Vortordo: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Elĝermigo
e lingvaj etikedoj
Linio 6:
Estas lingvoj (ekz‑e la angla), en kiuj la dispartigon de frazo en frazmembrojn indikas iliaj pozicioj:
 
: {{lang|en|''Peter saw Paul.''}} – Petro vidis Paŭlon.
: {{lang|en|''Paul saw Peter.''}} – Paŭlo vidis Petron.
 
Tian vortordon oni nomas '''rigida, sintaksa''' aŭ '''pozicia'''; la lingvojn kun tia vortordo oni nomas '''rigidordaj lingvoj'''.
Linio 35:
Konekse kun ĉi tiu ĉefa vortordo oni parolas pri '''neŭtrala frazaranĝo'''.
 
'''Por la lingvoj liberordaj''' tia aranĝo de la pozicioj ''ne estas'' trajto esenca, ĝi estas trajto ''statistika''. Aktiva vivulo statistike pli ofte estas temo de komuniko ol la pasivaj objektoj, kaj tial ankaŭ en la liberordaj lingvoj la subjekto plej ofte trafas en la komencanteman (do, la temankomencan) pozicion. Tial ankaŭ en tiaj lingvoj ni vidas la biason al SO- kaj SV-ordoj. Tamen tiajgenerale la S-komencaj frazoj ne nepre estas «neŭtralaj», diversaj fraztipoj postulas siajn specifajn vortordojn. Ekz‑e por la «prezentaj» aŭ «enkondukaj» frazoj de la tipo
 
:Sur la tero kuŝas ŝtono [FE §6]
:Antaŭ la domo staras arbo [FE §8]
:{{la}} {{lang|la|Erant in ea legione fortissimi viri, centuriones, ... Titus Pullo et Lucius Vorenus.}}<ref>{{lang|la|Cæsar, De bello Gallico V.44.}}</ref>
:(Estis en tiu legio du fortegaj viroj, centuriestroj, Tito Pullo kaj Lucio Voreno)
 
la neŭtrala vortordo estas VS. Nu, la enkondukaj frazoj estas malpli oftaj ol la rakontaj; tial la ordo VS estas malpli ofta ol SV; sed en siaspecaj frazoj ĝi estas la neŭtrala.
 
Linio 47 ⟶ 45:
: La fenestron (T) rompis (L) ŝia filo (R).
En Latino la verba ligilo ofte situas frazofine, kaj la remaa pozicio estas ĵus antaŭ tiu verbo:
:{{la}} {{lang|la|omnem pecūniam <u>Rōmam</u> mīsit.}}<ref>Tito Livio, 26.40.13.</ref>
: (La tutan monon li sendis ''al Romo'')
(Kion la generalo faris pri la mono rabita en la venkoprenita urbo?)
Linio 61 ⟶ 59:
: Sur la tero kuŝas ŝtono  [FE §6]
iĝas
:{{en}} {{lang|en|''There is a stone'' on the ground;}}
:{{fr}} {{lang|fr|''Il y a une pierre'' par terre;}}
:{{de}} {{lang|frde|''Es gibt einen Stein'' auf dem Boden.;}}
 
Alia remaigilo estas la pasivo; por esprimi la sencon de la esperanta
: La fenestron rompis ŝia filo
(responda al «Kiu rompis la fenestron?»), oni dirus
:{{en}} {{lang|en|The window was broken by her son}}
: (La fenestro estis rompita de ŝia filo)
aŭ eble per fendita frazo:
:{{fr}} {{lang|fr|C’est son fils qui a cassé la fenêtre}}
: (''Estas ŝia filo'' kiu rompis la fenestron)
aŭ eble per ekstermeto de la temo kaj anafora pronomo:
:{{fr}} {{lang|fr|La fenêtre, son fils l’a cassé}}
: (La fenestro, ŝia filo ĝin rompis)