Cereso: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
LiMrBot (diskuto | kontribuoj) e ligilo, kelkaj redaktetoj per AWB |
||
Linio 1:
{{TemasPri|la asteroido Cereso|la samnoma persono el la [[Romia mitologio]]|[[Cereso (mitologio)]]}}
{{Informkesto astronomia objekto
|Nomo =
|Kategorio = Nanplanedo
|Bildo = [[
|Bildo_priskribo = Cereso fotita en [[2015]] de la [[kosmosondilo Dawn]].
|Dato_de_malkovro = {{dato|1|januaro|1801}}
Linio 9:
|Malkovrinto = [[Giuseppe Piazzi]]
|Oficiala_nomo = 1 Cereso
|Granda_duonakso = 414,703838 ×10<sup>6</sup> km
|Periapsido = 381,419582 ×10<sup>6</sup> km
|Apoapsido = 447,838164 ×10<sup>6</sup> km
Linio 30:
|Aksa_kliniteco = ĉirk. 3°
|Albedo_geom = 0,090 ± 0,0033
|Temperaturo = 167 [[Kelvino|K]]
|Videbla_magnitudo_min = 9,32
|Videbla_magnitudo_maks = 6,7
|Angula_diametro_min =
|Angula_diametro_maks =
}}
[[Dosiero:Nanplanedoj-scivolemo-nasa.webm|eta|Kio estas nanaj planedoj?
'''Cereso''' (el la latina nomo ''Ceres'', Romana diino; [[Astronomia simbolo|simbolo]]: [[
La klasado de Cereso ŝanĝiĝis dum la historio. En la unua tempo oni konsideris ĝin [[planedo]], sed evidentiĝis ke ĝi estas nur unu el multaj similaj ĉielaj korpoj, kaj ĝi estis klasata ''asteroido'' aŭ ''planedeto'' dum pli ol 150 jaroj. Ĉar ĝi estas la unua trovita asteroido, ĝia nomo aperas en astronomiaj tabeloj kun antaŭmetita numero unu: ''1 Ceres''.
Post kiam estis trovita la granda trans-Neptuna objekto [[Eriso]] kaj aliaj, ekestis duboj pri klasado de tiaj mezgrandaj globaj korpoj, malpli pezaj ol la klasikaj planedoj sed pli grandaj ol la plimulto de la asteroidoj, kiuj pli similas malregule formitajn ŝtonegojn ol la sferajn planedojn. La duboj trafis ankaŭ Plutonon, kiu havas similajn karakterizojn, sed jam de longe estis nomata planedo. En aŭgusto 2006 la Internacia Astronomia Unio difinis ''nanplanedojn'', novan klason de sunsistemaj objektoj, kaj klasis [[Plutono]]n, Cereson kaj [[Eriso]]n membroj de tiu nova kategorio. – Ne estas klare, ĉu Cereso plu estu nomata ankaŭ [[asteroido]], verŝajne jes.
Linio 45:
== Nomo ==
[[Dosiero:Piazzi Cerere.jpg|
Origine, Cereso ricevis la nomon ''Ceres Ferdinandea''. ''Ceres'' estas [[Cereso (mitologio)|Romana mitologia figuro]], kaj ankaŭ por aliaj planedoj tradiciaj nomoj estas ĉerpitaj el Romana mitologio. La dua parto omaĝis [[Ferdinando la 1-a de la du Sicilioj|Ferdinandon]], reĝon de Napolo kaj Sicilio.
La dua parto de la nomo ne estis akceptata de la mondo kaj ĝi forfalis. En la greka lingvo oni uzas la nomon ''Δήμητρα/Démetra'' (Demeter), uzante la nomon de Helena diino responda al ''Ceres''.
En Esperanto oni iam hezitis, ĉu nomi la planedeton ''Cereso'', ĉu ''Cerero''. Tiu lasta formo sin bazas sur la fleksia radiko de la latina nomo (genitive ''Cereris''), kaj havas similaĵojn en kelkaj lingvoj (ekz. la itala ''Cerere'' kaj la rusa ''Церера/Cerera''), dum aliaj lingvoj kondutas alie: france ''Cérès'', germane kaj angle ''Ceres''. Rektan modelon oni trovas en la esperantaj planedo-nomoj ''Venuso'' (kutime ne ''Venero'' malgraŭ la latina radiko ''vener-'') kaj ''Marso'' (''mart-''). PIV-2002 havas ''Ceres'' por la Romana dio, en PIV-1970 estis ''Ceresa''. Ankaŭ Eugen Wüster, en pritrakto pri transskribo de grekaj kaj latinaj substantivoj en Esperanton, donas la formon Cereso.
Linio 65:
Pri surfacaj detaloj de Cereso oni scias ankoraŭ tre malmulte. Diversaj bildoj fotitaj per la plej grandaj teleskopoj donis inter si kontraŭdirajn rezultojn.
En [[aŭgusto 2020]] estis [[:n:Nanplanedo Cereso plenas je ne rokaĵoj, sed akvo|publikigitaj rezultoj]] de la laboro de la [[kosmosondilo]] Dawn, sendita de [[NASA]]. Antaŭe oni opiniis ke Cereso estas senviva rokaĵo, sed altkvalitaj fotoj faritaj de la kosmosondilo je distanco proksimume 35
Oni opinias ke la salaj deponejoj en Cereso ekformiĝis antaŭ du milionoj da jaroj, do estas relative novaj kaj verŝajne estas plu plenigataj per eliĝado de likvaĵo el la planeda interno. La malkovro estas des pli grava, ke nome tiu ĉi materialo estas ŝlosila kondiĉo por estiĝo de la vivo. Eble tio klarigas ankaŭ, kial la planedo estas varma malgraŭ manko de gravita tirilo. Oni supozis ankaŭ ke la altaĵoj kaj montetoj sur la kratero Occator formiĝis danke al elĵeto de akvo, kaŭzita de trafo de frostiĝinta meteoro kontraŭ la surfaco. Tio montras ke akvofrostigaj procezoj evidente okazis ne nur en la Tero kaj Marso, sed ankaŭ en aliaj planedoj. Tio evidente kontribuis ankaŭ al apero de abunda suntorĉo. Oni supozas ke [[glacia vulkano]] ekformiĝis antaŭ naŭ milionoj da jaroj.
[[Dosiero:Ceres Rotation.jpg|
== Orbito ==
| |||