Gravitaj ondoj: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Sj1mor (diskuto | kontribuoj) pli da enkonduko |
|||
Linio 1:
[[Dosiero:Wavy.gif|eta|Dudimensia ilustraĵo de gravitaj ondoj disvastiĝantaj en spactempo kiel rezulto de duuma stelsistemo]]
'''Gravitaj ondoj''', en [[fiziko]], estas [[ondeto]]j en la [[kurbeco]] de la [[spactempo]], kiuj [[Ondo|ondece]] disvastigas sin, moviĝante disen de sia fonto. Ilin prognozis [[Albert Einstein]] en 1916<ref>{{cite journal|author=Einstein, A |title=Näherungsweise Integration der Feldgleichungen der Gravitation |date= June 1916 |url=http://einstein-annalen.mpiwg-berlin.mpg.de/related_texts/sitzungsberichte |journal=[[Prussian Academy of Sciences|Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften Berlin]] |volume=part 1|pages=688–696}}</ref><ref>{{cite journal|author=Einstein, A |title=Über Gravitationswellen |date=1918 |url=http://einstein-annalen.mpiwg-berlin.mpg.de/related_texts/sitzungsberichte |journal=Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften Berlin|volume=part 1|pages=154–167}}</ref> surbaze de sia [[teorio]] de [[ĝenerala relativeco]]<ref>{{cite web |last=Finley |first=Dave |title=Einstein's gravity theory passes toughest test yet: Bizarre binary star system pushes study of relativity to new limits. |url=http://phys.org/news/2013-04-einstein-gravity-theory-toughest-bizarre.html |publisher=Phys.Org}}</ref><ref>[http://www.dpf99.library.ucla.edu/session14/barish1412.pdf The Detection of Gravitational Waves using LIGO, B. Barish]</ref>. Gravitaj ondoj transportas energion kiel "gravitan [[radiado]]n". La ekzisto de gravitaj ondoj estas ebla sekvo de la [[Lorentz-nevariado]] de ĝenerala relativeco, ĉar ĝi kuntrenas la koncepton de limiganta rapideco de dismoviĝo de la fizikaj interagoj. Kontraste, gravitaj ondoj ne povas ekzisti en la [[Neŭtono|neŭtona]] teorio de [[gravito]], kiu postulas ke fizikaj interagoj sin disvastigu je infinita rapideco.▼
'''Gravitaj ondoj''', en [[fiziko]], estas [[Elektromagneta ondo|elektro-magnetaj]] [[ondeto]]j (ekz. [[lumo]] aŭ [[Radioondo|radio-ondoj]]) en la [[kurbeco]] de la [[spactempo]], kiuj [[Ondo|ondece]] disvastigas sin per [[vibrado]], moviĝante disen de sia fonto kaj produktas moviĝo de [[Elektra ŝargo|elektraj ŝargoj]]. Simile, gravitajn ondojn produktas moviĝo de [[Maso|masoj]].
▲
== Elserĉado ==▼
▲== Elserĉado ==
[[Dosiero:LIGO_measurement_of_gravitational_waves.svg|eta|Detekto de gravita ondo fare de la LIGO-teamo, detekto en la detektilo ĉe Livingston, Luiziano (dekstre), kaj la signalo ricevita ĉe Hanford, Vaŝingtono (maldekstre), kompare kun la teoria antaŭdiro]]
Antaŭ la rekta detektado de gravitaj ondoj, troviĝis nerektaj atestoj pri ilia ekzisto. Ekzemple, mezurado de la [[Duopa stelo|binara sistemo]] [[Hulse-Taylor]] sugestis, ke gravitaj ondoj estas pli ol nure hipoteza koncepto. Eventualaj fontoj de detekteblaj gravitaj ondoj inkluzivas duopajn stelsistemojn konsistantajn el [[Blanka nano|blankaj nanoj]], [[Neŭtrona stelo|neŭtronaj steloj]], kaj [[Nigra truo|nigraj truoj]]. Diversaj detektiloj por observi gravitajn ondojn estas konstruataj aŭ eĉ funkcias, kiel ekzemple la [[Altgrada LIGO]], kiu ekobservis en septembro 2015.<ref>{{cite web|title=The Newest Search for Gravitational Waves has Begun|url=https://ligo.caltech.edu/news/ligo20150918|website=LIGO Caltech|publisher=[[LIGO]]|accessdate=29 November 2015|date=18 September 2015}}</ref>
== Konkreta observiĝo ==
Malgraŭ jardekoj da provoj, gravitaj ondoj estis malkovritaj nur en 2016 (Nobel Premio 2017), ĉar ili estas treege malfortaj. En la {{dato|11|februaro|2016}}, la eksperimentantaro de [[LIGO]] anoncis, ke ĝi rekte observis gravitajn ondojn el kunfandiĝanta paro de nigraj truoj.<ref name="Discovery 2016">{{cite journal |title=Einstein's gravitational waves found at last |journal=Nature News| url=http://www.nature.com/news/einstein-s-gravitational-waves-found-at-last-1.19361 |date=February 11, 2016 |last=Castelvecchi |first=Davide |last2=Witze |first2=Witze |doi=10.1038/nature.2016.19361 |accessdate=2016-02-11 }}</ref><ref name='Abbot'>{{cite journal |title=Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger| authors=B. P. Abbott et al. (LIGO Scientific Collaboration and Virgo Collaboration)| journal=Physical Review Letters| year=2016| volume=116|issue=6| url=https://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/PhysRevLett.116.061102 | doi=10.1103/PhysRevLett.116.061102}}</ref><ref name='NSF'>{{cite web|title = Gravitational waves detected 100 years after Einstein's prediction {{!}} NSF - National Science Foundation|url = http://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=137628|website = www.nsf.gov|access-date = 2016-02-11}}</ref>.
== Eksteraj ligiloj ==
| |||