spirajn problemojn pro senkaŝa brulado de rubo, mortigas bestojn kaj influas ekonomian disvolviĝon, ekzemple damaĝante turismon"'', memoras Sameh Wahba, direktoro respondeca pri urba kaj teritoria disvolviĝo, mastrumado de katastrofaj riskoj kaj fortikecodaŭripovo ĉe la [[Monda Banko]]<ref>'''(franclingve)''' https://www.banquemondiale.org/fr/news/immersive-story/2018/09/20/what-a-waste-an-updated-look-into-the-future-of-solid-waste-management</ref>.
 
== Principoj ==
Linio 55:
* hejmskale: ŝanĝi la konsomadajn kutimojn, nepre atenti pri la ordigado de ruboj
* firmaskale: ŝanĝi la administradon de la ruboj, rearanĝi la produktadon, influi la provizantojn kaj klientojn
* regionskale: aranĝi politikon por la malpliigo de la kvanto de la ruboj: havigi kompoŝtujonkompoŝtujojn, impoŝte instigi pli ekologian ruban mastrumadon, organizi sektoron por la reuzadon
* landskale: agadi por leĝigo pri respondecigo de firmaoj, plimultigo de la iniciatoj por malpliigo kaj reciklado de la ruboj<ref>https://www.zerowastefrance.org/lassociation/vision/</ref><br>
La senrubeca metodaro do ofertas alternativan rubmastrumadon, multe malpli multkostan laŭ rimedoj ol konvencia rubmastrumado, en kiu novaj rimedoj estas konstante reuzataj por anstataŭigi rimedojn perditajn de [[rubodeponejo]]j aŭ [[ruboforbruligo]]. Krome, la senrubeca metodaro rezultigas signifan redukton de la [[poluado]] generita de ĉi-tiu procezo, kun rubodeponejoj kaj ruboforbruligo reduktitaj al minimumo. Ĝi do estas ankaŭ fonto de daŭrigeblajdaŭripovaj lokaj laborpostenoj ne translokigeblajnetranslokigeblaj, kadre de pli [[Cirkla ekonomio|cirkla ekonomio]].<br>
 
Skeme, eblas resumi la senrubecan strategion en kvar punktoj:
* Praktiki kaj promocii nekonsumerisman, [[Modera vivstilo|moderan]] vivstilon
* Forigi la uzadon de rubodepnejojrubodeponejoj kaj ruboforbruligoruboforbruligiloj per strukturigo de la [[rubokolektado|rubokolektan sistemon]] tiel:
** pliigi la kvanton de diferencigebla materialo reakirebla (por individuoj tio signifas apartigi la malsamajn specojn de ruboj, kaj precipe organikajn rubojn por la fabrikado de [[kompoŝto]], ĉefe ĉar la estonta [[Fosforo|fosfora]] manko estas pruvita),
** optimumigi la kvaliton de la [[Recikligo|reciklebla materialo]], kio samtempe reduktos la produktitan kvanton de rubo