|
La komuna nomo [[Frangipani]]" devenas de itala nobela familio, kies dekses-jarcenta [[markizo]] elpensis parfumon kun odoro el ĝi. La genra nomo honoras [[Charles Plumier]] kiu estis franca monako de la Franciskana ordo, kaj [[botanikisto]].<ref name=":0"><nowiki><ref>Plumeria rubra - Plant Finder". </nowiki>''www.missouribotanicalgarden.org''.</nowiki>Alirita je 14a set.2019>/ref></ref>
En Meksiko la komuna nomo estas '''cacaloxóchitl aŭ cacaloxúchitl'''. La nomo venas de la Naŭatla lingvo kaj signifas "korva floro"<ref name=":5"><nowiki><ref> "Biblioteca"</nowiki></ref> Medicinatradicionalmexicana.unam.mx.Alirita je 12a jul 2013<nowiki></ref> P. rubra estis deklarita la nacia floro de Nikaragvo en 1971, kie ĝi estas konata kiel '''sacuanjoche'''.<ref><nowiki><ref> "Simbolos Nacionales". Archived from the original on 2017-10-06. Retrieved 2017-09-14.>/ref></nowiki></ref> En la hispana, franĉipano estas ankaŭ nomata '''alhelí, alhelí cimarrón kaj suche'''.<ref name=":1"><nowiki><ref> name = "Taxonomy - GRIN-Global Web v 1.10.4.0"</nowiki></nowiki>. ''npgsweb.ars-grin.gov''.Alirita je 4a apr 2019<nowiki></ref> La termino '''melia''' estas havaja.<ref name=":6"><nowiki> Criley, Richard A (February 1998). "Ornamentals and Flowers OF-24: Plumeria" </nowiki>(PDF). ''Cooperative Extension Service, C/T/A/H/R''. Department of Horticulture, College of Tropical Agriculture & Human Resources, University of hawaii at Manoa. Alirita je 31a jan 2010<</nowiki>></ref> En la Cook-Insuloj, ĝi estas konata kiel '''tipani.''' Ĝi estas kultivata vaste en sudaj kaj okcidentaj partoj de Barato, kie ĝi estas nomita '''champa''' aŭ derivaĵo de ĝi kiel ekzemple '''chaaphaa, champige''' ktp. Ĝi ankaŭ estas nomata '''champa''' en [[Pakistano]].<ref name=":2"><nowiki><ref>Tropicos | Name - Plumeria rubra L."</nowiki></nowiki> ''www.tropicos.org''. Alirita je 21a mar 2019.<nowiki></ref> En Kamboĝo ĝi ricevas la nomojn '''châmpéi krahâ: m''' (ankaŭ romianigita kiel '''krahom''', kun la signifo 'ruĝa'), aŭ '''châmpéi slük sruëch''', dum la franca termino por la specio estas '''frangipanier à fleurs rouges'''. <ref name=":7"><nowiki><ref> Dy Phon Pauline, 2000, </nowiki>''Plants Used In Cambodia'',</nowiki> printed by Imprimerie Olympic, Phnom Penh.<nowiki></ref> En [[Srilanko]], ĝi estas konata kiel '''araliya''' en la [[Sinhala lingvo]]. Ĝi estas konata sub multaj nomoj en [[Brazilo]], inkluzive de '''jasmim-de-caiena, jasmin-do-pará, kaj jasmin-manga.''' <ref name=":1" /> Alia nomo, kiun ĝi havas en la [[portugala lingvo]] '''estas flor-de-Santo-Antônio.''' <ref name=":1" /> En Mjanmao, ĝi estas nomata '''mawk-sam-ka, mawk-sam-pailong kaj sonpabataing'''.<ref name=":8"><nowiki><ref>"Plumeria rubra L." </nowiki>''www.gbif.org''. </nowiki>Alirita je 4a apr 2019<nowiki></ref>En [[Ĉinio]], ĝi havas la komunan nomon '''ji dan hua''', kaj en [[Usono]], ĝi estas nomata '''nosegay'''.<ref name=":2" />
''Plumeria rubra'' apartenas al la familio de [[Apocinacoj]] kaj kreskas kiel ampleksa arbedo aŭ malgranda arbo ĝis alteco de 2-8m (5-25 futoj) kaj simila larĝo.<ref name=":0" /> Ĝi havas dikan sukan trunkon kaj kolbasosimilajn malakrajn branĉojn kovritajn per maldika griza ŝelo. La branĉoj estas iom rompiĝemaj kaj kiam rompitaj, eligas blankan [[latekso]], kiu povas agaci la haŭton kaj mukozojn. Ĉi tiu latekso trovita en la tigo de la plantoj estas fakte toksa, sed ne mortiga krom se ĝi troviĝas en grandaj kvantoj. <ref name=":9"><nowiki><ref>"Plumeria rubra - Useful Tropical Plants".<</nowiki>>#x3C;</nowiki>> ''tropical.theferns.info''. Alirita je 4a apr<</nowiki>></ref>La grandaj verdaj folioj povas atingi 30 ĝis 50cm (12 ĝis 20 coloj) longaj kaj estas aranĝitaj alterne kaj kunigitaj ĉe la fino de la branĉoj. Ĝi tendencas esti pli malgranda en kultivado.<ref name=":9" /> Iliaj folioj estas deciduaj, falantaj en la pli malvarmaj monatoj de la jaro. La floroj estas finaj, aperantaj ĉe la finoj de branĉoj dum la somero. Ofte abundaj kaj tre elstaraj, ili estas forte bonodoraj, kaj havas kvin petalojn. La floroj elsendas sian bonodoron matene kaj vespere. Ĉi tiu bonodoro similas al tiu de [[rozo]], [[citruso]] kaj [[cinamo]].<ref name=":10"><nowiki><ref>Joulain, Daniel (2008). "Flower Scents from the Pacific".</nowiki></nowiki> ''Chemistry & Biodiversity''. '''5'''(6): 896–909. doi:10.1002/cbdv.200890103. ISSN 1612-1880. <nowiki>PMID 18618387</nowiki>. S2CID 12346104<nowiki></nowiki></nowiki></ref> La koloroj iras de la komuna rozkolora ĝis blanka kun nuancoj de flava en la centro de la floro.<ref name=":0" /> <ref name=":11"><nowiki><ref>Gilman, Edward F.; Watson, Dennis G. (October 1994). "Fact Sheet ST-491 </nowiki>''Plumeria rubra'' Frangipani"</nowiki>(PDF). ''Environmental Horticulture website''. Gainesville, FL: University of Florida. Alirita je 22a jul 2013.<nowiki></ref> Komence tubformaj antaŭ ol malfermiĝi, la floroj havas 5-7,5cm (2-3 coloj) de diametro, kaj nur malofte produktas semon - 20-60 flugilhavaj semoj estas enhavitaj en 17,5cm (7 coloj) kapsulo.<ref name=":2" /> La fruktoj estas cilindraj [[Kapsulo (frukto)|kapsuloj]], kiuj malofte troviĝas en kultivado.<ref name=":0" /> Estas multinombraj sinonimoj kiel vidate en la listoj subaj<ref><ref>"''Plumeria rubra'' L." ''Plants of the World Online''.</nowiki> Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. 2017. Alirita je 10a nov 2020.<nowiki></ref>
{| class="wikitable"
|+
Vaste haveblaj en arbokulturejoj, franĉipanoj facile disvastiĝas per fortranĉoj de branĉoj ([[stikado]]) prenitaj en pli malvarmaj monatoj kaj lasitaj sekiĝi por semajno aŭ pli. [15] Krom ĝardenoj kaj plantado de stratoj kaj parkoj, franĉipanoj estas plantitaj en temploj kaj tombejoj.<ref name=":6" />
Plumeria rubra estas grava kultivaĵo en Havajo, kun pli ol 14 milionoj da floroj venditaj por esti uzataj en girlandoj tie en 2005.<ref><ref>"Plumeria Rubra: An Old Ornamental, A New Crop"</ref>Actahort.org. Alirita je 12a jul 2013</ref></ref>
En [[Modera klimato|modera klimataj]] areoj P. rubra devas esti kultivata sub vitro, en granda ŝirmejo aŭ simile, ĉar ĝi ne toleras temperaturojn sub 10 ° C (50 ° F). Tamen ĝi povas esti metita ekstere en ŝirmita suna loko dum la someraj monatoj. En Britio ĝi gajnis la Premion de Ĝardena Merito de la Royal Horticultural Society. <ref></nowiki> "RHS Plantfinder - ''Plumeria rubra''".<#x3C;nowiki>#x3E;PDF). Royal Horticultural Society. jul. 2017. p. 80. Alirita je 8a maj 2018.<#x3C;/nowiki>#x3E;</ref> <ref><ref> "AGM Plants - Ornamental" (PDF)</ref></ref>
Iuj elektoj estas kultivado de hibridoj inter la specio ''P.rubra'' kaj ''Plumeria obtusa''; tiuj havas pli rondajn ol pintajn foliojn kaj malpli probable estas deciduaj. <ref name=":6" /> La blanka kaj flava kulturvario "Singapuro" floras tutjare en Havajo. <ref><nowiki><ref> Scott, Susan (1991). </nowiki>''Plants and Animals of Hawaii''<nowiki></ref>
|
