Privilegio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
RG72 (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
malplimultaj komunumoj
Linio 1:
[[Dosiero:Listina Karel IV.jpg|eta|120px|<center>atesto de la imperiestro [[Karolo la 4-a (Sankta Romia Imperio)|Karolo la 4-a]], ke nur la pragaj ĉefepiskopoj havu la privilegion kronigi la reĝon de [[Bohemio]].]]
[[Dosiero:Ferdinando_III_d'Asburgo_–_Privilegium_comitatus_palatinus_et_militiae_auratae_a_Ferdinando_Tertio,_1653_–_BEIC_15136770.jpg|eta|Privilegium comitatus palatinus et militiae auratae a Ferdinando Tertio, 1653. Ĉi tiun privilegion donis Ferdinando la 3-a de Habsburgo, imperiestro de la Sankta Romia Imperio, al la grava altlernejo de kuracistoj de Milano, Italio.]]
'''Privilegio''' (de la [[latina]] vorto ''privilegium'') estas aparta [[rajto]] aŭ favoro, koncesiita al iu ekster la komuna rajto. En multaj epokoj de la homa historio tre gravis privilegioj - aŭ la batalo kontraŭ ili. En la eŭropa [[mezepoko]] grava karakterizaĵo de la [[feŭdismo|feŭdismaj]] [[regno]]j estis la privilegioj de la [[klerikaro]], [[nobelaro]] kaj de la [[reĝo]]j. En la [[19-a jarcento|19-a]] kaj [[20-a jarcento]]j la [[komunisto]]j elstarigis la ekziston de "privilegiaj klasoj" kaj la neceson forigi tiujn privilegiojn. En moderna [[ekonomio]], aparte la posedo de [[monopolo]] pri iu varo donas privilegiojn al la posedanto.
'''Privilegio''' (de la [[latina]] vorto ''privilegium,'' derivita de la latina aldiro : ''priva lex, privus legus;'' laŭvorta traduko privata leĝo, kun signifo de supera rajto) estas aparta [[rajto]], favoro, aŭ [[Imuneco (apartigilo)|imuneco]], [[Koncesio|koncesiita]] al iu ekster la [[komuna rajto]]. Iuj povus esti transdoneblaj, vendeblaj aŭ pasigitaj laŭ postaj generacioj.
 
En multaj epokoj de la homa historio tre gravis privilegioj - aŭ la batalo kaj por reteni ilin kaj kontraŭ ili ([[Egaleco antaŭ la leĝo]]).
 
Komence kaj ĉefe tiu estis laŭleĝa dokumento en mezepoka [[Eŭropo]], kiu reguligis la rilaton inter la registaro kaj etnoj, komercistoj aŭ enmigrintoj, aŭ individuo en la registara aŭtoritato (imperio, regno, princinoj) al kiuj ricevis specialajn rajtojn antaŭ la leĝo. En la eŭropa [[mezepoko]] grava karakterizaĵo de la [[feŭdismo|feŭdismaj]] [[regno]]j estis la privilegioj de la [[klerikaro]], [[nobelaro]] kaj de la [[reĝo]]j.
 
Ankaŭ [[Malplimulto|malplimultaj komunumoj]] ricevis tiujn "Rajtleteroj" kaj ekzemple estis donitaj al [[judoj]] de tempo al tempo en la [[suvereneco]] de reĝoj kaj nobeloj en Eŭropo, por reguligi sian [[Setlejo|setliĝejo]] kiel kaj [[Etna malplimulto|etna]] kaj [[religia malplimulto]], kaj eĉ por permesi al ili okupiĝi pri okupoj malpermesitaj al la tuta loĝantaro.
 
Ekzemple, jam antaŭ la [[krucmilitoj]] judaj komunumoj en [[centra Eŭropo]] ricevis "ĉarton", unu el ili estas de [[Frederiko la 2-a (Sankta Romia Imperio)|Frederiko la 2-a]], kiu permesis al ili okupiĝi pri [[Banko|bankado]], tio estas [[Interezo|intereza]] [[prunto]] kaj [[monŝanĝo]] inter [[Valuto|valutoj]], kaj tre grave promesis defendon de la reganto. La privilegioj, kiujn tiuj komunumoj ricevis, permesis al ili plu konservi sian religian vivmanieron kaj konservi sian etnan identecon.
 
En la [[19-a jarcento|19-a]] kaj [[20-a jarcento]]j la [[komunisto]]j elstarigis la ekziston de "privilegiaj klasoj" kaj la neceson forigi tiujn privilegiojn.
 
En moderna [[ekonomio]], aparte la posedo de [[monopolo]] pri iu varo donas privilegiojn al la posedanto.
 
[[Sociologio|Sociologie]], privilegioj povas esti konsiderataj kiel formo de [[diskriminacio]].